پاشنه‌آشیل فلز سرخ در بورس

به گزارش می متالز، در این میزگرد عرضه و تقاضا در بورس کالا طی ۵ سال گذشته، اختلاف قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد و تاثیر آن بر بازار، تجارت قراضه و محصولات مسی و میزان دسترسی مصرف‌کنندگان در بازار، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در صنایع پایین‌دستی، فرصت‌های موجود برای افزایش تعامل صنایع بالادستی و پایین‌دستی و موارد دیگر مورد بحث و بررسی قرار گرفت که در دو قسمت (امروز و فردا) در صفحه ۱۴ روزنامه منتشر خواهد شد.

 میزگرد «چالش‌ها و فرصت‌های صنعت مس ایران» با حضور بهروز رحمتی، مدیر امور سهام، سرمایه‌گذاری و مجامع شرکت ملی صنایع مس ایران، فرشید سلطان‌زاده فعال حوزه فلزات پایه، شهرام سعید مدیر فروش شرکت ملی مس، وحید اسلامیان مدیر عامل شرکت دنیاى مس، علی هوشمند رئیس انجمن تولیدکنندگان مقاطع برنجی و مسعود کلانتر مجد دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان مولیبدن برگزار شد و فصل مشترک سخنان این افراد غالبا روی نقد سیاست‌های دولت در چند ماه گذشته در مورد بحث ارز و خرید و فروش محصولات مس در بازار و بورس کالا و هدر رفت سرمایه‌ها به دلیل اعمال سیاست‌های نامناسب بود.بر اساس بررسی‌های انجام شده، ایران روی یک کمربند مهم معدنی قرار گرفته که حداقل در ۱۰ نوع ماده معدنی به‌عنوان یکی از غنی‌ترین کشورها شناخته  می‌شود. استخراج سالانه بیش از ۴۵۰ میلیون تن و اشتغال بیش از۳۰۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم در حوزه معدنی از مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد.صادرات مواد و صنایع معدنی کشور در سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۷/ ۵۷ میلیون تن به ارزش ۷ میلیارد دلار بود که پیش‌بینی این عدد برای سال ۱۳۹۷ حدود۱۰ میلیارد دلار صادرات است که ۲۲ درصد کل صادرات کشور را تشکیل می‌دهد.مس با تولید جهانی حدود ۹/ ۲۲ میلیون تن در سال۲۰۱۷، بعد از فولاد و آلومینیوم به‌ترتیب با تولید جهانی حدود ۱۶۹۱ و ۴/ ۶۳ میلیون تن، سومین فلز استراتژیک و پر مصرف دنیا به‌شمار می‌رود.

آغاز مجدد رشد تولید مس در کشور

بهروز رحمتی، مدیر امور سهام، سرمایه‌گذاری و مجامع شرکت ملی صنایع مس ایران، در ابتدای این میز گرد با استناد به آمارها گفت: ذخایر معدنی مس ایران ۲/ ۳ درصد دنیا را شامل می‌شود، در حوزه مس کاتدی ۹/ ۰ درصد رشد تولید داشته‌ایم که سال گذشته به دلیل تغییر تکنولوژی این میزان به ۷/ ۰ درصد رسیده بود؛ از طرفی ظرفیت تولید مس کاتدی در کشور در سال جاری حدود ۲۰۰ تا ۲۳۰ هزار تن است، به این معنا که پتانسیل بسیار بالایی در این زمینه داریم.

وی با اشاره به اینکه در صنایع پایین‌دستی مشاهده می‌کنیم که حدود ۹۴۰ هزار تن ظرفیت ایجاد شده ولی تولید واقعی که انجام می‌شود حداکثر به ۱۶۰ هزار تن رسیده است، گفت این به آن معنا است که فقط ۱۷ درصد نرخ بهره‌برداری در کشور داریم که نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع پایین‌دستی مس باید با دقت و حساسیت بیشتری انجام شود، در این باره باید گفت توسعه اسمی در این زمینه بیش از اندازه صورت گرفته است و توسعه متوازنی را مشاهده نمی‌کنیم.

