منوی تجاری برای روسیه سفید

به گزارش می‌متالز، وزیر صمت میهمان بلاروس بود و در پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی اسلامی ایران و بلاروس در مینسک، پایتخت بلاروس، شرکت کرد. این اجلاس به ریاست وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان و وزیر صنایع بلاروس برگزار شد و دو طرف آینده روابط اقتصادی دو کشور را بررسی کردند. ایران در مسیر پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که بلاروس یکی از اعضای آن است. در حال‌حاضر روابط ایران و بلاروس درمیان اعضای این سازمان اقتصادی در پایین‌ترین رتبه قرار دارد. مناسباتی که بر اساس سخنان دوطرف در اجلاس اخیر بنا است تا ۱۰‌برابر افزایش داشته باشد. بنا به آمار عملکرد تجارت خارجی ایران حجم مبادلات دو کشور در سال‌۱۴۰۰ رقمی معادل ۲۷‌میلیون دلار بوده است. از این میزان ۱۷‌میلیون دلار صادرات به بلاروس انجام‌شده است که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ۱۹‌درصد کاهش ارزش نشان می‌دهد و ۱۰‌میلیون دلار واردات انجام گرفته که حاکی از افزایش ۸‌درصدی است. این میزان بر اساس همین گزارش طی سه‌ماه نخست سال‌جاری بالغ بر ۵‌میلیون دلار بوده است که هم در بخش واردات و هم در بخش صادرات نشان از کاهش ارزش مبادلات دو طرف دارد و به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته ۲۴‌درصد در صادرات و ۶۳‌درصد در واردات افت نشان می‌دهد. روندی که به گفته سخنگوی وزارت صنعت بناست تغییر کند. «امید قالیباف» درباره بر‌گزاری این اجلاس گفته است: «تجارت بین ایران و بلاروس در کوتاه‌مدت ۱۰‌برابر و در گام بعد ۲۰‌برابر می‌شود.» هرچند وی دقیقا مشخص نکرده است که بازه کوتاه مدت و بلندمدت دقیقا چه بازه زمانی هستند، با این‌حال پیش از این بازه پیوستن به سازمان اقتصادی اوراسیا مشخص شده است که احتمالا به افزایش سطح همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور منجر شود. علیرضا پیمان پاک رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت چندی پیش اعلام کرد که تا پیش از پایان سال میلادی جاری، تجارت میان ایران و اوراسیا آزاد خواهد شد. سخنگوی وزارت صمت همچنین اهمیت این اجلاس را این‌گونه توصیف کرد «نکته مهم صادرات تجهیزات دانش‌بنیان پزشکی به این کشور با قابلیت سالانه پنج‌میلیون دلار است» و آن را در راستای «دیپلماسی فعال» دولت دانست.

سید‌رضا فاطمی امین، وزیر صمت ایران در بلاروس و به‌عنوان رئیس این جلسه گفت: «وقتی منافع دو کشور با هم گره بخورد فرصت‌های چند‌جانبه‌ای ایجاد می‌شود، بنابراین در مسیر توسعه تعاملات باید یک نقشه‌راه هم ترسیم شود.» سخنانی که شاید بتوان آن را اشاره‌ای به سازمان همکاری اقتصای اوراسیا دانست. همکاری‌های چندجانبه که از پل بلاروس بگذرد، قاعدتا با محوریت کشور‌های دوست بلاروس خواهد بود که می‌توان آن را منطبق با ۵کشور عضو اتحادیه اوراسیا دانست؛ از جمله روسیه. بلاروس همانند ایران هدف تحریم‌های اقتصادی غرب با محوریت اتحادیه اروپا، ایالات متحده، بریتانیا و کانادا قرار دارد، از این‌رو احتمالا مقصود وزیر صمت ایران از ایراد این سخنان برقراری روابط اقتصادی از مسیر بلاروس با این کشور‌ها نیست. کشور‌های مذکور متعاقب انتخابات سال‌۲۰۰۶ بلاروس چندین دور تحریم علیه این کشور وضع کردند که آخرین آن پس از انتخابات سال‌۲۰۲۰ بود. همچنین اتحادیه اروپا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ تحریم‌هایی جداگانه بر شرکت‌های فعال بلاروس در زمینه خودرو، خود‌رو‌های سنگین، ماشین‌آلات صنعتی، تجارت، املاک، کود‌های شیمیایی و انرژی وضع کرد. حوزه‌هایی که بعضا زمینه همکاری‌های دو کشور ایران و بلاروس عنوان شد. وزیر صمت در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ظرفیت ایران در حوزه نفت، گاز، زیست‌محیطی، فناوری، صنایع و معادن گفت: «بلاروس در صنایع غذایی، میکرو‌الکترونیک، ماشین‌آلات صنعتی ظرفیت‌های خوبی دارد. باید با ورود شرکت‌های توانمند تعاملات تجاری مناسبی رقم زده شود.» فاطمی امین در توضیح این همکاری ها، مساله همکاری مشترک شرکت‌های معدنی ایران با شرکت‌های ماشین‌آلات سنگین و نیمه‌سنگین بلاروس برای تولیدات مشترک را مورد اشاره قرار داد. «ایرنا» درباره حوزه‌هایی که در این اجلاس مورد‌مذاکره بود، آن‌ها را اینچنین برمی شمارد و می‌نویسد: «در این اجلاس تقویت و گسترش همکاری‌های متقابل در زمینه همکاری‌های تجاری و صنعتی، کشاورزی و پرورش ماهی، سرمایه‌گذاری، زمین‌شناسی و منابع آبی، بهداشت و داروسازی، حمل‌ونقل و همکاری فی‌مابین اتاق‌های بازرگانی در دستور کار قرار داشته است.» در عین حال به گفته وزیر صمت «یکی از گزینه‌های تعاملات خوب مطرح‌شده لاستیک است، از آنجایی که برای خودرو‌های سواری در کشور تولید داریم، ولی لاستیک ماشین‌های سنگین ما حدود ۷۰‌درصد وارداتی است، می‌توانیم در این زمینه تعامل داشته باشیم.» وزیر صمت ایران یک بازه زمانی نیز برای ادامه همکاری‌ها مشخص کرد و گفت «یک دوره زمانی دو‌ماهه پیشنهاد شده است که کارگروه‌های تخصصی شکل یابند و برنامه تعاملات طراحی شود.»

