نه به غربالگری در "بورس"

به گزارش می متالز، روز گذشته شاخص بورس ریزش سنگینی متحمل شد. این ریزش در حالی اتفاق افتاد که هم شیوع کرونا موجب هراس مردم شده و تولید و صادرات شرکت ها را تحت تاثیر قرار داده و هم در تعطیلات پایان هفته، ابلاغ دو دستورالعمل مربوط به تعیین حجم مبنای فرابورس و محدودیت های جدید برای معاملات سهامداران تازه وارد، دغدغه هایی برای سرمایه گذاران ایجاد کرده است.
به منظور بررسی دلایل ریزش بازار سرمایه و تاثیر تصمیمات جدید سازمان بورس، خبرنگار ما گفت‌وگوی مفصلی با هومن عمیدی کارشناس بازار سرمایه انجام داده است.

 دلیل ریزش روز گذشته بازار سرمایه چه بود؟

عمیدی: برای ریزش بازار سرمایه چند دلیل می توان مطرح کرد. نکته اصلی این است که بازار سرمایه بعد از یک دوره رشد، به دنبال دلیلی برای اصلاح است. بازار سرمایه ما مدتی بود که روند صعودی داشته و اصلاحی نکرده است و این اصلاح، لازمه تداوم رشد بازار سرمایه خواهد بود. برخی تحلیلگران، سایه کرونا و ریزش قیمت های جهانی را علت ریزش روز گذشته می دانند؛ ولی به این علت چندان اعتقادی ندارم، چرا که در منفی های روز گذشته، برخی نمادها مثبت معامله می شدند. مثلا نماد "کویر" در گروه فلزی و نماد "سفارس" در گروه سیمانی. بنابراین نمی توان ریزش قیمت های جهانی را علت منفی شدن بازار سرمایه معرفی کرد. ولی دلایل دیگری هم برای ریزش بازار سرمایه وجود داشت. از جمله دست اندازها و موانعی که هر از چندگاهی بر سر راه بازار سرمایه، ایجاد می‌شود. وظیفه متولیان بازار سرمایه، تسهیل فرآیند سرمایه گذاری و استفاده از ابزارها و امکاناتی در راستای هر چه ساده تر کردن سرمایه گذاری در بورس است؛ وظیفه ای که به نظر می رسد گاهی به خوبی اجرا نمی شود!

ابلاغیه های اخیر سازمان بورس در مورد تعیین حجم مبنا در بازار فرابورس و محدودیت های جدید برای سهامداران تازه وارد را جزو همین دست اندازها دسته بندی می کنید؟

عمیدی: بله، بخشنامه مربوط به ممنوعیت معاملات برای تازه واردها تا یک ماه، اتفاق خوشایندی برای سهامداران نیست. تصمیمات مربوط به حجم مبنا هم محدودیت‌زا است. هرچه سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه راحت‌تر باشد، اقبال عمومی به سرمایه‌گذاری در بورس افزایش خواهد یافت.

اعمال محدودیت برای تازه‌واردها به رشد بازار سرمایه کمک نخواهد کرد؟

عمیدی: دوستان در کانون کارگزاران، عمدتا جزو کارشناسان با تجربه بازار سرمایه هستند و با افت و خیزهای بازارسرمایه و انتظارات سهامداران حقیقی و حقوقی به خوبی آشنایی دارند اما؛ عدم اطلاع‌رسانی به موقع در خصوص این تصمیم‌گیری‌ها و ابلاغیه‌ها، قابل درک نیست. اگر در مورد تصمیمات اخیر بازارسرمایه، از قبل اطلاع‌رسانی صورت می‌گرفت و نظرات کارشناسان و فعالان بازار سرمایه لحاظ می‌شد، شاهد چنین واکنشی در بازار سرمایه نبودیم و اهالی بازار با شنیدن این خبرها، غافلگیر نمی‌شدند.

فارغ از بحث عدم اطلاع رسانی به موقع و غافلگیری بازار‌سرمایه با این بخشنامه‌ها، موافق تعیین حجم مبنا برای بازار فرابورس هستید؟

عمیدی: بهتر بود به جای تشدید محدودیت‌ها، بازارسرمایه را به سمت یک بازار پویا و خودمحور هدایت می‌کردیم. چنین رفتارهایی شائبه دستوری بودن بازار سرمایه را تقویت می‌کند که برای همه سرمایه‌گذاران جذاب نیست. مکانیزم‌های بازدارنده از کارایی بازار سرمایه می‌کاهد؛ در شرایطی که هنوز مهر تغییر مقررات بازار پایه خشک نشده، نسخه‌ای هم برای تعیین حجم مبنا برای بازار فرابورس تجویز می‌شود این تصور شکل می‌گیرد که عزمی برای حذف حجم مبنا در بازار بورس وجود ندارد و ضمنا کماکان سایه تصمیمات دستوری بر سر بازار سرمایه سنگینی خواهد کرد. تعیین حجم مبنا برای بازار فرابورس را اقدامی غیرکارشناسی ارزیابی می کنم؛ چرا که هم نظرات فعالان بازار سرمایه در آن لحاظ نشده و هم یک شبه، ابلاغ شده است.

اعمال محدودیت یک ماهه برای معاملات کدهای تازه صادرشده و یا گرفتن آزمون از آنها چه مزایا و معایبی دارد؟

عمیدی: به شدت با مکانیزم غربالگری مردم برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه مخالف هستم. طبق قوانین، مردم بر جان و مال خود قاعده تسلط دارند. نمی توان کسی را (بغیر از افراد صغیر و محجور) از معامله منع کرد. در قانون تجارت هم برای سرمایه گذاری، محدودیتی تعریف نشده و هیچ نهادی نمی تواند به بهانه حفظ منافع مردم از معامله و سرمایه گذاری آنان جلوگیری کند یا برای آنها شرط بگذارد. چه بسا تحلیلگران و معامله گرانی که تحصیلات آکادمیک و مالی هم ندارند و در معاملات خود، موفق هستند. هر شخصی باید همانطور که امکان خرید و فروش ملک و کالا و طلا و... را بر اساس اختیار خود دارد، امکان معامله در بازار سرمایه را هم داشته باشد.

