تشنگی، سهم فیروزه کاران شهربابکی از دریای فیروزه

به گزارش می‌متالز، شهربابک در حوزه صنایع دستی و گردشگری علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، به واسطه سوغاتی‌ها و صنایع دستی اش هم در استان کرمان معرفی شده است.

چرم دوزی، قلم زنی روی مس، نقاشی روی شیشه و سفال، پته دوزی، ترمه بافی، منبت کاری روی چوب و تولید منسوجات و فیروزه از جمله صنایع دستی شهربابک است.

فیروزه کاری از جمله صنایع دستی شهربابک است، که اگر بگوییم در شهربابک و حتی کشور مغفول مانده اغراق نیست.

در کتاب شهربابک سرزمین فیروزه به نوشته زهرا حسینی موسی، آمده است: سابقه معدن کاری در شهربابک به گذشته‌ای دور می‌رسد. از روایت مورخان مشخص می‌شود که فعالیت برای استخراج معادن در این منطقه از دیرباز رواج داشته است.

به گفته حسینی مولف کتاب شهربابک سرزمین فیروزه "در جغرافیای کرمان آمده است: "معدن فیروزه‌ای در نزدیکی کوهستان میمند در حوالی قریه‌ای که او را دغند گویند هست. گویا در زمان پادشاهان آل ساسان معمور بوده، حال هم به ندرت در میان خاک‌های آن معادن، فیروزه کوچکی پیدا می‌شود. "

شاید معادن فیروزه‌ای که سایکس در حوالی میمند به آن‌ها برخورد کرده، همین معادن باشند. ژنرال سایکس، در حول و حوش گود احمر به چند فیروزه برخورد کرده که بعضی از آن‌ها نزدیک جاده پاریز و بعضی هم در ۲۰ مایلی شمال شهربابک واقع شده اند.

به نظر او از این معادن بهره برداری هم می‌شده. وی می‌نویسد: "حفره‌های دامنه کوهسار که خالی شده و دوباره پر از گل و لای شده بودند، دلیل بر این می‌تواند باشد که عده‌ای در آنجا مشغول کار بوده اند"

آلفونس گابریل هم در تحقیقات خود به معدن فیروزه شهربابک اشاره می‌کند.

در لغت نامه‌ی دهخدا، در ذیل توضیحات شهربابک آمده است: شهربابک از بلوکات ناحیه رفسنجان و کرمان و دارای معدن فیروزه است. در فرهنگ فارسی برهان قاطع آمده است: نوعی از فیروزه را شهربابکی گویند. همچنین محمد صالح تبریزی معدنچی و سررشته دار امور، در عهد محمد شاه و ناصرالدین شاه درباره معادن ناحیه کرمان فهرستی ارائه می‌کند. در این فهرست از معادن فیروزه و لاجورد شهربابک نام می‌برد. حسین شمسی میمندی از معدن فیروزی مدوار خبر می‌دهد و می‌نویسد: "معدن فیروزه در مدوار که تا همین اواخر استخراج می‌شده، اهالی مدوار مدعی هستند که یک سینی از همین فیروزه شهربابک ساخته شده و جزو جواهرات سلطنتی ایران است. "

در کتاب "کرمان در قلمرو تحقیقات ایرانی" هم به معدن فیروزه میمند، نام برده شده در جوزم، از قدیم الایام دره‌ای به نام دره فیروزه مشهور بوده است.

آ. الف. اشتال فنلاندی، زمین شناس، در اواخر قرن ۱۹ میلادی خط سیر اسکندر را تعقیب می‌کرد، هنگامی که از شهربابک به جوزم می‌رفته در دره فیروزه معادن فیروزه جوزم را مشاهده نموده و در گزارش‌های خود به این معادن اشاره کرده است. "

معادن فیروزه شهربابک سالهاست در کنار سایر معادن کانی شهرستان فعال است، اما آنطور که باید به آن توجه نمی‌شود و دلیل آن این است که از نظر ارزش ریالی کم ارزش‌تر از مس هستند. این در حالی است که اگر فیروزه با کیفیت استخراج و در بین فیروزه کاران شهربابک توزیع شود، می‌توان مشاغلی پایدار ایجاد کرد.

فیروزه در شهربابک به عنوان محصول فرعی برداشت می‌شود

یکی از متخصصان کارشناسان زمین شناسی در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: فیروزه یک کانی فسفاتی است که آلومینیوم، مس و آب از ترکیبات آن هستند و همچنین کمیابی، مقاومت، سختی قابل قبول و رنگ بسیار زیبایی دارد.

