به گزارش میمتالز، گرچه مدیران استان کرمان میگویند «شمار حوادث این معادن طی امسال در مقایسه با سالهای گذشته بالا نیست»، اما یک حادثه هم ناگوار است ضمن اینکه طی چندسال اخیر اخبار حوادث ریزش معادن زغال سنگ هربار خبرساز بوده و مسوولان هم معتقدند شیوههای سنتی فعالیت معادن هم آمار حوادث را بالا برده و هم بهرهوری را به میزان زیادی کاهش داده است.
طی چندسال اخیر هر بار پس از وقوع حوادث ناگوار مانند ریزش معدن خبرهایی نیز مبنی بر ورود دستگاه قضا به این حوادث منتشر میشود، اما کمتر نتایج این ورود و اقدام حداقل خبررسانی شده یا نتایج آن کمتر در اختیار رسانهها قرار گرفته است.
ریزش معدن اخیر در معدن بخش خصوصی ۱۲-۱۴ شرکت پابدانا واقع در کوهبنان رخ داد و براساس اعلام هلال احمر ریزش معدن پنج حادثه دیده داشت که سه تن نجات یافتند، اما ۲ تن هم جان باختند؛ معدنی که مسوولان وزارت کار میگویند چهار اخطار قبلا به علت نداشتن اصول ایمنی گرفته بوده است.
یازدهم آبان بود که رییس حوزه قضایی کوهبنان نیز از تشکیل پرونده قضایی برای حادثه دلخراش ریزش معدن زغال سنگ در این شهرستان خبرداد و گفت: در صورت تشخیص کوتاهی، با ترک فعلهای صورت گرفته برخورد خواهد شد.
ایرنا با هدف بررسی چرایی حوادث ریزش معادن زغال سنگ به میزان قابل تامل طی سالهای اخیر در شمال استان کرمان موضوع را در دستور کار قرار داد که نقطه نظرات مسوولان هر بخش در ادامه گزارش منتشر میشود؛ اما آنچه اهمیت دارد اینکه خلاصه همه پاسخهای متولیان این است که «با قوه قهریه چندان نمیتوان یک معدن دار بویژه معادن خصوصی را وادار کرد که برای حفاظت از جان کارگرانش هزینه بیشتری کنند!».
به طور مثال مسوولان میگویند برای همین معدن که اخیرا ریزش کرده هم چند نوبت اخطار صادر و هم به مسوولان قضایی اعلام شده؛ مسوولان هزینههای بالای معدن داران، قیمت پایین محصول و زیانهای آنان را مطرح میکنند؛ حال آنکه بواقع، اگر ضمانت اجرایی برای نظارتها و رعایت قوانین در معادن وجود نداشته باشد یا مسوولان ناظر و برخوردکننده دست بسته باشند، معلوم نیست چه سرنوشت و سرانجامی را میتوان متصور بود.
گرچه مسائل و مشکلات معدن داران با توجه به قیمت پایین زغال سنگ و ضرورتهایی که در بحثهای حمایتی دولت مطرح میشود درست است و سرجای خودش باید بررسی شود، اما نمیتوان انتظار داشت که سلامت و جان کارگران در خلال هر کاری مهم نباشد و توجیه شود که مشکل اقتصادی وجود دارد. نمیتوان عدول از اصول ایمنی و استاندارد کار معادن را نادیده گرفت و هربار شاهد پرپر شدن کارگرانی بود که باید بین مرگ و معیشت، هرلحظه هراسناک در تونلهای طویل در اعماق زمین حاضر شوند و انتظار مدفون شدن را داشته باشند. هرکدام از ما، مسوولان متولی یا حتی معدن داران میتوانند خودشان را در چنین شرایطی تصور کنند؟
شرایط ایمنی و حفظ جان کارگران در حوادث یک طرف، سختی کار و بیماریهای تنفسی که تا آخر عمر کارگران را رها نمیکند هم یک طرف؛ همه و همه دست به دست هم داده و ضرورت ورود قویتر و بیشتر دولت و سایر دستگاهها مانند قوه قضاییه و مجلس را به این معادن در شمال استان بیشتر و بیشتر کرده است.
