روش‌های تامین مالی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر

سه سطح بلوغ در فولاد مبارکه

به گزارش می‌متالز، «یحیی پالیزدار» مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه در این نشست تخصصی عنوان کرد: تجربه صندوق‌های پژوهش فناوری به عنوان مجموعه‌هایی که به‌ عنوان متولی توسعه زیست‌بوم و سرمایه‌گذاری بودند، نیاز به یک بازنگری داشت، زیرا کارکردی که از مجموعه‌ها انتظار داشتیم را نمی‌توانستیم در اکوسیستم ببینیم. اگر کارکرد سرمایه‌گذاری را انتظار داشتیم، این کارکرد از سمت صندوق‌های پژوهش فناوری به هر دلیلی از آنها استقبال نشد. اتفاقی که طی سه چهار سال گذشته روی داد، مطرح شدن سی‌وی‌سی‌ها/CVCها بود که در این راستا دو اتفاق افتاد، نخست اینکه سی‌وی‌سی‌ها محدود به سرمایه‌گذاری شدند؛ دوم اینکه امکان مالکیت صددرصدی ایجاد کرد و باعث شد ابزار دست تلقی شود.

پالیزدار با تاکید بر این موضوع که اگر بتوانیم صندوق‌های خطرپذیر را تقویت کنیم، برکات بسیاری به همراه خواهد داشت، گفت: بر اساس آمار سال ۱۴۰۱ حدود ۸۵ درصد سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر بر اساس نهاد‌هایی که آمار خود را به انجمن داد‌ه‌اند، در تهران انجام شده است. همچنین بر اساس آمار در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۵ درصد آن باز در تهران انجام شده است. اگر بتوانیم سی‌وی‌سی‌ها را راه‌اندازی کنیم، باید تمرکززدایی کنیم و به‌ واسطه اینکه صنایع در کشور پراکندگی داشته و در زیست‌بوم خود قرار دارند، منطق حکم می‌کند تا در زنجیره خود سرمایه‌گذاری انجام بدهند و این به معنای پراکندگی این اتفاق در کل کشور می‌شود. باید بپذیریم که تمرکز در تهران روی داده است، در حالی‌ که باید این اتفاق در کل کشور منتشر شود.

وی در ادامه با تاکید بر این موضوع که بحث تمرکز جدی ما در کشور روی صنعت خدمات است، گفت: به این علت که صنعت خدمات سریع‌تر و با پول کم‌تری حاصل می‌شود، مورد استقبال قرار گرفته است. دوم آنکه این بخش قابلیت کپی‌برداری دارد. اما باید در نظر گرفت که در کشور همه صنایع در صنعت خدمات خلاصه نمی‌شوند.

مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه ادامه داد: نکته بعدی که برای کسب‌وکار‌ها مهم به‌ شمار می‌رود، بازار است. در گذشته به سیستم نوآوری کشور پول تزریق می‌کردیم و هم‌ اکنون به مجموعه‌های دانش‌بنیان پول تزریق می‌کنیم و سپس به‌ دنبال این هستیم که چگونه بازار این صنعت را باز کنیم و همه از هم نیز گلایه‌مند هستند؛ در حالی‌ که اگر تزریق منابع را به‌ درستی انجام بدهیم، بخشی از منابع از طرف خود صنعت تزریق می‌شود و بازار هم برای آن مهیا خواهد بود. اگر ما در فولاد مبارکه سرمایه‌گذاری انجام می‌دهیم، این سرمایه‌گذاری از دل خود فولاد مبارکه است و افرادی و کارشناسانی از خود این مجموعه هستند که در این راستا برنامه‌ریزی انجام می‌دهند. دوم اینکه این افراد در طی مسیر به این موضوع کمک می‌کنند و سوم اینکه باعث می‌شود ما بتوانیم فعالیت‌هایی نه تنها در راستای توسعه مجموعه، بلکه برای توسعه کسب‌وکار‌ها نیز اجرا کنیم. در این مسیر باید از ظرفیت همدیگر استفاده کنیم. وقتی برند یک شرکت مادر، پشت‌سر یک شرکت کوچک‌تر قرار می‌گیرد، اتفاق‌های خوبی روی می‌دهد.

پالیزدار در ادامه خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۱ درصد از ۱.۶ سرمایه‌گذاری مستقیم صورت‌گرفته بالای ۱۰ میلیارد تومان بوده، به عبارتی ۱۶۰ میلیارد تومان بوده است که در سال ۱۴۰۲ میانگین سرمایه‌گذاری مستقیم به ۴ میلیارد تومان رسیده است که البته این اعداد به‌ ویژه در صنایع هایتک HighTech عددی قابل‌توجهی نیستند. هم‌ اکنون میانگین سرمایه‌گذاری ما ۳۰ میلیارد تومان است؛ در حالی‌ که‌ اگر سی‌وی‌سی وارد شود پول پرقدرت به سرعت وارد سرمایه‌گذاری می‌شود.