دکتر محمد محمودی با بیان اینکه سنگ فیروزه در فرهنگ، آداب و سنن ما ایرانی‌ها جایگاه خاصی دارد، بیان داشت: مردم ما از این ماده مهم معدنی به عنوان یک ماده دارویی و شفا بخش و همچنین در تجملات استفاده کرده و می‌کنند.

وی اظهار داشت: در دنیا نیز به این ماده معدنی توجه خاصی شده و می‌شود، به طوری که در علم جواهرشناسی فیروزه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

محمودی از وجود فیروزه در نیشابور و شهربابک یاد کرد و گفت: فیروزه نیشابور از دیرباز استخراج و بهره وری شده، به گونه‌ای که امروزه رو به اتمام می‌باشد.

وی با بیان اینکه فیروزه شهربابک همانطور که در کتب تاریخی به آن اشاره شده از دیرباز مورد توجه زیادی بوده و در جوار معادن مس به ویژه معدن مس میدوک در داخل سنگ‌های آذرین تشکیل شده است، خاطرنشان کرد: متاسفانه به دلیل همراهی آن با مس، استخراج و بهره برداری آن مورد کم لطفی قرار گرفته است و به عنوان یک محصول فرعی برداشت می‌شود.

این کارشناس یادآور شد: با توجه به اینکه ک تمام مراحل استخراجی در معدن مس میدوک برای استخراج مس برنامه ریزی شده است در حین عملیات انفجاری مقداری قابل توجهی از فیروزه از بین می‌رود و یا کیفیت خود را از دست می‌دهد.

محمودی بیان داشت: برای حفظ این منبع مهم معدنی که بخشی از تاریخ و تمدن ما محسوب می‌شود و در آینده می‌تواند به عنوان یک کالای فرهنگی به منظور معرفی شهرستان، استان و حتی کشور و انتقال فرهنگ و هنر مردم به سایر نقاط دنیا باشد، لازم است که تدابیری اندیشیده و اقدامات اکتشافی دقیق و علمی انجام شود.

تهیه فیروزه مرغوب دغدغه فیروزه کاران شهربابک

یکی از فیروزه کاران شهربابک در گفتگو با خبرنگار ایرنا، گفت: از سال ۶۸ کار ساخت و تعمیر طلا و نقره را شروع کردم و ۳۰سال است که در این زمینه فعالیت می‌کنم و کم کم به کار تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی هم روی آوردم.

غلامرضا پورعبدی ادامه داد: به خاطر خرید نقره به مشهد زیاد سفر می‌کردم و از پشت شیشه‌های مغازه‌های بازار رضا، کار فیروزه کاران را به تماشا می‌نشستم که ببینم به چه شکلی فیروزه را می‌تراشند و سئوالاتی از آنان می‌پرسیدم که گاهی جواب می‌دادند و گاهی پاسخگوی سئوالاتم نبودند.

وی با بیان اینکه در آن زمان فیروزه‌ای در شهربابک نبود، افزود: اولین دستگاه تراش فیروزه را روی نیمکت چوبی مدرسه ساختم و سه موتور مخصوص تراش روی آن بستم که می‌بریدم، می‌تراشیدم و پولیش می‌کردم.

پورعبدی بیان داشت: حاج محمدی رئیس سابق میراث فرهنگی دستگاه مرا دید و درخواست کرد از این دستگاه‌ها بیشتر بسازم.

وی یادآور شد: نیمکت و موتور‌ها را به عنوان عتیقه به میراث فرهنگی اهدا کردم و کم کم دستگاه‌های دیگری ساخته شد و فیروزه در شهربابک وارد و کلاس‌های آموزشی برای آن دایر شد.

پورعبدی گفت: نیروی تراش و کارگاه فیروزه در شهربابک فراوان است، اما چون سنگ مرغوب در دسترس نیست و فیروزه سامانی ندارد.

وی با تأکید بر اینکه هر کارخانه‌ای که مواد اولیه نداشته باشد تعطیل می‌شود، اظهار داشت: با سنگ مرغوب من می‌توانم اشتغالزایی و نیروی دائمی جذب کنم.

پورعبدی خاطرنشان کرد: شهربابک دریایی از سنگ فیروزه است که به مردم این شهر تعلق دارد و از مسوولان می‌خواهم که از لحاظ مالی و توزیع سنگ مرغوب حامی ما باشند.