تلاش ایرنا برای احصای آمار حوادث و تلفات ناشی از آن در معادن زغال سنگ شمال کرمان به عدد روشنی نرسید؛ گرچه تشکل کارگران این معادن عدد ۳۰۰ جان باخته مستقیم و غیرمستقیم (ناشی از عوارض سختی کار) را طی ۲۰ سال اخیر مطرح میکنند، اما احصای این آمار نیازمند بررسی و تامل بیشتر است.
درواقع هزاران نفر در معادن زغال سنگ دولتی و خصوصی استان کرمان مشغول کار هستند، اما شمار بالای جانباختگان مستقیم و غیرمستقیم این معادن در شرایطی است که میتوان با توجه بیشتر معدن داران به استانداردهای کار و ایمنی، نظارت بیشتر دستگاههای متولی و در کل حفاظت بیشتر از جان کارگران در محیط معادن شمار حوادث و فوتیهای آنها را کاهش داد یا به صفر رساند.
معدن داران باید برای فرآیندهای اکتشاف و استخراج هزینه بیشتری کنند تا شرایط ایمن تری برای فعالیت کارگران و صیانت از جان آنان فراهم آید که در بیشتر آنها میبینیم این اتفاق نمیافتد و شرایط کار به شیوههای سنتی از جمله پاشنه پاشیلهای این نوع معادن که بیشتر در شمال استان مستقر هستند، تبدیل شده است.
گرچه سرمایه گذاران بخش معدن زغال سنگ هم مشکلات خودشان را دارند و کاهش قیمت این محصول اخیرا سبب کاهش سوددهی آنان شده و انتظار میرود با واقعی شدن قیمت زغال سنگ و تامین تجهیزات استاندارد، جان معدن کاران نیز حفظ شود.
معادن زغال سنگ در جای جای استان کرمان بویژه شهرستانهای شمالی کوهبنان، زرند و راور واقع در شمال این استان پراکنده اند و این معادن از این حیث که از نیروی انسانی و اشتغالزایی قابل توجهی برخوردارند، همواره مورد توجه مردم، مسوولان و سیاستگذاران قرار دارند. از معادن دولتی که بگذریم، عمده این معادن خصوصی و در عین حال نیز مدعی هستند که به علت مشکلات اقتصادی به دشواری روزگار میگذرانند.
ارزانی قیمت زغال سنگ و همچنین روشهای بهره برداری تماما سنتی در استان کرمان سبب شده که این معادن زیان ده تلقی شوند؛ در واقع هزینه بر بودن فرایندها در شرایط دشوار اقتصادی، توجه کمتر به ایمن سازی را برای معدن کاران زغال سنگ کرمان به همراه داشته است.
مسائل اقتصادی باعث شده تمامی فکر و ذکر معادن خصوصی به تولید و فروش بیشتر برای پرداخت حقوق کارگرانشان و رسیدن به سوددهی باشد و در این شرایط میتوان گفت که تعدادی از معادن خصوصی با توجیه نداشتن درآمد کافی، با جان کارگران بازی میکنند.
بهره برداری از معادن زغال سنگ استان کرمان به ۲ صورت تونلی و سطحی انجام میشود؛ در شیوه تونلی کارگران با بیل و کلنگ عملیات برداشت را انجام میدهند که از یک سو شکست زمین و همچنین آزادسازی گازهای زیرزمینی سبب انفجار یا ریزش سقف معادن میشود. تصور کنید معدنی که در حالت تونلی، روی چند تکه چوب سوار است با انفجار به چه چیزی تبدیل خواهد شد و کارگران در صدها متر زیر زمین چه سرنوشتی خواهند داشت؟
در این زمینه گفته میشود شکست لایههای زمین طی روزهای اخیر باعث ریزش معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان و جان باختن ۲ کارگر شده و طی ماههای گذشته نیز آزاد شدن گازهای درونی زمین یا دیگر عوامل حادثه ساز بوده است.
