راهی غیر از شیرین سازی آب دریا نداریم

به گزارش می‌متالز، عیسی بزرگ‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران ضمن بیان اهمیت قضاوت منطقی و علمی در خصوص آب‌های غیر متعارف کشور گفت: ایران به دلیل خشکی بیش از حد به صورت منطقی باید به منابع آب‌های قابل دسترس سواحل شمالی و جنوبی خود توجه کند.

وی با اشاره به اسناد بالادستی در این خصوص افزود: ما در اسفند ماه سال گذشته قانون ویژه‌ای در خصوص استفاده از آب دریا برای سیستان و بلوچستان را به تصویب رساندیم.

بزرگ زاده ضمن اشاره به نقشه راه آب کشور در دولت سیزدهم خاطر نشان کرد: از هشت و هشت دهم (۸/۸) تولید آب باید به ده میلیارد مترمکعب تولید در این بخش برسیم. ما باید به سمت توسعه عمودی در بحث کشاورزی حرکت کنیم؛ بنابراین باید به حوزه نیاز آب در صنعت هم توجه خاص داشته باشیم.

عیسی بزرگ زاده با اشاره به بحث اشتغال افزود: ما در صنعت نیز باید همچون کشاورزی به مقوله آب توجه خاصی داشته باشیم. توجه به آب دریا حتی در مصارفی غیر از نمک زدایی نیز باید توجه شود. البتّه باید توجه داشت که ۵۰ درصد صنایع ایجاد شده با آب دریا باید در کنار آب‌های دریا جانمایی شود تا هزینه انتقال تحمیل نشود.

وی ضمن اشاره به ابرپروژه‌های مربوط به استفاده آب دریا خاطر نشان کرد: باید نقشه راه آب کشور را به سمت ارتقای سهم ۵۰ درصدی سهم آب دریا در حل نیاز آبی کشور حرکت دهیم.

علیرضا بازارگان، عضو هیئت علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران نیز ضمن اشاره به ارائه خود تحت عنوان نمک زدایی آب دریا به تشریح شرایط آب شور اشاره کرد و گفت: آب دریا ۴۵ هزار میلی گرم بر لیتر املاح دارد. این در حالی است که انسان می‌تواند تا هزار میلی گرم در لیتر املاح آب را تحمل کند.

وی با اشاره به تکنیک‌های ساده نمک زدایی از آب دریا خاطر نشان کرد: اساس سیستم‌های نمک زدایی بر همان اصل تبخیر آب شور استوار است. تفاوت مدل‌های جدید استفاده از گرمای حاصله و استفاده مجدد از این انرژی است. البته این مدل‌ها به سمت اسمز معکوس در حال تغییر می‌باشد.

بازارگان ضمن بیان مختصات فنی مدل‌ها و تکنولوژی‌های نمک زدایی صنعتی در دنیا افزود: کارخانه‌های شیرین سازی آب از حرارتی به سمت اسمز معکوس و یا همان شیرین سازی غشایی آب حرکت می‌کند.

امیر جعفری، مدیر پروژه شرکت نور ویژه و عضو انجمن شرکت‌های آب شیرین کن با بررسی وضعیت آب در جهان در سال‌های اخیر گفت: تنش‌های آبی در خاورمیانه به صورت جدی در حال وقوع است و شرایط خشکسالی شدید کشور و پیش بینی‌های بارش‌های کشور، کاهشی و دمای هوا در ایران افزایشی است، بنابراین این شرایط آبی کشور را با خطر جدی مواجه کرده است.

جعفری با بررسی وضعیت مصرف آب در کشور خاطر نشان کرد: ما صادر کننده آب در قالب محصولات کشاورزی هستیم که کشور را نیازمند آب کرده است. ۹۳ شهر در حاشیه خلیج فارس و ۱۰۴ شهر در فلات مرکزی ایران درگیر تنش آبی شدید هستند. وی ضمن اشاره به امکان خرید آب فاضلاب جهت مصارف خاص خاطر نشان کرد: در حال حاضر ۹۵ طرح شیرین سازی آب در کشور وجود دارد. در احداث یک آب شیرین کن، ۳۵ درصد هزینه مربوط به ساخت سازه و ۶۵ درصد هزینه مربوط به دستگاه آب شیرین کن است. وی ضمن اشاره به دغدغه‌های سرمایه گذاران در زمینه آب شیرین کن‌ها خواستار تخصیص به موقع منابع در این زمینه شد و گفت: برای ساخت یک کارخانه صد میلیون مترمکعبی آب شیرین کن در ایران، نیازمند ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری و اخذ ۱۲ مجوز از نهاد‌های مختلف است.

