چشم‏‏‌انداز ۱۴۰۱ سنگ‏‏‌آهنی‌ها

به گزارش می‌متالز، استرالیا با تولید ۹۰۰میلیون تن در سال ۲۰۲۱ بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن بود. این کشور دارای حدود ۸/ ۴۸ میلیارد تن ذخایر سنگ‌آهن است که برای تولید ۵۶سال (با فرض تولید مشابه ۲۰۲۰-۲۰۲۱) کافی است. در سال ۲۰۲۰، متوسط عیار ذخایر استرالیای‌غربی ۴۸‌درصد بود که مطابق با متوسط جهانی (۴۸درصد) است. همچنین در سال ۲۰۲۰، متوسط عیار تولید سنگ آهن این منطقه ۶۲‌درصد بود. پس از آن می‌توان به برزیل با تولید ۴۰۰میلیون تن اشاره کرد. هزینه‌های عملیاتی پایین و سنگ آهن باکیفیت استخراج‌شده در برزیل و افزایش توجه تولیدکنندگان فولاد چین، همگی به تولید بیشتر این کشور کمک خواهند کرد.

بررسی قیمت سنگ‌آهن

پارامتر‌های متعددی همچون قیمت فولاد، شاخص تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، نرخ تورم، ارزش دلار و میزان تولید آهن و فولاد، بر قیمت جهانی سنگ آهن موثرند. همچنین با توجه به اهمیت این فلز در دنیا، بررسی میزان عرضه و تقاضا نیز بر قیمت جهانی سنگ آهن اثرگذار است. دو نوع استدلال در تئوری قیمت‌گذاری سنگ آهن وجود دارد:

1. قیمت مواد اولیه براساس قیمت تمام‌شده فولاد تعیین می‌شود
   
   
2. قیمت فولاد متاثر از قیمت مواد اولیه است

در ایران قیمت‌گذاری دستوری از اوایل دهه ۸۰ در زنجیره آهن و فولاد متداول شد و از آنجا که کل زنجیره، از سنگ آهن تا فولاد و حتی محصولات نهایی نیز دولتی بوده و به نوعی داخل بنگاهی محسوب می‌شد، این مدل محل اعتراض قرار نمی‌گرفت. اواسط دهه ۸۰ که صادرات به چین رونق گرفت و فعالیت معادن خصوصی و کوچک توسعه یافت، اختلاف قیمت بازار داخلی و صادراتی به چشم آمد و به‌تدریج تلاش برای تاثیرگذاری و ترمیم فاصله قیمتی آغاز شد.

محصولات سنگ‌آهن در زنجیره تولید فولاد براساس ضریبی از شمش فولاد خوزستان در بورس‌کالا قیمت‌گذاری می‌شوند و خود شمش فولاد خوزستان نیز براساس قاعده‌ای متفاوت از بازار‌های جهانی تعیین می‌شود. در کشور‌های دیگر، اصول تعیین کننده قیمت شمش، بازار صادرات و واردات آن است. هر دوی این قیمت‌ها فاصله تقریبا مشخصی با یکدیگر دارند؛ بنابراین هر یک از آن‌ها می‌تواند معیاری برای قیمت‌گذاری در بازار داخلی قرار گیرد. در ایران به دلیل برخی عوامل نظیر تحریم، قیمت داخلی شمش فولادی براساس قیمت صادراتی مانند سایر کشور‌ها تعیین نمی‌شود؛ چرا که قیمت شمش صادراتی ایران جهت گیری متفاوتی نسبت به قیمت‌های بازار جهانی دارد. براساس همین موضوعات وزارت صنعت، معدن و تجارت به همراه برخی از فعالان بازار، طبق جلسه‌ای اعلام کردند که مبنای نرخ شمش داخلی، قیمت این محصول نیمه‌تمام فولادی در حوزه CIS است. یکی از نکات مهم در تعیین قیمت فولاد این است که تغییرات قیمت جهانی شمش ایران منطبق با تغییرات قیمت شمش در حوزه CIS نیست که به دلیل تغییرات قیمت دلار نیمایی است.

نگاهی به وضعیت معادن سنگ‌آهن در ایران

شرکت آهن و فولاد سنگان با مالکیت ۱۰۰درصدی فولادمبارکه با ظرفیت ۵میلیون تن کنسانتره و ۵میلیون تن گندله در حال فعالیت است.

شرکت توسعه فراگیر صنعتی و معدنی سناباد با مالکیت ۶۷درصدی فولاد خوزستان با ظرفیت ۵/ ۲ میلیون تن کنسانتره و ۵/ ۲ میلیون تن گندله مواد اولیه فولاد خوزستان را تامین می‌کند.