به گفته وی در حوزه تولید از بدو راه‌اندازی شرکت ملی صنایع مس ایران از سال ۱۳۶۰ تا الان مشاهده می‌کنیم که ایران در حوزه تولید کنسانتره یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن کنسانتره مس تولید کرده است، در حوزه ذوب تولید کشور به ۲۴۰ هزار تن خواهد رسید که این روند از سال ۸۹ به بعد روند قابل دفاعی نیست، به‌طوری‌که‌ از میزان ۲۳۶ هزار تن به ۱۶۰ هزار تن کاهش پیدا کرده و نه تنها سال گذشته بلکه در ۴ سال گذشته هم این روند، کاهشی بوده است. در این راستا فکر می‌کنم که اگر اینجا هستیم برای مرور واقعیت‌ها است و به همین دلیل تعریف و تمجید دردی را دوا نخواهد کرد و با این رویه، تنها آن وضعیتی که اقتصاد کشور امروز به آن مبتلا است را شاهد خواهیم بود.

رحمتی در ادامه افزود: سال ۹۷ می‌تواند آغاز جدیدی در روند افزایش تولید باشد؛ چراکه هم در حوزه تولید و هم در حوزه طرح‌های توسعه می‌توانیم به پیشرفت‌هایی دست پیدا کنیم و امیدواریم که با همین شدتی که این روند رو به رشد از ابتدای سال شروع شده ادامه پیدا کند.وی با اشاره به اینکه طرح‌های اصلی اسید سولفوریک تا پایان سال راه‌اندازی خواهند شد و ظرفیت تولید را از ۱۰۰ هزار تن فعلی به ۶۰۰ هزار تن افزایش خواهیم داد، گفت: این خبر، خبر خوبی محسوب می‌شود هم از لحاظ مسائل زیست‌محیطی مرتبط با حوزه صنعت مس کشور و هم برای مصرف‌کنندگانی که به ویژه در حوزه صنایع سرب و روی فعالیت می‌کنند و در این زمینه می‌توانند اسید را با قیمت مناسب‌تری تهیه کنند.

حوزه تولید و صادرات

رحمتی در این قسمت از سخنان خود با اشاره به اینکه این مقدمات را برای رسیدن به موضوع اصلی سخنرانی که تجارت بین‌الملل است عنوان کرده‌ام گفت: در سه سال گذشته کاتد شرکت ملی مس ایران به میزان ۱۰۴ هزار تن، ۳۲ هزار تن و ۶۶ هزار تن صادر شده و پیش‌بینی می‌شود میزان ۶۶ هزار تن هم طی سال جاری صادر شود.کنسانتره در سه سال گذشته به ترتیب ۵۰۰‌ هزارتن، ۵۵۰‌ هزار تن و برای سال جاری ۳۶۰‌ هزار تن است که به احتمال زیاد این رقم تا پایان سال به همان رقم ۵۰۰ هزار تن برسد ولی فعلا برنامه شرکت ملی مس ایران بر اساس برنامه بودجه‌ای که دارد ۳۶۰ هزار تن است.وی ادامه داد: ارزش صادرات شرکت ملی مس ایران در سه سال گذشته به‌صورت میانگین بیش از ۱/ ۱ میلیارد دلار بوده است که اگر صنایع پایین‌دستی را هم به این میزان اضافه کنیم، می‌تواند به حدود ۲ میلیارد دلار افزایش پیدا کند.

از طرفی با نگاهی به آمارهای مربوط به درصد حاشیه سود باید گفت در ۸ سال ۸۴ تا ۹۱، این شاخص حدود ۴۳ درصد بوده، این در حالی است که میانگین ۵ سال گذشته ۲۵ درصد بوده که به دلیل تصمیماتی که دولتمردان می‌گیرند حاشیه سودی که باید در صنعت مادر باقی بماند و صرف سرمایه‌گذاری و ایجاد برکت برای مردم باشد از شرکت خارج می‌شود.رحمتی درباره برنامه تناژ و ارزش و فروش داخلی و صادرات اعلام کرد: در این زمینه وضعیت خوبی را تجربه خواهیم کرد، به‌طوری‌که‌ در طول ۴۰ سال گذشته سال ۹۷، یک سال ویژه در همه حوزه‌ها اعم از تولید و فروش محسوب می‌شود.