جعفری ضمن بیان اهمیت کسب و کار‌های صنعت آب شیرین کن‌ها خاطر نشان کرد: هم اکنون انجمن آب شیرین کن‌ها در کشور راه اندازی شده است و مهمترین دغدغه‌های اصلی، عدم تخصیص منابع و تعهدات دولت و پرداخت در قالب اسناد خزانه است که این اقدامات، هزینه‌های این بخش را پوشش نمی‌دهد. در بحث قرارداد‌ها نیز بعضا هزینه‌های دلاری اتفاق می‌افتد این در حالی است که درآمد‌ها ریالی است. با این حال، شیرین سازی آب دریا توانسته ۷ میلیون نفر از جمعیت کشور را در مناطق جنوب کشور تحت پوشش قرار دهد.

علی همتی شعبانی، مدیرعامل سابق و عضو هیئت مدیره سابق تأمین و انتقال آب خلیج فارس ضمن اشاره به کارکرد‌های اصلی آب خاطر نشان کرد: نود و هفت و نیم ۵/۹۷ درصد از منابع آب جهان آب شور است و دو و نیم ۵/۲ درصد آب شیرین در دنیا وجود دارد. در کشور و بویژه در تهران به طور متوسط سرانه مصرف آب برای هر فرد ۲۲۰ لیتر در روز است. در بخش کشاورزی بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم، اما تراز آب همچنان در بخش کشاورزی منفی است.

وی خاطر نشان کرد: باید از ۹۰ درصد مصرف آب در کشاورزی به سمت ۷۰ درصد حرکت کنیم و در عین حال در بخش صنعت به واسطه نقش مهم آن در اقتصاد کشور سهم بیشتری را قائل شویم.

این محقق حوزه آب ادامه داد: منابع آب مورد استفاده در آب شیرین کن‌ها فقط آب دریا‌ها نیست بلکه آب رودخانه‌های شور و همچنین آب فاضلاب‌ها نیز می‌تواند در این بخش مورد استفاده قرار گیرد. وی ضمن اشاره به طرح‌های "آر. او" در منطقه و ضمن اشاره به وجود بیش از ۵ هزار کیلومتر ساحل در کشور، می‌توانستیم از منبع آب دریا به بهترین شکل استفاده کنیم. متاسفانه به دلیل بخشی نگری از منابع آب دریا درست استفاده نکردیم. ما حتی از کشوری مثل بحرین، کمتر از امکان آب شیرین کن‌ها استفاده می‌کنیم و معتقدم تصور اینکه این آب گران است اساسا اشتباه است. البته اینکه آب نمک زدایی شده دریا می‌بایست منتقل شود و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد بحث جداگانه‌ای است. این مقام مسوول سابق در حوزه آب خاطر نشان کرد: کریدور‌های انتقال آب در کشور متنوع است برای مثال یکی از این طرح‌های انتقال آب که به کرمان رسیده است و تحت بهره برداری است طرح دوم و سوم استان یزد و طرح چهارم از دریای عمان و خط پنجم نیز برای فارس در حال مطالعه است.

همتی اصل خطا در بالا دانستن قیمت آب نمک زدایی شده در کشور را مقایسه این قیمت با آب یارانه‌ای دانست و خاطر نشان کرد: به هیچ عنوان آب شیرین شده دریا گران نیست. یک لیتر آب شیرین شده دریا با قیمت دلار آزاد، مبلغ ۵۰ تومان است، علی رغم اینکه باید به این نکته توجه داشت که هزینه انتقال این آب از لب ساحل به بخش میانی کشور بحث جداگانه‌ای است که باید مورد توجه باشد. برای نمونه آب در فلات مرکزی با هزینه انتقال ۵/۲ یورو برای صنعت تمام می‌شود، اما در کنار ساحل این عدد به مراتب هزینه تمام شده کمتری را دارد.

وی خاطر نشان کرد، ایجاد یک کارخانه ۲۰۰ میلیون متر مکعبی هم اکنون یک و نیم میلیارد دلار نیاز به سرمایه گذاری دارد. در مجموع آب یک مقوله حاکمیتی است و بخش خصوصی با توجه به مشکلات موجود تمایل چندانی برای ورود به این بخش حاکمیتی ندارد. وی ضمن اشاره به تجربه موفق امارات متحده عربی در خصوص تلفیق آب دریا و فاضلاب گفت: هزینه تصفیه فاضلاب هم میزان تسویه آب لب شور است. گران‌ترین آب دنیا برای نروژ است و ارزانترین آب عربستان است.

همتی در خصوص چالش‌های این بخش گفت: بخش خصوصی که در زمینه آب شیرین کن فعالیت دارند، در پیچ‌های گمرک و بخش نامه‌ها گیر افتاده‌اند. با توجه به گستردگی سواحل ما باید بگوییم راه دیگری به غیر از استفاده از آب دریا و نمک زدایی نداریم و باید به سمت آب شیرین کن‌های متوسط حرکت کنیم. لازم به ذکر است این نشست یکصد و دومین نشست علمی-تخصصی و با عنوان بهره برداری از منابع آب دریا (فرصت‌ها، چالش‌ها و توصیه‌های سیاستی در صنعت نمک‌زدایی) است که روز چهارشنبه ۱۶ آذر ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الی ۱۲ ظهر به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه کشور با حضور صاحب نظران ملی و استانی برگزار شد.

منبع: تحلیل بازار