آیا موانع سرمایه‌گذاری خارجی به سیاست محدود می‌شود؟

می متالز - سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، با وجود ظرفیت‌های بسیار بالا طی سال‌های گذشته حتی نزدیک به 5 میلیارد دلار نیز نرسید، این در حالی است که دیگر همسایگان ایران نظیر ترکیه با اختلاف زیادی از ایران پیشی گرفته‌اند.

به گزارش می متالز، مهر‌ ماه سال گذشته و در بحبوحه نوسانات قیمت ارز و سکه بود که شورای عالی هماهنگی اقتصادی ایران، مصوبه‌ای با هدف جذب سرمایه خارجی اعلام کرد. طی آن به افراد خارجی با حداقل میزان سرمایه 250 هزار دلار اقامت پنج‌ساله اعطا می‌شود، اگرچه پیش از این نیز مصوبات مشابهی با تأثیر حداقلی در جذب سرمایه‌گذار تصویب شده بود؛ اعطای تابعیت ایرانی به اتباع خارجی همچنان شرایط بسیار سختی دارد و به‌ندرت رخ می‌دهد. ایران همچنین افراد دارای تابعیت دوگانه را به رسمیت نمی‌شناسد و ایرانی‌های دو تابعیتی باید حتما با گذرنامه ایرانی به کشور سفر کنند.

هم اکنون در کشورهای همسایه ایران نظیر ترکیه و عمان، اقامت به روش سرمایه‌گذاری به‌صورت دائم و با شرایط بسیار جذاب‌تری صورت می‌گیرد. این کشورها با تسهیل قوانین در زمینه خرید انواع ملک و دارایی توانسته‌اند سرمایه‌داران را به اخذ اقامت دائم تشویق کنند. مثال بارز در میان همسایگان ایران، کشور ترکیه است. این کشور با وجود آن‌که در سال‌های گذشته، به مانند ایران سیاست خارجی پر تنشی را در پیش گرفته است؛ همچنان در جذب سرمایه‌گذار موفق‌تر از ایران عمل می‌کند. در نمودار شماره 1، سرمایه گذاری خارجی صورت گرفته طی یک دهه گذشته در ایران و ترکیه با یکدیگر مقایسه شده‌اند.

در فاصله بین سال‌های 2012 تا 2015 که ایران با تحریم‌های بین‌المللی مواجه بود، سرمایه‌گذاری‌ خارجی در ایران به‌شدت کاهش یافت؛ به‌طوری که سال 2015، در اوج تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی کمتر از یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی صورت گرفت. پس از تصویب برجام و همراهی شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران به‌ویژه صنعت نفت و گاز، در سال 2017، بیش از 5 میلیارد دلار سرمایه گذاری در ایران انجام شد. اما اکنون، پس از خروج آمریکا از برجام، تقریبا تمامی شرکت‌های مشهور دنیا، قید سرمایه‌گذاری در ایران را زده‌اند و این بازار را که به گفته کارشناسان با وجود نیروی کار ارزان، قیمت پایین انرژی و مقررات ساده زیست‌محیطی، بیشترین جذابیت را دارد، رها کرده‌اند. طی ماه‌های اخیر علاوه بر شرکت‌های غربی، شرکت نفت چین که جایگزین توتال در پارس جنوبی شده بود و همچنین شرکت‌های روسی روس نفت و زاروبژ نفت نیز ایران را ترک کرده‌اند. اگر چه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز کشور بیشتر تحت تأثیر سیاست خارجی قرار دارد، به‌نظر می‌رسد موانع بیشتری در مورد سرمایه‌گذاری در ایران وجود داشته باشد.

جریان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، با وجود پتانسیل بالای کشور بسیار ضعیف باقی‌مانده است. در کنار تنش‌های موجود در سیاست خارجی، یکی از بزرگترین موانع سرمایه‌گذاری در ایران، بروکراسی سنگین و تصدی بالای دولت در اقتصاد است. امری که عامل بروز فساد نیز در ساختار اقتصاد شده و منجر به کاهش امنیت سرمایه‌گذاری شده است. عدم شفافیت بازار سرمایه و صورت‌های مالی نیز از دیگر عوامل دافع سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود.