سایه تحریم‌ها بر تولید پتاس

به گزارش می‌متالز، برای فهم مقدار شور بودن شورابه‌ها همین بس که سختی آب دریا (TDS) بین ۱۰‌ هزار تا ۳۵‌ هزار است و همین رقم برای شورابه‌های دیگر بخش‌ها بیشتر از ۳۵‌ هزار است (که نشان می‌دهد املاح بالایی دارد و باید آن را در رسته ماده معدنی قرار داد)، اما جالب اینکه تی دی اس شورابه‌های خور ۳۰۰‌ هزار است. در ادامه باید گفت شورابه‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ نمی‌کنند و در فرآیند تولید صرفا شورابه استخراج می‌شود و این مهم به محیط‌ زیست ضربه‌ای وارد نمی‌کند. جالب اینکه در این روند بارندگی کمک می‌کند میزان برداشت‌ها دوباره به چرخه طبیعت برگردد و مانع از شوری بیش از حد شود. ماده معدنی‌ای که غنی از نمک، منیزیم، سدیم، کلسیم و پتاسیم است و در فرآیند فرآوری به محصول نهایی یعنی پتاس می‌رسد.

در عرصه تولید نخست شورابه‌ها به ایستگاه پمپاژ و بعد به استخر‌ها منتقل و نمک آن حذف می‌شود. در ادامه شورابه‌ای می‌ماند که به کارخانه انتقال داده می‌شود تا پتاس تولید شود و مابقی آن دوباره به پلایا تزریق می‌شود تا بازگردانی در ماده معدنی اتفاق افتد. امروزه استخراج شورابه توسعه رو به رشدی داشته است و باید گفت معادن از ۸‌ میلیون مترمکعب به ۲۲‌ میلیون متر مکعب رسیده‌اند. عجیب اینکه با وجود اهمیت شورابه‌ها و استحصال لیتیوم، پتاس و نمک از آنها، اما در هیچ‌کدام از واحد‌های درسی در مقطع کارشناسی، ارشد و دکترا حتی یک واحد هم در رابطه با معدنکاری شورابه‌ای دیده نشده است بنابراین انتظار می‌رود که دانش معدنکاری شورابه‌ای به عنوان بحثی جدی مورد توجه دانشگاهیان قرار گیرد.

تحریم رگ‌های تولید

محمدرضا طارمی، مدیر راهبر مجتمع پتاس خور و بیابانک در پاسخ به این سوال که تحریم‌ها چه تاثیری بر مجموعه‌های بزرگ معدنی گذاشته است، گفت: اثرات تحریم بسیار جدی است و این مهم بر کسی پوشیده نیست و این موضوع در مجتمع پتاس هم قابل مشاهده بوده است. سال ۹۸ وقتی این کارخانه در اختیار بخش خصوصی قرار گرفت، اما بعد از مدت کوتاهی رگ‌های تولید تحریم شد. به این صورت که محصولی را نیاز داشتیم که سوئد به هیچ‌وجه در اختیار ما قرار نداد در نتیجه با مشکل تامین خوراک روبه‌رو شدیم.

مدیر راهبر مجتمع پتاس در رابطه با بحث ماشین‌آلات معدنی نیز به موارد متعدد اثرگذار بر این عرصه اشاره و تصریح کرد: یک بخش کمبود ماشین‌آلات معدنی بحث تحریم است که این مساله در کشور ملموس بوده، اما بحث دیگر به موضوعات داخلی بر می‌گردد. به این صورت که در حوزه ماشین‌آلات مطرح کردند که تا یک سطحی نباید آنها را وارد کشور کرد و در نتیجه باید به تولید داخل تکیه زد، اما در ادامه ملاحظه شد که تولید داخل متوقف شد و در پی آن نمی‌توانند نیاز داخل را نیز تامین کنند بنابراین ملاحظه می‌شود که هم واردات متوقف شده و هم تولیدی در داخل صورت نمی‌گیرد.

طارمی تصریح کرد: هرچند در خصوص لزوم تهیه ماشین‌آلات داخلی موضوع حمایت از ساخت داخل مطرح می‌شود و ما باید از تولید‌کننده داخلی حمایت کنیم، اما جالب اینکه آنها هم نمی‌توانند پاسخگو باشند. به طور مثال گریدر نیاز داشتیم و به ما مطرح شد که هپکو آن را تامین می‌کند. وقتی ما خواستار خرید شدیم، اعلام کردند که ابتدا پول را بدهید تا بعد آن را از چین تامین کنیم. متاسفانه در حال حاضر کامیون‌ها بسیار قدیمی هستند، در صورتی که قیمت آنها هر یک ۸‌ میلیارد تومان است که با قیمت روز مطابقت دارد! با همین پول اگر ممنوعیت واردات نداشتیم می‌توانستیم یک دستگاه ساخت ۲۰۲۵ را خریداری کنیم.

مدیر راهبر مجتمع پتاس ادامه داد: با اینکه در زمینه تحریم‌ها در عرصه قطعات و ماشین‌آلات مشکل داشتیم، اما توانستیم دست به بومی‌سازی بزنیم. حتی خوراکی را که می‌توانستیم با دور زدن هزینه‌های تعمیر، نگهداری و بوروکراسی واردات از خارج تامین کنیم، داخلی‌سازی کردیم. مجتمع پتاس با مطالعات گسترده و دانش فنی موفق شد که محصول مدنظر را در کشور تولید کند. در ادامه این مهم با کمک یک شرکت دانش‌بنیان با کیفیت به مراتب بالاتر از محصول خارجی تولید شده است، همچنین در بحث سانتریفیوژ هم دقیقا چنین اتفاقی رخ داده است. به این صورت که سانریفیوژ‌ها در ابتدا آلمانی بودند و استهلاک آنها بسیار بالا بود، اما حالا تمام آنها امروز در اصفهان تولید می‌شود.