از یک طرف ریزش معادن ناشی از عوامل طبیعی و از سوی دیگر برخاستن خاک معادن زغال سنگ و همچنین فلزات ریز دیگر و کمبود اکسیژن موجب بیماریهای متعدد قلبی و ریوی برای کارگران بخش استخراج معادن میشود؛ اثرات و عوارض ناشی از سالها فعالیت در معادن در بدن کارگران باقی میماند و در نهایت آنان را از پای در میآورد.
وضعیت بغرنج خدمات رسانی بهداشت و درمان و حفظ ایمنی در برخی شرکتهای خصوصی زغال سنگ استان کرمان در شرایطی رقم خورده است که متولیان نظارت موثری بر روند فعالیت کارگران در صدها متر زیر زمین معادن زغال سنگ ندارند و کارگران نیز ضریب شغلی و استقرار تیمهای درمانی و امداد و نجات را در محل معادن مطالبه میکنند. حلقه مفقودهای که مسوولان استان میگویند احداث آن مصوب شده، اما به علت کمبود اعتبار هنوز اجرایی نشده است.
عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان گفت: ما هرچقدر هم ایمنی را رعایت کنیم، استخراج سنتی از معادن زغال سنگ باعث ریزش آن میشود، اما با برخی از راهکارها فقط میتوانیم جلو برخی اتفاقات ناخواسته را بگیریم به شرط اینکه مسوول ایمنی زیر نظر فرد خاصی نباشد.
یدالله زمانی با اشاره به اینکه اگر مسوول ایمنی جلو کار را بگیرد با او برخورد خواهد شد افزود: معادن خصوصی هرقدر هم نا امن باشند، برای اینکه بتوانند حقوق پرسنل را بپردازند نمیتوانند کار را متوقف کنند.
وی اظهار داشت: بازرس ایمنی کار از استان و شهرستانها به معادن سرکشی میکنند، زیرا آنان به جان کارگران اهمیت میدهند، اما معادن خصوصی به ایمنی توجهی نمیکنند؛ آنان برای سود دهی ممکن است برخی موارد ایمنی کارگران را نادیده بگیرند.
عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان با بیان اینکه کار ما به گونهای است که گاهی کشته میدهد، اما معتقدم جلو آمار تلفات را میتوان گرفت گفت: طی ۲۰ سال گذشته حدود ۱۵۰ کشته مستقیم و ۱۵۰ نفر به واسطه عوارض ناشی از کار در معادن زغال سنگ استان کرمان جان خود را از دست داده اند.
وی ادامه داد: جان باختن این افراد عمدتا به علت نارسایی ریوی، کمبود اکسیژن یا انعقاد خون بوده است، اما متاسفانه اینها دیده نمیشوند که باید مسوولان تمامی مراتب فعالیت کارگران را بدانند.
زمانی با بیان اینکه استحکامات برخی معادن با چوب تامین میشود اظهارداشت: در این زمینه برای تامین ایمنی باید چوب مناسب باشد، تخریب به صورت صحیح انجام گیرد که فشار روی زغال نباشد و جرم زدایی به صورت صحیح باشد تا فعالیت ایمنی برای حفظ جان کارگران موثر واقع شود.
وی با اشاره به اینکه معدن ۱۲ - ۱۴ پابدانا که اخیرا دچار حادثهای با ۲ کشته شده مربوط به بخش خصوصی است تصریح کرد: تا زمانی که جان خود را از دست ندهیم کسی از مشکلات کار در معادن زغال سنگ باخبر نمیشود.
عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان پیشنهاد کرد تیمی درمانی زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی در معادن زغال سنگ استان فعال شود تا وضعیت سلامت کارگران و همچنین علت مرگ فوتیها را بررسی کند.
