سنگ بزرگ طرح‌های پتروپالایشگاهی در دولت سیزدهم

به گزارش می‌متالز، با روی کارآمدن دولت سیزدهم، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با بررسی و احیای پروژه‌های پالایشی قدیمی و تدوین طرح‌های جدید پتروپالایشی و پیگیری معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت درباره طرح‌های تعریف شده، به دنبال اجرای قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی» است.

جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش در آذرماه سال جاری درباره وضعیت طرح‌ها عنوان کرده است: تاکنون حدود ۳۰ طرح پالایشی در کشور تعریف شده است که به سرانجام نرسیده‌اند. از این تعداد ۲۵ طرح برای احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه «نفتی» و ۵ طرح برای احداث پالایشگاه «میعانات گازی» موجود است. مجموع خوراک مورد نیاز این طرح‌ها، ۴.۳ میلیون بشکه در روز و حجم سرمایه‌گذاری حدود ۹۰ میلیارد دلار برآورد شده است.

لزوم اجرای «استراتژیِ تمرکز» در احداث پتروپالایشگاه‌ها

پس از گذشت ۶ ماه از آغاز به کار دولت سیزدهم، در مجموع ۱۳ طرح پالایشی و پتروپالایشیِ اولویت‌دار رونمایی شده است و به نظر می‌رسد رویکرد وزارت نفت غربالگری مجدد و تمرکز بر پروژه‌های منتخب از بین این ۱۳ طرح است. به بیان دیگر تاکنون وزارت نفت از بین ۳۰ طرح موجود یک مرحله غربالگری انجام داده است و ۱۳ طرح انتخاب شده‌اند و احتمالا با گذشت زمان و بررسی بیشتر، بسته به عملکرد صاحبان پروژه، تعداد طرح‌های اولویت‌دار محدودتر هم خواهد شد.

در شرایط محدودیت منابع مالی، «استراتژیِ تمرکز» معقول‌ترین سیاستی است که بایستی در صنعت پالایشی در دستور کار وزارت نفت قرار بگیرد. طبق تعریف علمی، استراتژیِ تمرکز یعنی فاصله گرفتن از بلندپروازی‌های غیرمنطقی. به بیان دیگر این وزارتخانه به جای توزیع توان فنی و مالی محدود داخل کشور بین ۱۳ طرح، باید آن‌ها را در بین مثلا ۵ طرح منتخب متمرکز کند تا در نهایت به جای ۱۳ طرح نیمه‌کاره و شکست‌خورده، ۵ طرح موفق به بهره‌برداری برسد.
با این مقدمه به بررسی ۱۳ طرح منتخب در مرحله اول غربالگری وزارت نفت پرداخته می‌شود. بررسی این طرح‌ها نشان می‌دهد که کمتر اطلاعاتی درباره برخی طرح‌ها وجود دارد.

طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی

احداث این طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای قرار است توسط شرکت ملی پالایش و پخش پیگیری شود. مجوز ورود دولت به احداث این پتروپالایشگاه نیز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ از مجلس شورای اسلامی اخذ شده است.
البته فرهاد احمدی مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران اخیرا میزان سرمایه‌گذاری در طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی را تا سقف ۱۱.۵ میلیارد دلار نیز عنوان کرده است.

طرح پالایشگاه خوزستان

یکی از طرح‌های ۷ خواهران پالایشی در دولت نهم و دهم، طرح احداث پالایشگاه خوزستان بود که مجددا در دستور کار قرار گرفته است.
جلیل سالاری معاون وزیر نفت گفت: پالایشگاه نفت خام خوزستان از پروژه‌های به زمین مانده است که در دولت قبل به دلایل نامعلوم، مجوز خوراک طرح لغو شده بود، اما در دولت جدید این مجوز احیا شد.

طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، ظرفیت این پالایشگاه ۱۸۰ هزار بشکه نفت خام در روز است و عملیات طراحی و اجرای آن از سال ۱۴۰۱ آغاز می‌شود. طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، برآورد اولیه در حجم سرمایه‌گذاری این طرح ۴.۵ میلیارد دلار است. اطلاعاتی درباره سال اتمام این پروژه و ترکیب محصولات تولیدی این طرح موجود نیست.

طرح پالایشگاه آناهیتا

این طرح نیز یکی از پروژه‌های هفت خواهران پالایشی است که دوباره در دستور کار قرار گرفته است. خوراک این پالایشگاه ۱۵۰ هزار بشکه نفت خام در روز است و برآورد‌ها حاکی از حجم سرمایه‌گذاری ۴ میلیارد دلاری در این طرح است. طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش، پیشرفت این طرح کمتر از ۳ درصد است و در صورت برنامه‌ریزی مناسب در سال ۱۴۰۴ می‌تواند به بهره‌برداری برسد.