اعزام رایزن اقتصادی

یکی دیگر از نکات مورد‌اشاره وزیر به تعیین رایزن اقتصادی ایران در بلاروس مربوط بود و گفته شد «رایزن اقتصادی ایران به زودی در این کشور مستقر خواهد شد.» در گذشته مساله افزایش رایزن‌های اقتصادی ایران در کشور‌های خارجی مطرح‌شده بود و به‌نظر می‌رسد دولت در این‌باره عزم خود را جزم کرده است. اکنون می‌توان گفت احتمالا یکی از رایزن‌های ایران برای زمینه سازی افزایش روابط اقتصادی ایران و بلاروس به این کشور خواهد رفت تا از نزدیک با مشکلات تجار ایرانی در بلاروس تماس داشته باشد. بخشی از این مشکلات به گفته فاطمی امین مربوط به مساله روادید است. وزیر صنعت در این جلسه با اشاره به این مشکلات گفت: «مباحث مالی و ویزای ایرانیان در بلاروس مسایلی است که مورد پیگیری وزارت صمت قرار دارد.» پایگاه خبری وزارت صمت نیز درباره مسائل مورد مذاکره در این اجلاس می‌نویسد: «بر‌گزاری منظم اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی، افزایش حجم مبادلات دوجانبه مبنی‌بر اصول منفعت متقابل و توسعه اقتصادی همه‌جانبه و پایدار بین دو کشور، گسترش دامنه تجارت متقابل کالاها، افزایش سهم کالا‌های با فناوری پیشرفته با ارزش‌افزوده بالا و همچنین فراهم‌کردن شرایط برابر و شفاف جهت حضور سازمان‌های طرف‌ها در مناقصات بین‌المللی یکدیگر از جمله توافق‌های صورت‌گرفته در این اجلاس بود.»

آینده روشن همکاری‌های اقتصادی؟

با این اوصاف شاید بتوان به افزایش روابط تجاری دو‌طرفه و نیز تبدیل آن به روابط چندجانبه در آینده امیدوار بود، اما ارزش کالا‌های مبادله‌شده با این کشور چندان چشمگیر نخواهد بود. اقتصاد بلاروس به‌شدت به کشور دیگر که با هر دو طرف ایران و بلاروس روابطی رو به رشد دارد، وابسته است: فدراسیون روسیه. آمار دقیقی از فعالیت‌های اخیر اقتصادی بلاروس در دست نیست؛ چراکه دولت این کشور برای مقابله با آنچه محافظت از شیوه‌های دورزدن تحریم‌های غرب عنوان می‌شود عمده آمار اقتصادی کشور را محرمانه اعلام کرده است، با این‌حال با رعایت جانب احتیاط همچنان می‌توان گفت عمده مواد خام مصرفی بلاروس از جمله درصد قابل‌توجهی از نفت مورد‌استفاده این کشور از روسیه وارد می‌شود. این مساله هرچند می‌تواند زمینه ساز اتحادی فراتر از دو کشور شود، اما می‌تواند ورود ایران به بازار انرژی این کشور یا چنان‌که مورد اشاره دقیق وزیر صمت در این جلسه قرار گرفت، مبنی‌بر وجود «ظرفیت ایران در حوزه نفت و گاز» را اندکی با ابهام مواجه کند. همچنین رقمی که مورد اشاره «ایرنا» است مطابق با آمار عملکرد تجارت خارجی حداقل در سال‌گذشته نیست.

«ایرنا» و دیگر رسانه‌ها به نقل از آن نوشته اند «حجم فعلی تبادلات مالی میان ایران و بلاروس ۴۰‌میلیون دلار است»؛ این در حالی است که بنا بر آمار عملکرد تجارت خارجی این رقم در سال‌گذشته ۲۷‌میلیون دلار بوده و در سه‌ماهه نخست امسال نیز روند کاهشی داشته و به ترتیب در حوزه‌های واردات و صادرات ۶۳ و ۲۴‌درصد از ارزش آن کم شده است. همچنین آخرین آماری که در پایگاه اینترنتی سفارت ایران در بلاروس وجود دارد مجموعا در حوزه صادرات و واردات ۳۳‌میلیون دلار اعلام‌شده است، با این‌حال شاید باد‌های تغییری که در جهان در حال وزیدن است در جهت تقویت روابط دوطرف باشد.

منبع: دنیای اقتصاد