وی ابراز داشت: همچنین مجلس ضریب شغلی مشاغل زیرزمینی معادن زغال سنگ را بررسی کند، زیرا ضریب شغلی ۱.۵ باعث از کار افتادگی و عوارض بسیاری برای کارگران میشود و درخواست داریم ضریب شغلی کارگران به عدد ۲ برسد که این امر با وجود پیگیریهای مکرر هنوز به نتیجه نرسیده است.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان در این زمینه معتقد است که برای تامین تجهیزات و امکانات معادن زغال سنگ ابتدا باید مشکلات این معادن رفع و در این خصوص بحث زغال سنگ عقبهای دارد که باید تعیین تکلیف شود.
مهدی حسینی نژاد افزود: مهمترین مشکلات قیمت زغال سنگ و تعیین تکلیف ضوابط، مقررات و سهام داری شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان، ضریب سختی کار و بدهی بیمه مجموعههای زغالی است که این مشکلات در حال پیگیری هستند.
وی همچنین ادامه داد: مرکز امداد و نجات زغال سنگ باید حتما در استان احداث شود که در این زمینه یک مرکز برای کرمان مصوب شده و منابع آن باید تامین شود.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان بیان کرد: فرایند اجرایی این مرکز امداد و نجات در مرکز ثقل معادن زغال سنگ در حال اجرا است تا هرچه زودتر تکمیل شود.
مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان نیز با اشاره اینکه شاخصهای متفاوتی در حوزه ایمنی وجود دارد تصریح کرد: زغال سنک در شرایط فعلی کشور از لحاظ ریالی و اقتصادی وضعیت خوبی ندارد؛ قیمت زغال پایین و هزینهها بشدت بالا رفته است.
محسن شریفی ادامه داد: بحث ایمنی یعنی هزینه و برای انجام هر اقدامی در این زمینه باید هزینه کرد؛ زمانی که درآمد و هزینه ها تراز نباشد ایمنی نیز افت میکند.
وی با اشاره به اینکه شرکت معادن زغال سنگ کرمان قدیمی و دولتی است گفت: ردیف بودجهای در خصوص شاخصهای ایمنی نداریم، اما ما باید این شاخص را حفظ کنیم.
مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان با اشاره به سه هزار نیروی انسانی در این معادن بیان داشت: تونلهای معادن عمومی شرکت زغال سنگ دارای آرک فلزی هستند و یکی از بهترین شرایط نگهداری را در کشور داریم، اما در معادن خصوصی اطراف کرمان که از لحاظ اقتصادی ضعیفتر هستند توانایی خرید آرک فلزی را ندارند و با چوب انجام میدهد که این موارد یعنی کاهش ضریب ایمنی است.
شریفی خاطرنشان کرد: یک مانیتورینگ برای رصد پایش گاز متان در معادن حدود ۲ میلیارد تومان هزینه دارد و با این شرایط اقتصادی کسی توانایی ایجاد این شرایط را ندارد.
وی با اشاره به اینکه بیشترین موضوع در حوزه ایمنی بحثهای ریالی است گفت: در گذشته قیمت هر تن چوب ۲ میلیون تومان و اینک هشت میلیون تومان شده و این در حالی است که قیمت زغال پایین آمده و هزینه نیروی انسانی نیز افزایش داشت؛ همه این موارد منجر شده تا معادن به سختی امرار و معاش داشته باشند چه برسد بتوانند به ایمنی معادن رسیدگی کنند.
مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان با تأکید بر اینکه قیمت زغال سنگ در کشور بسیار ارزان و پر اشتغالترین صنعت است گفت: فرایند کار در معادن زغال سنگ سنتی است و امکان مکانیزاسیون وجود ندارد، از سوی دیگر اگر فکری به حال افزایش قیمت زغال سنگ نشود در ادامه با افزایش مشکلات و تلفات نیروی انسانی به دلیل افت ایمنی در معادن مواجه میشویم.