طرح پتروپالایشگاه مهر خلیج فارس

طرح مهر خلیج فارس به صورت پتروپالایشگاهی در مجاور پالایشگاه بزرگ ستاره خلیج فارس و در قالب فاز چهارم این پالایشگاه تعریف شده است. ظرفیت این واحد ۱۲۰ هزار بشکه میعانات گازی است و سرمایه احداث آن ۴۷۰ میلیون یورو است. زمان احداث این طرح ۲ سال برآورد شده است و موعد آغاز آن نیمه دوم سال ۹۹ بوده است. بدین ترتیب انتظار می‌رود این طرح در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری برسد. اما به دلایل مختلف در احداث این پتروپالایشگاه تاخیر به وجود آمده است و طبق برآورده‌ها فاز پالایشی این طرح در سال ۱۴۰۲ و فاز پتروشیمیایی آن در سال ۱۴۰۵ به بهره‌برداری می‌رسد. پیشرفت این طرح تا پایان مهرماه سال جاری حدود ۳۰ درصد بوده است.

طرح پالایشگاه آدیش جنوبی

طرح آدیش جنوبی یکی از طرح‌های تعریف شده ذیل مجتمع پالایشی سیراف است. خوراک این پالایشگاه، روزانه ۶۰ هزار بشکه میعانات گازی است و حجم سرمایه‌گذاری این طرح ۳۷۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

تاریخ شروع طرح پالایشی آدیش جنوبی، اواسط سال ۱۳۹۶ بوده و در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری می‌رسد. البته پیش‌تر مجری این طرح عنوان کرده بود که فاز نخست تا پیش از پایان سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری میرسد.

به گفته مجری این طرح، عمده فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه آدیش جنوبی در فاز نخست ۳۹ هزار بشکه نفتا، ۳ هزار بشکه ال‌پی‌جی، ۳ هزار بشکه نفت سفید و ۱۴.۸ هزار بشکه گازوئیل خواهد بود. پیشرفت این طرح تا مهرماه ۱۴۰۰ بیش از ۶۰ درصد بوده است. تامین مالی این طرح از طریق صندوق توسعه ملی انجام شده است. در ادامه به طرح‌های پالایشی تعریف شده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها (تنفس خوراک) پرداخته می‌شود.

طرح پتروپالایشگاه لاوان

محل احداث این طرح در جزیره لاوان بوده، ظرفیت آن طبق اسناد معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت ۱۲۰ هزار بشکه در روز، خوراک آن نفت خام و حجم سرمایه‌گذاری معادل ۲.۱ میلیارد دلار است. سرمایه‌گذار این طرح نیز سازمان تامین اجتماعی است.

اما محمد علی اخباری مدیرعامل پالایشگاه لاوان درباره این طرح گفت: مقرر شده است طرح پتروپالایشی با ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه در جوار پالایشگاه لاوان احداث شود. کار‌های مربوط به این طرح و اخذ مجوز‌های لازم برای اجرا انجام شده است، در حال رایزنی با منطقه ویژه اقتصادی لاوان به منظور کسب موافقت تخصیص زمین هستیم. هر چند طرح پتروپالایشگاه لاوان در فضای رسانه‌ای به صورت تبلیغاتی عنوان شده است، اما جزئیاتی درباره نوع محصولات و زمان بهره‌برداری از این طرح موجود نیست.

طرح پالایشگاه سرمایه‌گذاری غدیر

محل اجرای این پروژه در منطقه جاسک قرار دارد. ظرفیت این پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام و حجم سرمایه‌گذاری آن ۵.۵ میلیارد دلار برآورده شده است. هیچ اطلاعات دیگری درباره جزئیات این پروژه موجود نیست.

طرح پالایشگاه شرکت شستان

محل اجرای این طرح در بوشهر قرار دارد. ظرفیت آن روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام و حجم سرمایه‌گذاری آن ۵.۶ میلیارد دلار برآورد شده است. این طرح نیز همانند طرح قبلی معلوم نیست در چه مرحله‌ای قرار دارد و آیا متقاضیان آن برای احداث پالایشگاه مصمم هستند یا خیر. در صورت تداوم تعلل این طرح‌ها ضرورت دارد وزارت نفت در اعطای مجوز تنفس خوراک به آن‌ها تجدیدنظر کند.