وی همچنین در ادامه با اشاره به این موضوع که ما به خود اجازه می‌دهیم که در ابتدای زنجیره سرمایه‌گذاری پرریسک انجام بدهیم، گفت: البته سرمایه‌گذاری در بالادست به فناوری‌های پیچیده و هزینه بالا نیاز دارد و مشکل اینجاست که ما در کشور در ابتدای زنجیره‌های صنایع سرمایه‌گذاری انجام نمی‌دهیم، چراکه کسی در این حوزه جرات سرمایه‌گذاری ندارد. دوم اینکه درد مشترک تمام سرمایه‌گذاری موضوع فروش است.

مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه در ادامه با اشاره به ساختار فولاد مبارکه تصریح کرد: در فولاد مبارکه یک ساختار ۱۵۰ شرکتی و سه هلدینگ سرمایه‌گذاری وجود دارد. ما می‌توانیم از ابزار‌های نوین برای سرمایه‌گذاری استفاده کنیم، زیرا زمانی که این چرخه از ابتدا تا انتها در یک مجموعه بزرگ قابلیت پوشش‌دهی دارد، فرصت مناسبی است.

پالیزدار در پاسخ به این پرسش که فولاد مبارکه چگونه توانسته است این جریان صندوق‌های مالی خطرپذیر را راه‌اندازی کند و موفق باشد، گفت: شرکت فولاد مبارکه به یک سطحی از بلوغ رسیده است، این شرکت طی ۱۰ تا ۱۵ سال از فعالیت خود به بلوغ بهره‌برداری رسیده است؛ برخی مدعی‌اند که فولاد مبارکه رانت‌های مختلفی از جمله انرژی، سنگ آهن و ... دارد، باید یادآور شد که سایر فولادسازان نیز این مزیت‌ها را دارند. در شرایط کنونی فولادسازان به‌ صورت میانگین از ۶۵ درصد ظرفیت خود استفاده می‌کنند، اما در همین شرایط و با تمام محدودیت‌های برق و گاز، فولاد مبارکه با صددرصد ظرفیت خود کار می‌کند تا با افزایش تولید، هزینه‌های سربار خود را کاهش دهد. دومین سطح بلوغ در فولاد مبارکه ایجاد زنجیره تولید در خود این مجموعه است؛ فولاد مبارکه در سال ۱۴۰۲ به میزان ۵ هزار میلیارد تومان از شرکت‌های دانش‌بنیان بدون توجه به سی‌وی‌سی‌ها خرید کرده است. همچین بالای ۹۰ درصد از تجهیزات و مواد مورد نیاز فولاد مبارکه از داخل تامین می‌شود؛ اگر این شرکت این دو سطح بلوغ را تجربه نکرده باشد، به این موضوع نخواهد رسید که چگونه سرمایه‌گذاری کنم که سودآوری بیشتری برای مجموعه به همراه داشته باشد. این سه سطح بلوغ به همدیگر مرتبط هستند.

سرمایه ۲.۵ میلیارد دلاری مردم

«احسان چیت‌ساز» معاون سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه این پنل تخصصی عنوان کرد: آنچه در اختیار دولت برای حوزه فناوری است، صندوق ذخیره ارزی است که وارد اکوسیستم می‌کند. منابعی که در کشور ما وجود دارد و کم‌تر به آن توجه شده، سرمایه‌هایی است که در اختیار مردم قرار دارد که حدود ۲.۵ میلیارد دلار سرمایه دست مردم است. ایران چهارمین کشور در جهان است که دارایی‌های بالایی در دست مردمش قرار دارند، بنابراین باید سازوکار‌هایی در پیش‌رو بگیریم که از این ظرفیتی که دست مردم قرار دارد، برای تامین مالی استفاده کنیم.

چیت‌ساز در ادامه خاطرنشان کرد: شکاف فناوری و عدم پذیرش فناوری در کشور داریم و سبب شده فرصت‌های بسیاری را از دست بدهیم.

