جنگ اقتصادی معادن و محیط زیست

به گزارش می‌متالز، زمانی‌که ایران روی کمربند کانه زایی به‌خصوص مس قرار گرفته‌است و در این منطقه از نظر ذات زمین‌شناسی، کانه‌زایی‌های خوبی اتفاق‌افتاده است تا باعث شود وابستگی به نفت کاهش یابد و به منابع معدنی فکر شود، مسوولان نباید مانع از فعالیت در آن‌ها شده و اجازه کار به معدن‌کار را ندهند.

ایران دارای ذخایر فلزی و غیر‌فلزی ایده‌آلی است و باید از این فرصت بهره ببرد. در یک‌سری محدوده‌های دارای ذخایر فلزی و غیر‌فلزی که در پهنه‌های زیست‌محیطی قرار دارند، شاهد هستیم که سازمان حفاظت از محیط‌زیست به هیچ‌وجه حاضر به سازش نیست، چه با بخش‌خصوصی و چه با بخش دولتی که این موضوع، ضرری بزرگ را به اقتصاد کشور وارد می‌کند. دولت اگر به‌دنبال منابع اقتصادی جدید برای افزایش پشتوانه مالی کشور است باید برخی از قسمت‌های مناطق چهار‌گانه محیط‌زیست که حتی در برخی از آن‌ها توسط محیط‌زیست فنس‌کشی شده را آزاد کند. در کشور ما مناطقی تحت‌عنوان مناطق چهارگانه محیط‌زیست تعریف شده‌اند که این پهنه‌ها تحت‌کنترل سازمان حفاظت محیط‌زیست هستند. تقسیم‌بندی این پهنه‌ها سال‌ها قبل انجام‌شده و در آن زمان دیتا‌های کافی زمین‌شناسی وجود نداشته که به‌عنوان مثال از نظر ژئوشیمی یا از نظر زمین شناسی و حتی زمین‌شناسی پزشکی به چه شکل هستند. این پهنه‌ها نیاز به بررسی مجدد دارند. این مناطق باید مجددا بر اساس استاندارد‌های جهانی موردبررسی قرار بگیرند. باید برخی مناطق از این پهنه‌ها کسر شوند و برخی مناطق نیز اضافه شوند، زیرا می‌توان با اکتشاف، استخراج و استحصال کانی‌های فلزی و غیر‌فلزی که در این مناطق وجود دارد پشتوانه مالی خوبی برای کشور ایجاد کرد. در ایران باید یک محصول جایگزین درآمد‌های نفتی شود و در حال‌حاضر بیشترین تمرکز بر روی کانی‌های فلزی است. درحالی‌که ما کانی‌های غیر‌فلزی و به‌خصوص صنعتی هم داریم که اگر بتوانیم بر روی آن‌ها کار کنیم به درآمدزایی خوبی می‌رسیم و این موارد می‌تواند پشتوانه مالی خوبی برای کشورمان باشد، به‌خصوص اینکه ما بر روی کمربند کانی‌زایی فلزی به‌خصوص مس هستیم، بنابراین سرمایه‌گذاران می‌خواهند در این مناطق اکتشاف انجام داده و درآمدزایی کنند، اما هنوز هم مناطقی داریم که روی آن‌ها کاری انجام نشده و اکتشاف اصولی بر روی آن‌ها انجام نشده‌است.

در بسیاری از مناطق زمین‌شناسی پزشکی انجام نداده‌اند و در برخی مناطقی که کانی‌های معدنی وجود دارد مردم یا مشکلات پوستی دارند، یا به سرطان و سنگ کلیه و... مبتلا می‌شوند. همچنین در برخی مناطق مردم عمر کمی دارند و همه این مشکلات به‌خاطر آلودگی منطقه و آب‌های آلوده سطحی و زیرزمینی است و این ربطی به معدن‌کاری ندارد و پوسته آن منطقه از زمان شکل‌گیری به‌خاطر تمرکز برخی کانی‌ها آلودگی ذاتی دارد.

تقابل بین محیط‌زیست و معدن در بسیاری از کشور‌های جهان وجود دارد و این رقابت در کشور‌های درحال توسعه بیشتر دیده می‌شود. کشور ما نیز یکی از همین کشورهاست که هنوز نتوانسته به راهکاری برای وارد‌شدن کمترین آسیب به محیط‌زیست، در عین‌حال توسعه معادن که یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور هستند، برسد. در مناطق چهارگانه محیط‌زیست به‌طور ذاتی آلودگی ناشی از کانه‌زایی‌ها به‌خصوص کانه‌زایی‌های فلزی وجود دارد که اجتناب‌ناپذیر هستند. متاسفانه گاهی اوقات استفاده ناآگاهانه از محیط‌زیست ابزاری برای سرکوب معدن‌کاری در ایران شده، درحالی‌که معدن راهی مناسب جهت رونق اقتصاد کشور است. همچنین یک‌سری از فلزات ازجمله آرسنیک و جیوه و... در برخی مناطق هستند که خود باعث سرطان و جهش ژنی در انسان و موجودات جانوری و گیاهی در منطقه می‌شود و یکی از ایرادات در منطقه فنس‌کشی و به تله انداختن جانوران است. برخی کانه‌زایی‌های فلزی مانند مس، طلا، سرب و روی و... پاراژنز‌هایی مثل آرسنیک و جیوه و مواد رادیو اکتیو به‌همراه دارند که خود ذاتا باعث آلودگی مناطق چهارگانه محیط‌زیست می‌شوند و باید این محدوده‌ها از مناطق چهارگانه زیست‌محیطی خارج شوند. این پهنه‌ها نیاز به بررسی مجدد دارند و پیشنهاد اکید من این است که مطالعه مجدد روی کلیه مناطق چهارگانه محیط‌زیست انجام شود. محدوده‌هایی که ذاتا آلوده هستند به‌خصوص کانه‌زایی‌هایی همچون مس، طلا، سرب و روی و... باید از فنس‌کشی و در واقع از مناطق چهارگانه محیط‌زیستی خارج‌شده و در اولویت اکتشافی قرار گیرند. جالب اینکه با وجود بهانه‌گیری سازمان حفاظت از محیط‌زیست مبنی‌بر اینکه تولیدات و بهره‌برداری‌های صنعتگران و معدن‌کاران دلیل آلودگی است، در برخی از مناطقی که آلودگی دارند نیز فنس کشی باعث‌شده موجود زنده در این پهنه‌ها به تله بیفتد و باعث مرگ و میر بیشتر در مناطق آلوده شود و این هیچ ربطی به معدن‌کاری و صنایع وابسته به آن ندارد.

سارا یوسفی فر/ محقق معدن و محیط‌زیست و دکترای زمین‌شناسی اقتصادی

منبع: دنیای اقتصاد