شریفی در عین حال با بیان اینکه ایمنی اولویت کار ماست و اگر کارگاهی ایمن نباشد بنده اجازه ورود کارگر را نمیدهم بیان داشت: کارگر باید با ایمنی کامل وارد تونل شد و این مهم مستلزم هزینه و پشتیبانی بالاتر است که دولت میتواند در این زمینه از حوزه عوارض و ... هزینه کند و حداقل سالانه به هر معدن یک گازسنج تخصیص دهد.
وی ادامه داد: معادن خصوصی به لحاظ اقتصادی ضعیف هستند و توانایی خرید یک گاز سنج ۴۰ میلیون تومانی را ندارند و ما هم با هفت معدن دولتی نیاز به این پشتیبانی داریم.
مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان با بیان اینکه قیمت زغال سنگ ۲۶.۵ درصد هر تن شمش خوزستان محاسبه میشود و این عدد بسیار پایین است افزود: با این وضعیت پیش بینی میشود طی سالهای آینده تولیدات معادن کاهش یابد و از سوی دیگر تجهیزات و ایمنی معادن هم افت کند.
معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان یکی از آن معادنی بود که طی روزهای اخیر ریزش کرد و مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان در این زمینه میگوید چهار مرحله برای رعایت موارد ایمنی به این معدن اخطار داده شده بود، اما شرکت معدنی به اخطارها توجه نداشت.
محمدرضا مصباح با اشاره به اینکه آمار حوادث در استان کرمان نسبت به سالهای گذشته بالا نیست افزود: حادثه معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان نخستین حادثه منجر به فوت طی ماههای گذشته بوده که در یک معدن خصوصی رخ داده است.
این مسوول با اشاره به اقدامات اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان در حوزه ایمنی معادن گفت: با بازرسیهای مکرر نواقص قانونی را به شرکتهای معدنی اعلام میکنیم تا نواقص موارد ایمنی را بررسی و اقدام کنند.
وی با اشاره به اینکه چند معدن را به دلیل رعایت نکردن موارد ایمنی به مراجع قضایی ارجاع داده ایم تصریح کرد: از نمایندگان مراجع قضایی نیز برای بررسی دقیق موارد ایمنی در معادن زغالسنگ دعوت شده تا از نزدیک مشاهده کنند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان کمبود نقدینگی این معادن را یکی از مشکلات مهم برشمرد و تصریح کرد: به تعویق افتادن مطالبات شرکتهای زغالسنگ استان کرمان سبب شده تا بتوانند فقط بخشی از هزینهها از جمله حقوق کارگران خود را بپردازند و زندگی کارگران با مشکلات معیشتی روبه رو نشود.
مصباح با اشاره به اینکه به نظر میرسد معادن خصوصی و شرکت ملی زغال سنگ کرمان باید یک سرمایه گذاری ویژهای را در حوزه ایمنی کارگاههای خود انجام دهند تا کارگران با فراغ بال بیشتر کار کنند تصریح کرد: در این قضیه به صورت جدی ورود کرده ایم و به معادن شهرستانهای راور، کوهبنان و زرند هشدار داده شده است که اگر کارگاهی ایمنی نداشت به مرجع قضایی معرفی میشود.
وی با اشاره به اینکه امیدواریم با حل مشکلات نقدینگی، معادن در حوزه ایمنی فعالیت بیشتری داشته باشند گفت: متاسفانه ماهیت و ذات معادن زغال سنگ در جهان حادثه خیز است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان تاکید کرد: معدن ۱۴-۱۲ پابدانا کوهبنان که هفته گذشته ریزش داشت از ابتدای امسال تاکنون چهار اخطار مبنی بر رعایت نکردن اصول ایمنی به معدن ابلاغ و یک بار نیز با حضور مرجع قضایی منطقه در این معدن نامه معرفی به دادگاه برای آن صادر شده و موجود است.