شرکت صنعتی و معدنی اپال پارسیان سنگان، یک‌واحد تولید کنسانتره با ظرفیت ۶/ ۲ میلیون تن در سال و یک‌واحد تولید گندله با ظرفیت ۵میلیون تن در سال در حال بهره برداری است. عملیات ساخت یک‌واحد کنسانتره با ظرفیت ۴/ ۲ میلیون تن نیز آغاز شده است. شرکت فولاد شرق کاوه زیرمجموعه بنیاد مستضعفان ظرفیت تولید ۵/ ۲ میلیون تن کنسانتره و ۵/ ۲ میلیون تن گندله را دارد. شرکت معادن فولاد خراسان شرقی با مالکیت ۵۷درصدی فولاد خراسان با ظرفیت ۲/ ۵ میلیون تن کنسانتره در حال ساخت است.

عوامل موثر بر سود‌آوری شرکت‌های سنگ‌آهن

1. نرخ ارز؛ اثر مستقیم
   
   
2. تاثیر بر شمش فولاد خوزستان
   
   
3. قیمت‌گذاری محصول؛
   
   
4. قیمت جهانی سنگ‌آهن؛ افزایش قیمت فولاد و تمایل شرکت‌ها به صادرات
   
   
5. افزایش قیمت در بورس کالا
   
   
6. رونق صنایع پایین‌دست.

بررسی شرکت‌های منتخب تولیدکننده سنگ آهن در ایران

شرکت‌های گل‌گهر سیرجان، چادرملو، گهرزمین و صبانور از بازیگران اصلی این صنعت در ایران هستند.

صنعتی و معدنی گل‌گهر: منطقه معدنی گل گهر با داشتن معادن غنی از سنگ آهن یکی از قطب‌های فعال مطرح معدنی و صنعتی در خاورمیانه است که دارای قابلیت‌های بسیاری برای تبدیل‌شدن به منطقه بزرگ و رقابتی در سطح ایران و حتی جهان است. سنگ آهن گل گهر در ۶آنومالی مجزا با ذخیره زمین شناسی حدود ۱۲۰۰میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۴۵۰میلیون تن است. گل گهر از معدن شمار‌یک، گل گهر، میدکو و ماهان به‌طور مشترک از معدن شماره۲، گهرزمین از معدن شماره۳، میدکو از معدن شماره۴، ماهان از معدن شماره۵ و گل گهر و میدکو به طور مشترک از معدن شماره۶ بهره برداری می‌کنند.

ذخایر موجود گل گهر از این مجموعه معادن حدود ۱۵۲میلیون تن، گهرزمین ۲۲۸میلیون تن و ذخایر موجود میدکو از این مجموعه معادن ۱۳۲میلیون تن است. قابل ذکر است که گل گهر حدود ۳۰‌درصد سهام گهرزمین را در اختیار دارد و عمده سنگ‌معدن (کلوخه) خود را از این محل تامین می‎کند.

شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر با تولید سالانه بیش از ۱۵میلیون تن کنسانتره سنگ آهن، بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ آهن در کشور است. این غول معدنی نیز در طول زنجیره فولاد سرمایه‌گذاری کرده، اما برخلاف چادرملو طرح‎های توسعه‌ای خود را به زیرمجموعه‌های خود انتقال داده است و انتظار می‌رود در آینده با سودآور شدن شرکت‌های زیرمجموعه، روند درآمدی آن بهبود یابد. گندله اصلی‌ترین محصول شرکت است، به‌طوری‌که ۸۳‌درصد از کل درآمد شرکت را تشکیل می‌دهد. این شرکت بخشی از خاک موردنیاز را با توجه به نزدیکی و عدم‌استفاده از منابع معدنی خود در تولید گندله از شرکت زیرمجموعه «گهرزمین» تامین می‌کند. شرکت گروه ملی سرمایه‌گذاری امید و شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات سهامداران عمده شرکت هستند.

صنعتی و معدنی چادرملو: این شرکت با ذخیره تقریبی ۵۰میلیون تن و دستیابی به توده معدنی در معدن ۱۹D با ذخیره ۱۰۰میلیون تنی از بازیگران اصلی صنعت سنگ آهن و فولاد در کشور است. سالانه ۱۶میلیون تن سنگ آهن معدن‌های چادرملو با متوسط عیار آهن ۳/ ۵۵ درصد استخراج می‌شود.

شرکت صنعتی و معدنی چادرملو تنها شرکت فعال در حوزه سنگ آهن است که به‌طور مستقیم در شرکت اصلی، شمش فولاد نیز تولید می‌کند، بنابراین از فرصت‌ها و ریسک‌های مربوط به صنعت سنگ آهن و فولاد توامان با هم تاثیر می‌پذیرد. این شرکت به‌واسطه تولید فولاد سودآوری خوبی در سال‌های گذشته داشته است و در تولید محصولات زنجیره سنگ آهن نیز با توجه به عیار بالای ذخایر معدنی و حجم تولید بالای این محصول در بازار ایران از شرکت‌های شاخص در صنعت به شمار می‌رود. این شرکت تمام محصولات معدنی خود را در داخل کشور به فروش می‌رساند، همچنین بخشی از محصولات نهایی آن مانند شمش فولاد در بورس‌کالا و بخشی در بازار صادراتی به فروش می‌رسد. طبق گزارش سال مالی ۱۴۰۰، کنسانتره ۴۹‌درصد و شمش فولاد ۱۹‌درصد از درآمد شرکت را تشکیل می‌دهند. کاهش عیار معدن، اتمام ذخایر معدنی، افرایش نرخ حامل‌های انرژی و قطعی گاز و برق از جمله مهم‌ترین ریسک‌های عملیاتی شرکت به شمار می‌روند. سهامداران عمده آن، شرکت سرمایه‌گذاری امید، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه و معادن و فلزات، شرکت فولاد مبارکه و شرکت سرمایه‌گذاری سپه هستند.

