محتوای اطلاعاتی سود حسابداری

می متالز - بیش از نیم قرن پیش، پژوهشی خارق‌العاده و به دور از باور درخصوص رابطه سود حسابداری و ارزش شرکت توسط محققان برجسته بال و براون انجام شد و تاثیر شگرفی در ادبیات حسابداری و بازار سرمایه بر جای گذاشت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد سود حسابداری شامل اطلاعاتی است که سرمایه‌گذاران از آن اطلاعات برای تعیین ارزش شرکت بهره می‌برند.

به گزارش می متالز، به عبارتی سود اعلامی توسط شرکت‌ها دارای محتوای اطلاعاتی اثرگذار است. معیار فوق یکی از مهم‌ترین دلایلی است که می‌توان انتظار رشد یا افت قیمت سهام شرکت را داشت. به عبارتی با سودآوری و انتظار رشد عملیاتی شرکت یا افزایش قیمت دارایی‌های شرکت، انتظار می‌رود قیمت سهام بر اساس این تغییرات تعدیل شود. یکی از دلایلی که امروزه باعث رشد قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها در بازار سرمایه ایران شده است، خوش‌بینی به رشد سودآوری به دلیل افزایش تولید و فروش محصولات و ارائه خدمات در شرکت‌های سود‌محور و افزایش قیمت دارایی‌ها برای شرکت‌های دارایی‌محور است. از این رو مفاهیم حسابداری تفاوت مهمی را برای این دو گونه شرکت‌ها قائل شده است و توجه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را به این موضوعات جلب می‌کند.

در مفاهیم حسابداری سود عبارت از تفاوت بین سرمایه در آغاز دوره و پایان دوره و سرمایه مترادف با خالص دارایی‌های یک شخص عامی است. این مفهوم کمی متفاوت‌تر از مفهوم اقتصادی سود است. از دیدگاه اقتصاددانان سرمایه ذخیره ثروت است که به‌صورت دریافت‌های آتی و در نتیجه مصرف آتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به این لحاظ هرگاه سرمایه فاقد منافع آتی باشد، تماما در زمان حال مصرف می‌شود. در مکتب اقتصادی فوق، سرمایه به‌عنوان رفاه تعبیر می‌شود و ارزش آن را می‌توان از طریق محاسبه ارزش فعلی دریافت‌های آتی به دست آورد. تفاوت بین سود اقتصادی و سود حسابداری، ناشی از روش‌های اندازه‌گیری سرمایه است.

بر اساس مفاهیم نگهداشت سرمایه مالی، سود تنها در شرایطی تحصیل می‌شود که مبلغ مالی (پول) خالص دارایی‌ها در پایان دوره، نسبت به مبلغ مالی (پول) خالص دارایی‌ها در ابتدای دوره فزونی یابد. به عبارتی طبق مفهوم نگهداشت سرمایه مالی افزایش قیمت دارایی‌های نگهداری شده طی دوره که به آن درآمد نگهداری می‌گویند، سود تلقی شده ولی شناسایی آن تا زمان فروش دارایی‌ها به تعویق می‌افتد، به عبارتی این موضوع معیاری است که برای تجدید ارزیابی دارایی‌ها نیز استفاده می‌شود. در فرآیند تجدید ارزیابی دارایی‌ها آن بخش از سود که ناشی از افزایش سطح عمومی قیمت‌ها باشد به‌عنوان نگهداشت سرمایه جزو حقوق صاحبان سهام طبقه‌بندی می‌شود.

از طرفی طبق مفهوم نگهداشت سرمایه فیزیکی، سود تنها در صورتی تحصیل می‌شود که ظرفیت تولیدی فیزیکی (ظرفیت عملیاتی) واحد تجاری نسبت به ظرفیت تولیدی فیزیکی ابتدای دوره فزونی یابد و شرکت به اصطلاح رشد عملیاتی داشته باشد و این رشد عملیاتی ناشی از بزرگ شدن شرکت باشد.

موضوعی که امروزه لازم است عامه مردم و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای آگاهی داشته باشند، اطلاع از مفاهیم سود است. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران باید تفکیک روشنی از شرکت‌هایی که با رشد قیمتی ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌ها (به‌روز‌رسانی ارزش دارایی) و شرکت‌هایی که با رشد قیمتی ناشی از افزایش ظرفیت فیزیکی قرار گرفته‌اند، قائل شوند.

در حالت اول امکان دارد شرکت آینده روشنی از عملیات و افزایش سودآوری در شرایط غیرتورمی نداشته باشد و شاید به دلیل نبود برنامه روشن و چشم‌انداز مناسب آینده زیان نیز پیش رو داشته باشد، ولی سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه به آن توجهی نداشته باشند و در مقابل امکان دارد در حالت دوم شرکت برنامه روشن و آینده روشنی در پیش داشته باشد ولی بنا به تصمیمات داخلی آن شرکت اقدام به تجدید ارزیابی دارایی‌های خود نکرده است و این موضوع سبب شود مورد توجه بازار قرار نگیرد.

به نظر می‌رسد ضرورت دارد با بزرگ‌تر شدن بازار سرمایه و ورود سرمایه‌گذاران عامی و غیرحرفه‌ای در بازار، آموزش در راستای آگاهی از مباحث اطلاعات حسابداری و توجه جدی‌تر سرمایه‌گذاران به‌صورت‌های مالی نیز ضرورت یابد.