مصباح با بیان اینکه برخورد قهری برای ایمن سازی معادن پاسخگو نیست و نیازمند سرمایه گذاری است گفت: همچنین نشستی به منظور رعایت ایمنی کارگاهها باحضور استاندار کرمان برگزار و در این نشست سرمایه گذاری در حوزه ایمن سازی معادن که سرمایه گذاری برای نیروی انسانی است تاکید شد که امیدوایم بتوانیم این مهم را پیگیری و به نتیجه برساینم.
وی خاطرنشان کرد: کارگران معادن زغال سنگ به دلیل سخت و زیان آور بودن با ۲۰ سال سابقه کار بازنشست میشوند و در سطح ملی نیز پیگیریهایی برای ضریب بازنشسگی آنان از ۱.۵ به ۲ درصد شده تا اینکه بتوانند در ۱۵ سالگی فعالیت بازنشست شوند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان با تأکید بر اینکه ریزش معدن ۱۴-۱۲ پابدانا کوهبنان به دلیل نشت گاز نبوده است تصریح کرد: معادن گاز خیز در حوزه صنعت زغال با یکدیگر متفاوت هستند و ایمن سازی لازم در این معدن تا حدودی انجام شده، اما شکست زمین (گسل) در این معدن سبب ایجاد حادثه شده و ایمن سازی کفایت نکرده و ریزش کرده است.
شرکت معادن زغال سنگ کرمان شامل هفت معدن در استان کرمان است که حدود سه هزار کارگر در آن فعالیت دارندو شمار معادن بخش خصوصی زغال سنگ استان نیز ۱۳ مورد با ۲ هزار کارگر اعلام میشود.
محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور و نیز زرییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز درعین حال با تاکید بر اینکه مشکلات معادن زغال سنگ کرمان چه بخش دولتی و چه خصوصی باید به شکل ریشهای و طی فرآیندهای اصولی و با نگاه به افزایش بهره وری با به کارگیری تجهیزات روز و شیوههای مدرن استحصال حل شود تصریح کرد: کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ضمن اینکه موضوع و مسائل معادن زغال سنگ استان کرمان را به سوی بهره ور شدن سوق میدهد، به حمایت از این شرکتها با تسهیلاتی برای تامین تاسیسات، تجهیزات و ماشین آلات نیز اقدام میکند.
وی یادآور شد: در مجموع باید سرانه تولید معادن زغال سنگ استان کرمان افزایش یابد که نفع آن به کارگران برگردد، در صورتی که منابع و سود این معادن افزایش یابد در قالب بازتوزیع میتواند به امور شرکت بازگردد.
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی همچنین با اشاره به اینکه شاخص سرانه تولید را باید مبنا قرار دهیم گفت: فناوری تولید در معادن زغال سنگ باید افزایش یابد که نیازمند تجهیزات و امکانات است، ضمن آنکه فعالیت سنتی در این معادن خطرات را افزایش داده و تعدادی از کارگران همواره در معرض خطر جانی هستند که میتوان با استفاده از تجهیزات ایمنی معادن را نیز ارتقا داد.
وی ابراز داشت: در صورتی که شرکتهای معدنی بتوانند تجهیزات و امکانات خود را بهروزرسانی کنند، ظرفیت تولید نیز افزایش مییابد و به سوددهی میرسد آنوقت دیگر کارگر دولتی، غیردولتی نداریم.
به گزارش ایرنا انتظار میرود مسوولان متولی که هربار طی سالهای اخیر بر ضرورت توجه بیشتر به معادن زغال سنگ کرمان، افزایش نقدینگی، حل مشکلات معادن و ضرورت افزایش ایمنیها و دوری از فرآیندهای سنتی تاکید میکنند در عمل هم از سازوکارهای دراختیار استفاده کنند و دیگر شاهد افزایش بهره وری در این بخش و نیز کاهش و به صفر رسیدن حوادث آن باشیم.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) کرمان