گهرزمین: شرکت گهرزمین با ظرفیت اسمی ۱۵میلیون تن کلوخه سنگ آهن از شرکت‌های مطرح در این حوزه است. ترکیب فروش محصولات شرکت در سال‌های گذشته، کنسانتره و کلوخه سنگ آهن بوده که با بهره برداری از واحد گندله سازی به ظرفیت اسمی ۵میلیون تن این ترکیب فروش تغییر کرده و بر درآمد شرکت تاثیر خواهد گذاشت. طبق آخرین صورت مالی منتشرشده، این شرکت دارای ۴/ ۲ میلیون تن موجودی گندله است که انتظار می‌رود بخشی از این موجودی را در سال مالی ۱۴۰۱ به فروش برساند. بررسی بهای تمام‌شده این شرکت نشان می‌دهد حقوق دولتی بیشترین تاثیر را بر بهای تمام‌شده شرکت دارد، از این رو هرگونه تغییر در این ضریب، درآمد شرکت را متاثر خواهد کرد. شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، شرکت گروه سرمایه‌گذاری امید و شرکت بین‌المللی توسعه صنایع و معادن غدیر از سهامداران عمده شرکت است.

صبانور: معدن باباعلی همدان از دو توده باباعلی‌یک و باباعلی۲ تشکیل شده که ذخیره قطعی توده‌یک حدود ۶میلیون تن برآورد شده و توده۲ در حال اکتشاف و تعیین ذخیره است. سایر معادن در صبانور معدن شهرک در استان کردستان با ذخیره ۵۰میلیون تن و معدن گلالی‌قروه با ذخیره ۲۰میلیون تن هستند.

شرکت معدنی و صنعتی صبانور با ظرفیت ۵/ ۱ میلیون تن کنسانتره و ۵۰۰‌هزار تن گندله کوچک‌ترین شرکت سنگ آهنی فعال در بازار سرمایه است. بررسی بهای تمام‌شده این شرکت نشان می‌دهد هزینه حقوق دولتی از جمله مهم‌ترین فاکتور‌های آن است. همچنین عدم‌تمرکز معادن این شرکت در یک منطقه باعث افزایش هزینه حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های شرکت شده است. شرکت طرح‌های توسعه‌ای را در دست اجرا دارد که به‌نظر می‌رسد حداقل تا سال ۱۴۰۲ قابل بهره‌برداری نیستند. با توجه به قرارگرفتن شرکت در غرب کشور و دور بودن از شرکت‌های فولادی که عمدتا در جنوب و مرکز کشور فعال هستند، همچنین نوع کنسانتره تولیدی، تقریبا پایین‌ترین نرخ‌های فروش این محصول در کشور را داراست. عمده سهامدار صبانور شرکت سرمایه‌گذاری توسعه و معادن و فلزات است.

پیش‌بینی سودآوری

به‌منظور ارزیابی سودآوری شرکت‌های سنگ‌آهنی در سال ۱۴۰۱ با مفروضات شمش بیلت ۵۸۰دلار و شمش اسلب ۶۳۸دلار و میلگرد ۶۵۰دلار و نرخ دلار ۲۶۰ هزار ریال در نظر گرفته شده است. همچنین نسبت ضرایب نرخ محصولات پایین‌دست در زنجیره به این صورت که نرخ سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده ۵/ ۹درصد، نرخ کنسانتره سنگ‌آهن ۲۱درصد، نرخ گندله ۲۶‌درصد و نرخ آهن اسفنجی ۶۳‌درصد فولاد خوزستان در نظر گرفته شده است.

ریسک‌های صنعت

عوامل تاثیر‌گذار مانند حق انتفاع و نبود برنامه بلندمدت و میان‌مدت که احتمال افزایش ریسک هریک از عوامل غیر‌مدیریتی را افزایش می‌دهد.

عوارض بر صادرات محصولات معدنی

عدم‌توسعه زیرساخت صنعت، نیاز به تکنولوژی، به‌کارگیری ماشین‌آلات به‌روز در این بخش و تکمیل زنجیره ارزش از جمله حمل‌ونقل و انرژی.

محدود بودن ذخایر فعلی سنگ‌آهن و نیاز به اکتشاف و استخراج جدید در این حوزه که خود مستلزم زمان و هزینه بسیار بالاست.

کاهش نرخ شمش فولاد خوزستان و تاثیر بر نرخ محصولات پایین‌دست.

سعید پولادی تحلیلگر بازار سهام

منبع: دنیای اقتصاد