سیاست‌های توسعه چین در سایه دیپلماسی اقتصادی

به گزارش می‌متالز، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با انتشار گزارش «دلالت‌های تحول در سیاست‌های توسعه‌ای چین برای دیپلماسی اقتصادی» به بررسی‌سیاست‌های توسعه چین، نقش و جایگاه چین در نظام بین الملل، روابط این کشور با قدرت‌های بزرگ و نقش ایران در دیپلماسی اقتصادی این کشور پرداخته است.

در این گزارش عنوان‌شده با وجود تغییر در برخی از ابعاد سیاست خارجی چین، هنوز دولتی توسعه گرا در این کشور بر سر کار است، به این معنا که پیشبرد توسعه اقتصادی مهم‌ترین اولویت حزب کمونیست چین محسوب می‌شود و به نوعی مشروعیت تسلط انحصاری این حزب بر بلوک قدرت را فراهم می‌کند، از همین‌رو می‌توان مدعی شد دیپلماسی اقتصادی به‌عنوان تابعی از سیاست‌های توسعه‌ای حزب طراحی، عملیاتی و متحول می‌شود.

براساس این گزارش در یک دهه‌اخیر سیاست‌های توسعه‌ای چین تحت‌تاثیر چالش‌هایی که در درون به‌وجود آمده و نیز تغییر محیط بین‌المللی، متحول شده‌اند. در داخل چالش‌هایی همچون پیامد‌های زیست محیطی مخرب ناشی از پیشبرد سریع توسعه اقتصادی، افزایش ریسک گرفتار‌شدن چین در دام درآمد متوسط، نیاز فزاینده این کشور به منابع و مواد خام و آثار منفی سیاست کووید صفر جملگی زمینه‌هایی را برای تغییر سیاست‌های توسعه‌ای به‌وجود آورده‌اند. از دیگر سو تغییر محیط بین‌المللی چین و نگرانی فزاینده کانون‌های قدرت و ثروت بین‌المللی از رشد پرشتاب این کشور شرایط را نسبت به دهه‌های نخست برنامه اصلاحات و سیاست در‌های باز متفاوت کرده‌است.

کشور‌های غربی به ویژه ایالات متحده به طور فزاینده چین را به‌عنوان رقیب و حتی تهدید تصویر می‌کنند و موانع فزاینده‌ای پیش‌پای گسترش ژئواکونومیک این کشور می‌گذارند. ترکیب عوامل داخلی و بین‌المللی زمینه را برای بازاندیشی سیاست‌های توسعه چین فراهم آورده است. در این قالب چین گذار از نقش‌آفرینی به‌عنوان کارخانه جهان به کانون فناوری و نوآوری جهان را آغاز کرده‌است و به سرعت در این مسیر به پیش می‌رود. افزون بر این پیشبرد توسعه سبز و کم کربن و کاهش اتکا به اقتصاد صادرات‌محور در قالب چرخه دوگانه مهم‌ترین ابعاد تغییر در سیاست‌های توسعه‌ای چین محسوب می‌شوند.

چنانچه در گزارش اشاره شده‌است توسعه اقتصادی چین در متن و بطن اقتصاد جهانی شکل گرفته و همچنان به‌عنوان بخشی از اقتصاد جهانی به پیش می‌رود. به دیگر سخن چین هم موتور اقتصاد جهانی محسوب می‌شود و هم از دیگر سو در اقتصاد جهانی تنیده شده‌است، از همین‌رو این کشور دیپلماسی اقتصادی خود را به گونه‌ای در سال‌های اخیر هدایت کرده‌است که به افزایش نقش و وزن آن در ساختار‌های اقتصاد جهانی بدون برهم زدن این ساختار‌ها منتهی شود. در این راستا چین از بازیگری قاعده پذیر به بازیگری قاعده‌نویس تغییر نقش و جایگاه داده و با شکل‌دهی به بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی و ایجاد نظام نوین وام دهی قواعد جدیدی در حوزه اقتصاد سیاسی بین‌الملل طراحی کرده‌است. افزون بر این با طراحی و اجرای بزرگ‌ترین مگاپروژه تاریخ بشر تحت‌عنوان پروژه کمربند و راه نقش کلیدی در شکل‌دهی به روند‌های اقتصاد جهانی یافته‌است.

تازه‌ترین نماد نقش‌آفرینی چین به‌عنوان بازیگر قاعده‌نویس در اقتصاد جهانی شکل‌دهی به بزرگ‌ترین موافقت‌نامه تجارت آزاد جهان موسوم به مشارکت جامع اقتصادی منطقه‌ای است.

در این گزارش همچنین با تاکید بر اینکه چین روابط اقتصادی با ایران را به‌عنوان بخشی از دیپلماسی اقتصادی کلان خود در صحنه بین‌المللی می‌نگرد و در این چارچوب با ایران تعامل می‌کند، عنوان‌شده در این تعامل حفظ هسته اقتصاد سیاسی بین‌الملل در سطح کلان و جلوگیری از آسیب ناشی از تحریم‌ها بر موقعیت شرکت‌های چینی و درعین حال مقابله حداقلی با تحریم‌های یک جانبه توامان در دستور کار چین قرار دارد. بر اساس این پژوهش، چین به‌عنوان یک فشارشکن در‌برابر تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران عمل می‌کند.

این کشور در سال‌های اخیر نقش مهمی در مقابله ایران با فشار‌های تحریمی ایفا کرده‌است، اما انتظار نقش‌آفرینی چین در توسعه ایران در شرایط تحریمی با واقعیات دیپلماسی اقتصادی چین نمی‌خواند. چین احتمالا مادامی که ایران تحت تحریم باشد شرکت‌های مهم خود را وادار به همکاری با ایران و در نتیجه قرارگرفتن در معرض مجازات‌های تحریمی ایالات متحده نخواهد کرد.

گزارش «دلالت‌های تحول در سیاست‌های توسعه‌ای چین برای دیپلماسی اقتصادی» در روز‌های آینده به‌طور مبسوط در روزنامه «دنیای‌اقتصاد» بررسی و منتشر می‌شود.

منبع: دنیای اقتصاد