قیمت جهانی مس

بعد از اینکه در سال ۲۰۱۱ قیمتی جهانی مس به اوج ۱۰ هزار و ۲۰۰ دلاری خود رسید، روند قیمتی برای این فلز معکوس شد تا جایی‌که قیمت در سال ۲۰۱۷ به کف ۴ هزار و ۳۰۰ دلاری رسید اما بعد از آن افزایش یافت و به میانگین ۶ هزار و ۲۰۰ دلار رسید. البته سال ۲۰۱۸ سقف قیمت، ۷ هزار و ۳۵۰ دلار بود و به‌طور قطع و یقین، روند آتی قیمت جهانی مس هم مثبت خواهد بود. باوجود تهدیدهایی که امروز در فضای اقتصاد جهانی است و بزرگ‌ترین‌ تهدیدی هم که وجود دارد، نزاع ارزی دولت آمریکا با بقیه کشورها از جمله چین است، انتظار می‌رود قیمت‌ها در آینده نزدیک معکوس شود. باید به این نکته اشاره کرد که در واقع چین با توجه به اینکه بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کننده فلزات غیرآهنی دنیا است، طبیعی است که اگر نزاع ادامه‌دار باشد، به‌عنوان یک تهدید تلقی می‌شود.

رتبه اول برای فلز سرخ

به گفته رحمتی میانگین قیمت تمام شده مس در ۱۲ سال گذشته ۲ هزار و ۸۰۰ دلار به ازای هر تن بوده است، میانگین قیمتی که در آن فروش برای مس صورت گرفته است نیز ۶ هزار و ۸۰۰ دلار است که این دو رقم را اگر تفریق کنیم به رقم ۴ هزار دلار به‌عنوان حاشیه سود ناخالص ناویژه می‌رسیم. این رقم نشان‌دهنده ۱۴۳ درصد حاشیه سود ناخالص است، اگر همین عدد را در بقیه صنایع رصد کنیم می‌بینیم که در صنعت آلومینیوم، کمتر از ۳۰ درصد است. در حوزه سرب کمتر از ۵۰، روی کمتر از ۷۰، نیکل کمتر از ۵۰ و فولاد کمتر از ۳۰ درصد است؛ اگر بخواهیم تمامی فلزات را بر اساس حاشیه سودی که به دست می‌آورند، طبقه‌بندی کنیم، ‌بدون شک مس به‌عنوان رتبه اول تمام فلزات در راس قرار دارد، بعد از مس، روی، ‌نیکل و سرب با حاشیه قابل توجه و بسیار خوب و در گروه سوم،‌ آلومینیوم و فولاد قرار دارند، بقیه فلزات در رده‌بندی چهارم قرار دارند. وی ادامه داد: ایران به‌عنوان کشوری که ۳ درصد از ذخایر جهانی مس را دارد باید حداقل ۳ درصد هم از سهم تولید مس را داشته باشد؛ این نشان می‌دهد که ایران به وضوح، پتانسیل بسیار بزرگی برای سرمایه‌گذاری در صنعت مس دارد.

به گفته رحمتی برای اینکه بخواهیم در حوزه معادن مطالعه کرده و یک زمینه را انتخاب کنیم که در چه بخشی سرمایه‌گذاری کنیم از نظر من باید سه پارامتر اصلی را مورد بررسی قرار دهیم:

۱- پتانسیل معدنی در آن زمینه داشته باشیم، در واقع فرض کنیم که یک سرمایه‌گذار خارجی یا داخلی، در کدام یک از زمینه‌های فولاد، سنگ‌آهن، مس یا آلومینیوم و... سرمایه‌گذاری کند؟ پاسخ به این سوال، این است که باید ببیند در آن صنعت، پتانسیل و ذخیره معدنی دارد یا خیر که در این زمینه دیدیم در صنعت مس بیش از ۳ درصد از ذخایر جهانی دنیا را در اختیار داریم.

۲- آیا سرمایه‌گذاری در آن زمینه اقتصادی است؟ در پاسخ به این سوال، با رجوع به محاسبه و مقایسه هزینه تمام‌شده با قیمت فروش، می‌بینیم که مس در راس جدول محاسبات قرار دارد.