وی با تأکید بر عدم خام فروشی فیروزه شهربابک، یادآور شد: روزی نگین تراشیده شده فیروزه را به یکی از پاساژ‌های تبریز بردم و به یکی از مغازه داران درخواست خریدش را دادم، اما او در جوابم گفت ما از میدوک سنگ خام فیروزه را می‌گیریم.

یکی دیگر از فیروزه کاران شهربابک در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: ۱۰ سال است که به فعالیت در صنعت فیروزه مشغول هستم و دو کارگاه فیروزه تراشی و فیروزه کوبی روی ظروف مسی دارم.

حسین فارسی نژاد افزود: در این کارگاه‌ها به طور مستقیم ۱۰ نفر و حدود ۳۰ نفر به صورت غیر مستقیم مشغول به کار و ۶نفر هم در خانه فیروزه کوبی روی ظروف را عهده دار هستند.

فارسی نژاد بیان داشت: با توجه به اینکه در سال جهش تولید هستیم از مسوولان انتظار داریم حامی فیروزه کاران شهربابک باشند.

وی تأکید کرد: تنها خواسته‌ای که ما داریم این است که حداقل بخشی از سنگ فیروزه‌ای که از معادن شهربابک استخراج می‌شود و بهترین کیفیت فیروزه را دارد در شهربابک توزیع شود.

فارسی نژاد یادآور شد: به طور مثال خانمی که سرپرست خانوار است اگر ماهی ۲ کیلوگرم سنگ خوب فیروزه‌ای به دستش برسد اموراتش می‌گذرد.

این فیروزه کار شهربابکی با تأکید بر اینکه نظارت بر جمع آوری و توزیع سنگ به اتحادیه فیروزه کاران شهربابک سپرده شود، تصریح کرد: درخواست داریم مواد اولیه و سنگ خوب با بررسی‌هایی که انجام می‌شود بین فیروزه کارانی که پای کار و فعال هستند توزیع شود.

وی خاطرنشان کرد: اکنون حدود ۷۰۰ نفر در صنعت فیروزه شهربابک فعال هستند و اگر فیروزه سامان دهی شود برای ۲ هزار نفر شغل پایدار ایجاد می‌شود که رقم قابل ملاحضه‌ای است.

فارسی نژاد به حمایت مسوولان شهرستان از فیروزه کاران شهربابک تأکید کرد و افزود: با ایجاد یک بازارچه فیروزه علاوه بر فراهم شدن زمینه اشتغال، جاذبه توریستی برای شهربابک به وجود می‌آید و درآمدزایی خوبی برای شهرستان در پی دارد.

پیگیر ساماندهی فیروزه در شهربابک هستیم

مدیر مجتمع مس شهربابک گفت: ما نقشه‌ای برای حفاری فیروزه در دسترس نداریم، ولی سعی بر این است که فیروزه جمع آوری شود، اما نمی‌توان برنامه مدونی برای آن داشت، زیرا فیروزه عیار‌های متفاوتی دارد و در مقایسه با مس ارزشمند نیست.

حسین ابراهیمی نسب تصریح کرد: با توجه به اینکه فیروزه برای شهربابک برند شده، بازار بسیار خوبی می‌تواند باشد، باعث اشتغالزایی شده و به اقتصاد شهربابک کمک کند، لذا

فیروزه می‌تواند اشتغال پایدار ایجاد کند

سرپرست فرمانداری شهربابک گفت: با توجه به اینکه سنگ فیروزه شهربابک از کیفیت خیلی خوبی برخوردار و مورد تأیید کارشناسان است، می‌تواند در شهرستان اشتغال پایدار ایجاد کند.

قاسم شمسی افزود: متاسفانه زنجیره استخراج سنگ فیروزه تا رسیدن به دست فیروزه کاران دچار نقص است که باید حلقه‌های این زنجیره اصلاح شود.

وی از اصلاح اتحادیه فیروزه کاران شهربابک یاد کرد و بیان داشت: با تعیین پیمانکار جدید، نظارتی دقیق در دستور کار است تا سنگ‌های با کیفیت از شهرستان خارج نشوند.

شمسی یادآور شد: سنگ خیلی خوبی از معادن شهرستان استخراج شده که سعی می‌کنیم تا قبل از عید در اختیار هنرمندانی که در این زمینه فعالیت دارند قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: برنامه ریزی شده که این اقدام ادامه دار باشد و پیگیر هستیم که اعضای اتحادیه بتوانند در استخراج سنگ نظارت داشته باشند.

شهربابک در ۲۴۰ کیلومتری غرب کرمان واقع است.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) کرمان