بومی سازی دانش ساخت ایکس‌ری کامیونی با کمک گمرک

به گزارش می‌متالز، یکی از محور‌های مهم اصلاحات گمرکی، بحث «هوشمندسازی گمرکات» و استفاده از تجهیزات و فناوری‌های نوین بازرسی همچون ایکس‌ری است. قانون امور گمرکی در مواد ۳ و ۱۱ گمرک جمهوری اسلامی را به اجرای این روش‌ها تکلیف کرده است.

در همین راستا سید روح الله لطیفی سخنگوی سابق گمرک در نشست اندیشکده اقتصاد مقاومتی از تلاش‌های انجام شده در گمرک برای تحقق این موضوع با وجود محدودیت‌ها گفت و اظهار کرد: تمرکز بر ابزار‌های هوشمند غیرانسانی و سنسور‌های کنترلی به جای ترویج اختلافات بین دستگاهی، کلید موفقیت در ارتقای عملکرد گمرک جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

هوشمندسازی گمرک، از حذف کاغذ تا حذف اپراتور

لطیفی هوشمندسازی فرایند‌های گمرکی را دارای دو مرحله دانست و گفت: در سامانه‌ای کردن فرایند‌های نظارت و ارزیابی باید دو مرحله را در نظر گرفت. مرحله اول اتوماسیون است که صرفا کاغذ حذف می‌شود. فایده این مرحله آن است که از یک طرف سرعت زیاد و از طرفی دیگر جعل ناممکن می‌شود.

وی افزود:، اما همچنان انسان تصمیم می‌گیرد و نقش اپراتور‌ها و سلیقه و دخالت آن‌ها در ارزیابی بالاست. مرحله بعد هوشمندسازی که درواقع مرحله اصلی است، حذف اپراتور و تبدیل فرایند‌ها به فرایند‌های بدون دخالت انسان یا «humanless» است که در این مرحله، تصمیم‌گیری از اپراتور سلب خواهد شد و همه مراحل تشریفات بر اساس الگوی از پیش تعیین شده و با مدیریت سیستمی جلو می‌رود.

سخنگوی سابق گمرک درباره موقعیت کنونی گمرک در مراحل مذکور گفت: گمرک موفق شده است در همه موارد حداقل مرحله اول را اجرایی کند و در حال حاضر تمام فعالیت‌های آن بدون کاغذ است. با این حال در اجرای مرحله دوم و حذف دخالت اپراتور همچنان راه طولانی در پیش است و باید فعالیت‌های مختلفی انجام شود. در همین راستا استفاده از ایکس ری برای حذف اپراتور و هوشمندسازی رویه‌های مختلف گمرکی مفید خواهد بود.

لطیفی اظهار کرد: به طور مثال در هرمزگان درجه حرارت در سایه ۵۰ درجه است و در آفتاب و داخل کانتینر فلزی بالای ۷۰ درجه می‌شود. ارزیاب اگر بخواهد بصورت عینی کنترل و درب کانتینر را موردی باز کند، نمی‌تواند همه کانتینر را تخلیه و به انتهای محموله رسیدگی کند و اگر این کار را انجام دهد نیز به بار آسیب می‌رساند. اما ایکس ری می‌تواند تشخیص دهد کالا با اظهارنامه مغایرت دارد یا نه و مثلا بسته بندی و سایر خصوصیات آن تفاوت می‌کند.

پیشینه فعالسازی ارزیابی توسط ایکس‌ری در گمرک ایران

وی درباره پیشینه بهره گیری از ایکس ری در ارزیابی‌های گمرکی گفت: تا سال ۱۳۹۵ دانش ساخت ایکس ری کامیونی را در کشور نداشتیم و از قبل در گمرکات ۱۵ ایکس ری فعال وارداتی وجود داشت. بخشی از ایکس ری‌های سابق آلمانی و بخشی چینی بود. در دوره تحریم آلمانی‌ها گفتند ما هیچ خدماتی به شما ارائه نمی‌دهیم. به طور مثال یکی از ایکس ری‌ها در مرز افغانستان آلمانی بود که در جریان سیل خراب شد و با اینکه گارانتی داشت، نه قطعه دادند و نه به کمک آمدند. درباره ایکس‌ری‌های چینی هم پس از آنکه گارانتی تمام شد برای پشتیبانی چند ایکس ری، ۶۰ میلیارد تومان مطالبه کردند.

سخنگوی سابق گمرک افزود: از سال ۱۳۹۵ گمرک به عنوان سفارش دهنده و متقاضی این دستگاه‌ها به شرکت‌های دانش بنیان مراجعه کرد و مهم‌ترین ضلع در مساله ایکس ری شرکت‌های دانش بنیان هستند. در حال حاضر این توانمندی را مدیون شهید فخری زاده هستیم چرا که با همکاری و مسئولیت ایشان، سازمان سپند در وزارت دفاع بعنوان شرکت دانش بنیان ایرانی این جرات را پیدا کرد که وارد عرصه ساخت ایکس ری کامیونی شود.