بهتر است به جای تعیین محدودیت برای سهامداران، این بازار را به محلی برای جذب نقدینگی تبدیل کنیم و طوری برنامه ریزی کنیم که به سفته بازان مجال سواستفاده از بازار سرمایه را ندهیم. این اقدام، راهکار مناسبی برای ترغیب سرمایه گذاران به آموزش نیست. به منظور ارتقای دانش سرمایه گذاران تازه وارد، می توان اقدام به تشکیل دوره های آموزشی رایگان در فضای مجازی کرد.

با توجه به شیوع کرونا و نوسان بازار ارز و طلا، زمان مناسبی برای ابلاغ تصمیمات جدید بود؟

عمیدی: با کلیت این تصمیمات مشکل دارم، نه با زمان ابلاغ آن. بازار سرمایه هنوز هم مناسب ترین گزینه برای سرمایه گذاری است و برخی نمادهای شرکت های بزرگ سرمایه گذار ی، با کمتر از ۶۰ درصد ارزش 《ناو》 معامله می شوند. منکر رشد حباب گونه برخی سهم ها مخصوصا بعضی سهم های بازار پایه و سکوت مسوولان سازمان بورس هم نیستیم. بطور مثال نماد 《تپکو》رشد شدیدی داشته که با در نظر گرفتن وضعیت شرکت، این رشد هیچ توجیهی ندارد. چشم پوشی بر رشدهای عجیب و غریب برخی نمادها، در نهایت ممکن است سبب تکرار فاجعه 《آکنتور》 شود. جای بسی تاسف است که سازمان بورس روی چنین ریسک هایی چشم بسته و فقط بر تعریف محدودیت های جدید برای سهامداران تازه وارد، تمرکز کرده است.

پیشنهاد شما برای کاهش ریسک معاملات بازار سرمایه چیست؟

عمیدی: بهتر بود برای تعدادی از شرکت های بازار سرمایه که هم در ارائه اطلاعات و هم در عملکرد، وضعیت شفاف تری دارند، امتیازاتی مثل حذف دامنه نوسان و حجم مبنا در نظر گرفته می شد. اقدامات تشویقی به مراتب موثرتر از اقدامات محدودکننده خواهد بود.
اگر متولیان بازار سرمایه به جای صرف وقت و انرژی برای تدوین مقررات شبانه و خلق مساله جدید، فکری به حال چالش های جدی تر بازار سرمایه کنند قطعا بازار سرمایه بیشتر رشد خواهد کرد. شناسایی نقاط ضعف بازار سرمایه به راحتی از طریق تشکیل یک جلسه با چند تن از کارشناسان بازار سرمایه و برگزاری یک نظرسنجی برای فعالان بازار سرمایه، قابل انجام است. اختلال سامانه معاملات ، چالش جدی و مهم بازار سرمایه است. چطور انتظار داریم معاملات به خوبی انجام شود، وقتی داده های سیستم معاملاتی کارگزاران ۱۰_۱۵ دقیقه عقب تر از سایت TSETMC است؟ اختلال سیستم معاملاتی، معاملات را با مشکل مواجه می کند.
علاوه بر این، افزایش شفافیت شرکت های بازار سرمایه هم راه حل مناسبی برای کاهش ریسک بازار سرمایه است. اگر اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت ها و گزارش های دوره ای ۳ و ۹ ماهه، دقیق تر و شفاف تر باشد، سرمایه گذاران، معاملات بهتری هم خواهند داشت. در حال حاضر، تفاوتی بین برخورد سازمان بورس با شرکت های شفاف و شرکت های مشکل دار وجود ندارد. افزایش شفافیت اطلاعات ارائه شده شرکت ها، حتما از ریسک های بازار سرمایه خواهد کاست.

شرکت هایی که قصد پذیرش و ورود به بازار سرمایه را دارند (مثلا برخی زیرمجموعه های صنایع پتروشیمی خلیج فارس)، از سختگیری های زیاد در پروسه پذیرش گلایه دارند. در مقابل مشاهده می شود برخی شرکت های حاضر در بازار سرمایه، زیان های انباشته سنگین داشته و عملکرد قابل قبولی ندارند. این وضعیت، منطقی است؟

عمیدی: همه این شرایط ناشی از نامتوازن بودن ریسک های بازار سرمایه است. نهاد مسوول در بازار سرمایه باید بداند سرمایه گذارانی که روی سهم های زیان ده بازار پایه سرمایه گذاری کرده اند، ریسک سرمایه گذاری در این سهم ها را پذیرفته اند. بنابراین اگر شرکت هایی در ُشرف اخراج از بازار هستند، مطابق قوانین و آیین نامه های موجود در بازار سرمایه با آنها برخورد شود. سهامداری هم که فقط با هدف سفته بازی، اقدام به انتخاب سهم های پرریسک بازار کرده، مستحق تحمل ضرر و زیان احتمالی خواهد بود. در مقابل باید برای شرکت های شفاف و سودآور بازار سرمایه، مشوق هایی در نظر گرفته شود. سهامداران باید از واقعیت شرکت ها و مشکلات داخلی شرکت ها مطلع باشند تا اگر هم شرکتی دچار مشکل شد، سهامداران، سازمان بورس را مقصر مشکلات ندانند و با تجمع های اعتراض آمیز، آبروی این بازار را به بازی نگیرند.