طرح پالایشگاه مروارید مکران

به نظر می‌رسد وضعیت این طرح نسبت به سایر طرح‌های تعریف شده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها بهتر باشد، زیرا سایر طرح‌ها اصلا معلوم نیست در چه وضعیتی قرار دارند، ولی حداقل این طرح طبق اسناد شرکت ملی پالایش و پخش تا مهرماه سال جاری ۲ درصد پیشرفت داشته است. تاریخ شروع این طرح از ابتدای سال ۱۴۰۰ بوده است و برآورد می‌شود این پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در سال ۱۴۰۴ فاز یک آن کامل شده و در سال ۱۴۰۵ به بهره‌برداری کامل برسد. محل احداث این پالایشگاه در بندر جاسک بوده و خوراک آن نفت خام است. حجم سرمایه‌گذاری نیز طبق اسناد معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت ۷.۵ میلیارد دلار و طبق اسناد شرکت ملی پالایش و پخش ۶.۶ میلیارد دلار برآورد شده است. سرمایه‌گذار این طرح نیز ستاد اجرایی فرمان امام است.

طرح پالایشگاه گروه انتخاب

تنها اطلاعات موجود درباره این طرح درباره محل احداث، ظرفیت و میزان سرمایه‌گذاری آن است که به ترتیب در منطقه آزاد جاسک، با ظرفیت ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز و ۶ میلیارد دلار تعریف شده است.

طرح پالایشگاه جاوید انرژی پرتو

خوراک این طرح میعانات گازی و ظرفیت آن ۶۰ هزار بشکه در روز است. محل اجرای طرح در پارس جنوبی و پارک پالایشی سیراف تعریف شده است. حجم سرمایه‌گذاری آن ۳۹۳ میلیون دلار بوده و طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش ۹ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

طرح پالایشگاه پیشگامان سیراف

این طرح نیز همانند طرح جاوید انرژی پرتو بوده با این تفاوت که حجم سرمایه‌گذاری آن ۴۱۰ میلیون دلار و پیشرفت فیزیکی آن ۸ درصد است. هیچ اطلاعاتی درباره زمان بهره‌برداری و ترکیب محصولات این واحد‌ها موجود نیست.

طرح پالایشگاه ستاره سبز سیراف

این طرح نیز همانند دو طرح قبلی ذیل طرح فراگیر سیراف تعریف شده است. ظرفیت این طرح ۱۲۰ هزار بشکه، نوع خوراک آن میعانات گازی و حجم سرمایه‌گذاری آن ۷۵۰ میلیون دلار اعلام شده است. آغاز این طرح از مهرماه سال ۱۳۹۹ بوده است و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد. البته تا مهرماه سال جاری پیشرفت فیزیکی این طرح تنها ۵ درصد بوده است.

آیا جذب سرمایه ۵۰ میلیارد دلاری در ۸ سال آینده ممکن است؟

در مجموع بررسی ۸ طرح پالایشی تعریف شده ذیل قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی نشان می‌دهد که به ثمر رسیدن این طرح‌ها نیازمند پیگیری جدی وزارت نفت است. ضروری است این وزارتخانه ضمن حمایت از شرکت‌ها، زودتر درباره تعیین تکلیف و در صورت لزوم غربالگری و ادغام آن‌ها اقدام کند.

وضعیت ۱۳ پروژه پالایشی نشان می‌دهد که تنها ۳ طرح شهید سلیمانی، مهر خلیج فارس و لاوان از این ۱۳ طرح به صورت پتروپالایشگاه تعریف شده‌اند. البته ممکن است در طرح‌های تعریف شده، تغییراتی نیز نسبت به نسخه اولیه ایجاد شده باشد.

مجموع ظرفیت این ۱۳ طرح ۲.۲۷ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی است و حجم سرمایه‌گذاری نیز ۵۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. اگر قرار باشد همه این طرح‌ها به بهره‌برداری برسد، سالانه باید رقمی بیش از ۶ میلیارد دلار در حوزه پالایشگاهی هزینه شود که کمی دور از ذهن است، زیرا در سال‌های اخیر صنعت پتروشیمی ایران با همه جذابیت‌هایی که نسبت به صنعت پالایشگاهی دارد سالانه حدود ۲.۲ میلیارد دلار جذب سرمایه داشته است.

در نتیجه در صورت بی‌توجهی نسبت به غربالگری این ۱۳ طرح و عدم اجرای استراتژیِ تمرکز بر طرح‌های اولویت‌دارتر در صنعت پالایشگاهی، قطعا دستاورد‌های دولت سیزدهم در این حوزه تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت و مصداق ضرب‌المثل «سنگ بزرگ نشانه نزدن» می‌شود.

منبع: ایران پترونت