۳- امکان تامین مالی طرح سرمایه‌گذاری وجود دارد؟ صنعت مس حتی از داخل منابع داخلی خودش هم می‌تواند طرح‌های توسعه‌ای خود را با قدرت به سرانجام برساند؛ شرکتی که سالی ۷۰۰ میلیارد دلار سود خالص داشته است، قطعا اگر فقط یک‌چهارم این میزان را صرف سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت خودش می‌کرد، امروز باید رقم‌های بالایی را در حد میلیون تن تولید و تامین مالی می‌کرد.

چالش‌های ارزی برای فعالان صنعت مس

شهرام سعید، مدیر فروش شرکت ملی مس در تشریح روند عرضه و تقاضای مس در بورس کالا و شرایط حاکم بر آن در گذشته و اکنون در این پنل تخصصی اظهار کرد: از آخر سال قبل که یک برنامه فروش را برای سال ۹۷ ارائه کرده‌ایم، تا الان مطابق با برنامه‌های از پیش طراحی شده در بازار داخل عمل کرده‌ایم، به‌طوری‌که در حوزه کاتد و محصولات مسی ۱۵۲ هزار تن در سال ۹۷ برنامه فروش داریم که به میزان ۴۷ هزار تن آن قطعی شده است.

در سال جاری و از اواخر فروردین ماه با بحث نرخ ارز روبه‌رو بودیم، در این راستا وزارت صمت نرخ دلار ۴ هزار و ۲۰۰ را به ما ابلاغ کرد و بر اساس این مصوبه از ۲۸ فروردین این تصمیم عملیاتی شد و ‌تا آخر مرداد، در این بازه زمانی و بر اساس دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی محصولات مسی در بازار داخل عرضه شد.

به گفته وی در این راستا هم به‌صورت حضوری و هم به‌صورت مکاتبه با ارگان‌های مختلف صنعت و معدن و تجارت مکاتبه داشتیم که اعمال نرخ دستوری ضرر و زیان به شرکت ملی مس ایران و سهامدارانش می‌رساند، البته در این میان معلوم نیست که سود تصمیمات این‌چنینی به چه کسانی می‌رسد؛ کمااینکه برآوردهای نسبی ما نشان می‌دهد در برهه زمانی اردیبهشت تا پایان مرداد تقریبا هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اختلاف فروش محصولات شرکت ملی مس ایران با نرخ مصوب دولت و نرخ ارز بازار آزاد بوده است.

به گفته وی از ابتدای شهریور طی سه یا چهار بخشنامه‌ای که داشتیم، نحوه ورود نرخ ارز در قیمت‌گذاری تغییر کرد ولی این تغییر به‌رغم ادعاهایی که وجود دارد، باز درها را بسته نگه داشته است و مانند این می‌ماند که مثلا گفته شودحق انتخاب دارید ولی از میان افرادی که ما می‌گوییم باید انتخاب کنید. حال موضوع درخصوص نرخ ارز هم به همین منوال است. در واقع موضوع سهمیه‌بندی‌هایی که برای خرید و فروش در بورس کالا و برای صنایع مسی ابلاغ شد، مغایر با بحث بورس است و از سوی دیگر مشخص کردن سقف رقابت هم یکی دیگر از معضلات بود.

به گفته وی در واقع درخصوص معضلات موجود در بازار باید گفت: طی چند ماه گذشته همه شرکت‌ها یا همه مصرف‌کنندگان در بازار نمی‌‌توانستند خرید کنند، در یک برهه ۵-۴ ماهه، بخش زیادی از محصولات شرکت ملی مس از طریق کانال‌های تجاری که به وجود آمده بود از کشور خارج شد. در این راستا کریدور تجاری میان ایران و عراق، دلاری بود و به‌رغم اینکه عرضه ارز محصولات صادراتی به سیستم نیما اجباری بود مشکلاتی در این مسیر ایجاد شد.