لطیفی گفت: گمرک اگر نمی‌خواست به سمت این ابزار‌های نوین نمی‌رفت، اما این ریسک را انجام داد که با کنار گذاشتن بخشی از بودجه اش به منظور ساخت ۵ ایکس ری وارد مذاکره شد و با وجود اینکه ایکس ری‌ها در ابتدا ضعف زیادی در تشخیص و کیفیت تصاویر داشت، با آزمون و خطا همراهی کردند و دانش با کمک گمرک بومی شد.

وی خاطر نشان کرد: بنابراین اگر گمرک از ابتدا با شرکت‌های تولیدکننده همکاری نمی‌کرد و به فکر واردات بود موقعیت فعلی شرکت‌های تولید این دستگاه با موفقیت همراه نبود. در حال حاضر چند شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد که دستگاه‌های ایکس ری مناسب برای گمرک و سایر سازمان‌ها می‌سازند.

برآورد دستگاه‌های ایکس‌ری لازم در گمرکات و نحوه تامین مالی آن

لطیفی درباره برآورد گمرک از تعداد ایکس ری مورد نیاز در گمرکات کشور گفت: برآورد این است که گمرک برای قرار گرفتن در وضعیت عادی از نظر ارزیابی‌های پیشرفته، به ۵۰ دستگاه ایکس ری نیاز دارد. با توجه به اینکه هزینه هر دستگاه ایکس‌ری بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان و تقریبا معادل بودجه توسعه‌ای یک سال گمرک است و گمرک منابع مالی برای تجهیز ندارد، به تامین مالی از طریق قرارداد BOO روی آورد.

سخنگوی سابق گمرک اظهار کرد: در حال حاضر گمرک با مصوبه مجلس از حدود ۳۰۰ هزار تومان بابت اسکن ایکس ری از متقاضی کارمزد دریافت می‌کند که بنا شده است سرمایه‌گذاران دستگاه‌های ایکس ری با انعقاد قرارداد، مالکیت مادام العمر ایکس‌ری‌ها را در اختیار داشته باشند و هزینه‌ها از طریق پرداختی متقاضیان تامین و صرفا در اجرا و بهره برداری باید نظارت و استاندارد‌های گمرک رعایت شود در حال حاضرتولید بیش از ۱۷ ایکس ری با این نوع قرار داد در دولت جدید آغاز شده است.

لطیفی درباره حسن اجرای این روش گفت: سرمایه گذار حتی اگر تکنولوژی هم عوض شد این امکان برایش فراهم است که خودش با به روز رسانی دستگاه همچنان از آن استفاده کند. از طرفی دولت هم هیچ پولی بابت این دستگاه پرداخت نمی‌کند.

طرح‌های پیش روی گمرک برای ارتقای هوشمندسازی

سخنگوی سابق گمرک گفت: در حال حاضر ایکس‌ری محموله‌ها را در مبدا اسکن می‌کند و در مقصد هم اسکن می‌کند و مخصوصا برای کالای ترانزیتی کاربرد دارد، ولی مشکل اینجاست که دیتا پردازش نمی‌شود. در حالی که مرحله بعدی هوشمندسازی این است که دیتا ماینینگ به صورت غیرانسانی انجام شود که مغایرت‌ها را خود سامانه اعلام کند و مثلا بگوید کالا با یک چینش و وزن وارد شده، اما هنگام خروج نوع کالا، چینش و ... متفاوت شده پس ممکن است دستکاری شده باشد. این مرحله در دنیا هنوز اتفاق نیفتاده، اما یکی از برنامه‌های گمرک ایران و چین است که مطالعاتش در دست پیگیری است. قاچاقچی حرفه‌ای حتی می‌تواند ایکس‌ری را هم فریب بدهد و این‌ها نیازمند هوشمندسازی واقعی است.

وی گفت: طرح‌های دیگری نیز به عنوان مکمل ایکس‌ری در گمرک در حال پیگیری است. به طور مثال ریزپرنده‌های ارزیابی با کمک دانشگاه تهران ساخته شده است که در مواردی که نیاز به بازدید فیزیکی کالاست، با گشودن درب کانتینر و ارسال ریزپرنده تصویر همه جای کانتینر به صورت زنده به ارزیاب ارسال و در سرور ثبت می‌شود. این طرح به صورت پایلوت در بعضی گمرکات اصلی اجرایی شده است.

لطیفی در پایان یادآور شد: همچنین ایکس‌ری سیار در دانشگاه امیرکبیر ساخته شده که قیمتش هم پایین است و برای پشتیبانی از ایکس ری می‌شود از آن کمک گرفت، اتصال پلاک خوان به تصاویر ایکس ری‌ها، پلمب هوشمند، موبایل گمرک و سامانه هوشمند مدیریت ریسک از اقدامات دیگر گمرک در موضوع هوشمند سازی است و تقاطع گیری سامانه‌ها، کنترل محدوده مجوز‌ها و کالا‌های وارده و یا ورود موقت و ... نیز از موضوعات در دست اقدام برای سرعت بخشیدن به تجارت خارجی و ترانزیت در کنار اعمال قانون و حاکمیت است.

منبع: شاتانیوز