۸۲ صندوق پژوهش و فناوری در کشور

«یونس حمیدی» مدیر دبیرخانه کارگروه تخصصی صندوق‌های پژوهش و فناوری در ادامه این پنل تخصصی به انواع ابزار‌های تامین مالی پرداخت و عنوان کرد: ابزار‌هایی که در دو دهه اخیر به کار گرفته شدند، صندوق‌های پژوهش و فناوری بودند که با تمرکز بر تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در مراکز پارک‌های علم و فناوری شکل گرفته بودند. با توجه به قانون، ظرفیت‌های این صندوق‌ها افزایش پیدا کرد و فراخور نیاز‌هایی که برای شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح بود، تامین مالی صورت می‌گرفت. به لحاظ تعداد در حال حاضر ۸۲ صندوق پژوهش و فناوری داریم که ۱۲ شرکت جزو شرکت‌های خطرپذیر شرکتی هستند که نزدیک ۳۰ مجموعه نیز در یک سال و نیم گذشته مجوز آنها صادر شده است. مجموعه سرمایه این شرکت‌ها افزون بر ۲۰ همت (هزار میلیارد تومان) است.

حمیدی در ادامه بیان کرد: صندوق‌های پژوهش و فناوری با یک ماموریت دولتی در کنار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفته‌اند که به‌ عنوان ابزار کمکی در کنار صندوق نوآوری و معاونت علمی، در زمینه تامین مالی قادر شده ظرفیت خوبی را ایجاد کنند و نزدیک به ۳۰ همت ضمانت‌نامه فعال این صندوق‌هاست و نزدیک به ۷ همت نیز برای پلتفرم تامین مالی ضمانت‌نامه فعال دارند.

وی در ادامه افزود: تا پیش از این بخش دولتی در تامین مالی شرکت‌ها نقش مهمی را برعهده داشته است، اما هم‌ اکنون به نظر می‌رسد که دیگر دولت این توانایی را ندارد و بخش خصوصی از ظرفیت‌های قانونی مانند اعتبار مالیاتی، مجبور خواهد بود که این تامین مالی را انجام بدهد.

مدیر دبیرخانه کارگروه تخصصی صندوق‌های پژوهش و فناوری در ادامه تاکید کرد: به‌ هر حال منشای اصلی تامین مالی دولتی در حال کاهش پیدا کردن و ظرفیت‌های خصوصی در این حوزه در حال افزایش هستند. نهاد‌های دولتی مانند بازار‌های پول از حوزه فناوری به‌ خاطر ریسک‌های عملیاتی و غیرقابل پیش‌بینی‌ای که دارند، گریزان هستند و در این میان نقش بخش خصوصی در حال تقویت شدن است.

حمیدی افزود: ظرفیت اقتصاد کشور ما محدودیت‌ها را دوچندان می‌کند. بازدهی بازار‌های موازی یکی از دلایل کاهش پس‌انداز بخش خصوصی است. سیاست‌گذاری مالیاتی، معافیت مالیاتی سپرده‌های بانکی، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ثابت که معاف از مالیات هستند، دلایل دیگر به‌ شمار می‌روند. سرمایه‌گذاری در زمینه صندوق‌های فناوری نیاز به اصلاح قوانین دارد که این اصلاح قوانین وظیفه دولت و مجلس است. هم‌ اکنون در همه جای دنیا سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال تقویت شدن است؛ اما در کشور ما، کلان چالش‌ها اجازه سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد.

بازار نوآفرین فرابورس

«علی موسوی» مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ایران و فرانسه در ادامه این پنل تخصصی، درباره بازار‌های تامین مالی مناسب برای شرکت‌ها عنوان کرد: در کشور مسائلی وجود دارد که سبب می‌شود سرمایه‌گذاری به خوبی شکل نگیرد. تا زمانی که تامین مالی به‌ صورت عمومی صورت نگیرد این نوع سرمایه‌گذاری‌ها که می‌تواند برای سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر مناسب باشد، شکل نخواهد گرفت.

موسوی ادامه داد: نهاد‌های سرمایه‌گذار ما یک دوره خوب را تجربه کرده‌اند آن هم زمانی بود که منابع خارجی وارد کشور شدند و از زمانی که این سرمایه‌گذاری‌های خارجی محدود شد و ما بستر مردمی را در سرمایه‌گذاری‌ها بسته‌ایم، این تجربه نیز افول کرد.

وی در ادامه به سایر بازار‌ها اشاره کرد و افزود: مکان بازار نوآفرین فرابورس می‌تواند یکی از جا‌هایی باشد که می‌تواند کمک کند تا مردم وارد این سرمایه‌گذاری‌ها شوند، به شرطی که بتوانیم این فضا را مدیریت کنیم.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ایران و فرانسه با مطرح کردن این پرسش که آیا سرمایه‌گذران ما درک درستی از سرمایه‌گذاری خود دارند، بیان کرد: سرمایه‌گذار باید آگاه باشد که چه زمانی سرمایه‌گذاری او به نتیجه خواهد رسد و باید بداند از تیم خود چه انتظاراتی داشته باشد. این حوزه باید درک شود.