به گفته وی من فکر می‌کنم که ارز نیمایی برای فعالان صنعتی حکایت مثل معروف «به مرگ گرفتن و به تب راضی شدن» بود که روی تاجران مس اعمال شد، به هر ترتیب با توجه به اینکه ما یک شرکت خصولتی هستیم که این هم یکی از تعریف‌های جدید شرکت‌داری در دنیا است؛ موظف به رعایت نرخ ارز بودیم و هیات مدیره دستور وزارت صمت را به ما ابلاغ کرد و بر اساس آن، ما این دستور را اجرا کردیم و حدود هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در ۴ ماه به ضرر شرکت ملی صنایع مس ایران ناشی از الزامی که از سوی دولت برای ما پیش آمد شد.

در این مدت، کالا را همان‌طور که باید عرضه کردیم، به‌طوری‌که تا پایان هفته گذشته ۶۰ هزار تن کاتد و ۱۸ هزار تن مفتول که به‌طور مجموع ۷۸ هزار تن می‌شود را در بورس کالا فروختیم؛ در این راستا این روند نشان می‌دهد که مصرف مس در کشور به راحتی حدود یک و نیم برابر سال‌های قبل شده است.

تقاضای غیرواقعی در بازار

فرشید سلطان‌زاده از فعالان حوزه فلزات پایه در این نشست اما با طرح این موضوع که بحث سهمیه‌بندی که در بورس به وجود آمد باعث شد که شرکت‌ها برای اینکه تقاضای بیشتری را به ثبت برسانند، حتی به‌صورت غیرواقعی وارد گود شوند تا از سهمیه‌بندی عقب نیفتند، گفت: در واقع این تقاضاهای چندبرابری که در بورس ثبت می‌شود، غیرواقعی است، اما از آن سوی قضیه طی چند سال گذشته با توجه به اینکه واردات مس در چند دهه اخیر نداشته‌ایم و با توجه به عوارض ۵۰ درصدی که برای واردات صرفه ایجاد نمی‌کرد و از طرفی با توجه به ارزان‌تر فروخته شدن مس متناسب با فرمول قیمتی که متفاوت از بازار منطقه است، عملا از لحاظ اقتصادی توجیه نداشته که واردات در این مورد صورت بگیرد.

وی از وحید اسلامیان، مدیرعامل شرکت دنیای مس پرسید با توجه به اینکه اتفاق خاصی در تولید و صادرات نیفتاده چه دلیلی وجود دارد که ناگهان میزان خرید در بازار داخل با این میزان جهش روبه‌رو شود؟

اسلامیان با اشاره به صحبت‌های مهندس رحمتی و مهندس سعیدی در رابطه با این موضوع گفت:‌ این تقاضا،‌ یک مقدار تقاضای کاذب است که به دلیل سیاست‌هایی بود که دولت نسبت به ارز داشته و این شرایط پیش‌آمد، باید گفت این تقاضای کاذب احتمالا به عناوین مختلف از کشور بیرون رفته است که با پیگیری‌هایی که داشته‌ایم، باید گفت: مرز عراق و افغانستان دو مرکز اصلی هستند که از آنها محصول به‌صورت خام از کشور بیرون رفته و این، بار سوم است که این اتفاق می‌افتد.

اسلامیان در پاسخ به این سوال که آیا این برون‌رفت کالا قابل پیگیری است یا خیر گفت: کالا با همان تعرفه مس خارج شده و آمار آن هم موجود است و الان هم که از این روند جلوگیری شده متاسفانه محصول به شکل‌های دیگری در حال خروج از کشور است.وی ادامه داد در این رابطه یک موضوع، بحث اختلاف نرخ ارز است که اگر این اصلاح شود، مصرف واقعی بین حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ هزار تن در کشور است، بنابراین ‌خواهش من از تمامی همکارانم این است که سرمایه‌گذاری‌ها را روی صنایع بالادستی کاتد افزایش داده تا ارزش افزوده بیشتر در آنجا ایجاد شود.در این زمینه مجموعه ما از چند دانشگاه کشور دعوت کرده است که اگر طرحی دارند که برای فرآوری مس در صنایع بالادستی قابل انجام است، برای این طرح‌ها اعلام آمادگی می‌کنیم و باید مثل کشورهای دیگر که دسترسی به معادن مس ندارند، اما سرمایه‌گذاری زیادی در این زمینه شده است عمل کنیم، بنابراین لازم است دولتمردان در مقابل جلوی خروج مس به انحای مختلف را از کشور بگیرند.