موسوی با تاکید بر این موضوع که تا اکوسیستم فناوری و نوآوری ما به صنعت کشور وصل نشود، اتفاق خاصی شکل نمی‌گیرد، گفت: صنعت باید نگاه فناورانه داشته و پذیرای آن باشد. کل اکوسیستم فناوری چند درصد جی‌دی‌پی GDP کشور را تشکیل می‌دهد. استارت‌آپ‌ها انتظار دارند تبدیل به یک غول شوند، اما باید بپذیرند که در دل یک مجموعه بزرگ‌تر قرار بگیرند. استارت‌آپ ممکن است ایده فناورانه داشته باشد، اما موضوع دیگر برای آنها فروش است که باید این کار را به شرکت‌های بزرگ بسپارند.

نقش بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان

همچنین «مهدی فرازمند» مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک در ادامه این پنل، درباره نقش بازار سرمایه در توسعه تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور عنوان کرد: حرکت در بازار سرمایه به سمت توسعه تامین مالی را مثبت، اما کند ارزیابی می‌کنم. در حوزه تامین مالی حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش صندوق‌های جسورانه بورسی آغاز به کار کردند. پس از آن نیز صندوق‌های دیگر شکل گرفتند. طی این دوره دو صندوق قادر شدند مجوز از سازمان بورس بگیرند که با ۳.۵ همت فعالیت خود را آغاز کردند.

فرازمند ادامه داد: ما از حیث تامین مالی در حوزه صندوق‌های نوآورانه بسیار عقب هستیم. میانگین جهانی ۱ تا ۳ درصد جی‌دی‌پی حجم این صندوق‌هاست که در مقایسه جهانی ما نیز باید یک صندوقی با سرمایه ۲ تا ۳ میلیارد دلاری و همچنین به‌ جای ۲۰ صندوق، ۱۵۰ صندوق می‌داشتیم.

وی همچنین به تامین مالی جمعی اشاره کرد و افزود: بحث دیگر تامین مالی جمعی بود که از سه چهار سال پیش آیین‌نامه آن طراحی شد که هم‌ اکنون ۳۰ سکوی تامین مالی جمعی آغاز به کار کرده‌اند. سال گذشته ۳ هزار و ۷۰۰ میلیون تامین مالی شدند و در کل رکورد‌ها و رشد خوبی ثبت کرده‌اند. ماه گذشته ۷ همت و هم‌ اکنون به ۸.۵ همت تامین مالی جمعی رسیده‌ایم. مجموعه سرمایه تامین مالی جمعی از ابتدا تاکنون حدود ۱۲ همت است و اگر مانعی ایجاد نکنند این ساختار می‌تواند به ۵۰ تا ۱۰۰ همت نیز برسد. تعداد سکو‌ها در حال افزایش است و بالای ۱۸۰ مجموعه را توانسته‌ایم تامین مالی کنیم.

مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک همچنین به نقاط قوت و ضعف تامین مالی جمعی پرداخت و گفت: در حوزه تامین مالی جمعی نقاط ضعفی وجود دارد که نرخ تمام‌شده بسیار بالا یکی از نقاط ضعف این ساختار است. البته هیچ روش تامین مالی در کشور نداریم که به سرعت تامین مالی جمعی، برای شرکت‌ها تامین مالی انجام بدهد.

فرازمند در ادامه افزود: بازار نوآفرین اتفاق سومی است که شکل گرفته است. این بازار از بازار اس‌ام‌ای SME شکل گرفت و شرکت‌های کوچک و متوسط سبب شکل‌گیری این بازار شدند و حدود ۱۰ تا ۱۵ شرکت در این بازار پذیرش شده‌اند. اولین عرضه آن یکی دو هفته پیش و دومین آن نیز یکی دو روز پیش رقم خورد. در عرضه آخر حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر سهام شرکت‌های دانش‌بنیان را خریداری کردند. هر اندازه جلو برویم عدد و رقم‌ها در حال بزرگ شدن هستند. ترکیب این ابزار‌ها می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند.

وی همچنین یادآور شد: ابزار اوراق مرابحه نیز برای شرکت‌ها مناسب هستند. این اوراق طراحی خوبی دارد و تا سایز ۲۰۰ میلیارد تومان با شرایط آسان نیز برای شرکت‌ها تامین مالی می‌کنند که با ساختار عرضه اختصاصی همراه هستند و سخت‌گیری‌های ضامن را ندارد. هنوز اوراق مرابحه منتشر نشده، اما این ابزار در آینده برای شرکت‌های کوچک جذاب خواهند شد.

گزارش از پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)