طارمی در ادامه این نشست با بیان اینکه قانون اجازه صادرات پودر پتاسیم را نداده است، تاکید کرد: با توجه به نیاز کشور در بخش حفاری گاز، تهیه مواد اولیه پتروشیمی و استفاده از این ماده به صورت گسترده در حوزه کشاورزی امکان صادرات آن وجود ندارد و ممنوع است.

وی با اشاره به تاثیر نوسانات ارزی در بازار فروش پتاسیم گفت: در اختیار داشتن مالکیت این شرکت توسط دولت و واگذاری مدیریت آن به بخش خصوصی روز‌های روشنی را برای مجتمع پتاس رقم زده و ما در سال۱۴۰۵ تولید ۱۲۰‌ هزار تنی محصول را خواهیم داشت.

طارمی با بیان اینکه محصولات ما به وزارت جهاد کشاورزی فروخته می‌شود و این وزارتخانه محصولات ما را تایید کرده است، اظهار کرد: متاسفانه زیرساخت‌های لازم در شهرستان خور و بیابانک در حوزه‌هایی مثل جاده، برق و گاز بسیار ضعیف است و قطعی برق نیز ما را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

نقش بخش خصوصی در تولید

در ادامه مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک از موفقیت‌های بالای این شرکت پس از خصوصی‌سازی خبر داد و گفت: مجتمع پتاس خور و بیابانک پس از واگذاری به بخش خصوصی با رشد تولید ۱۸۷درصدی همراه شده است.

سیدحسین شهامی طی نشست خبری با حضور اصحاب رسانه عنوان کرد: مجتمع پتاس خور و بیابانک در سال۱۳۶۸ شکل گرفت که طی سال‌ها دستخوش تحولات بسیاری شد و در سال۱۳۸۷ پروانه معدن گرفت و واحد فرآوری در آن تاسیس شد. کارخانه برای ۵۰ تن کلرید پتاسیم برنامه‌ریزی شده بود که تا پیش از سال۱۳۹۸ تنها ۱۹‌ هزار تن پتاسیم تولید می‌شد. ۲/۱۳ کلیومتر وسعت استخر‌های این مجتمع بود. حداکثر تولید این استخر بین ۱۵۰ تا ۱۷۰تن مواد اولیه بود که این وسعت برای ۳۵۰تن در سال طراحی شده بود. میزان اشتغال قبل از واگذاری بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ نفر بود، اما اکنون به ۹۵۰نفر به صورت مستقیم رسیده است. این طرح در زمینه فروش به اهداف خود قبل از واگذاری نرسید. پس از واگذاری در یک سبک قراردادی متعالی فراتر از استخراج و فروش با یک برنامه زمان‌بندی مدون به بخش خصوصی محول شد که در این واگذاری نگاه کارفرمایی وجود نداشت. مبنا نگاه سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر بود. نتیجه این شد که پس از پنج‌سال این مجتمع زیان‌ده تبدیل به یک مجتمع سودده شد.

وی افزود: شهرستان خور و بیابانک جزو شهرستان‌های محروم کشور است و بودجه عمرانی شهرستان در ۱۴۰۲ به میزان ۴۵‌ میلیارد تومان بود که سرمایه‌گذار این مجتمع بیش از ۶۲‌ میلیارد تومان برای این شهرستان در راستای مسوولیت‌های اجتماعی در نظر گرفته است.

شهامی همچنین درباره وسعت این معدن عنوان کرد: وسعت معدن از جنوب شهرستان شاهرود آغاز و تا شمال‌شرق استان اصفهان ادامه دارد که از لحاظ وسعت ۱۵‌درصد کل معادن کشور را به خود اختصاص داده است و پهناورترین معدن کشور به شمار می‌رود. وی ادامه داد: کارخانه این معدن برای تولید ۱۰۰‌ هزار تن پتاسیم طرح‌ریزی شده بود، اما هدف سرمایه‌گذار دسترسی به ۱۲۰‌ هزار تن است.

جشن خودکفایی پتاسیم

مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک با اشاره به نیاز کل کشور به پتاسیم عنوان کرد: کل نیاز کشور به پتاسیم بین ۲۰۰ تا ۲۵۰‌ هزار تن است. یک واحد ۱۰۰‌ هزار تنی در خور و بیابانک طرح‌ریزی شده و یک واحد ۱۰۰ تنی نیز در واحد‌های میانی طرح‌ریزی شده که توسط سرمایه‌گذار در حال پیش بردن است که در همین دهه شمسی به اهداف تولیدی آن دست می‌یابد. با به ثمر رسیدن این دو طرح کشور در تولید کود کلرید پتاسیم به خودکفایی خواهد رسید که امیدواریم در انتهای این دهه شمسی جشن این خودکفایی را بگیریم.

شهامی درباره میزان قدرالسهم دولت از این معدن عنوان کرد: میزان قدرالسهم به میزان تولید و از درآمد سرمایه‌گذار است و نه از سود سرمایه‌گذار. تمام هزینه‌های اجرایی تمامی برعهده سرمایه‌گذار است و سرمایه‌پذیر هیچ سهمی در اجرا ندارد و این قدرالسهم تا پایان قرارداد بدون تغییر است.

وی در پاسخ به این پرسش که صادرات نیز دارید، گفت: در حال حاضر امکانات صادرات نداریم، اما به شرط کاهش قیمت تمام‌شده در آینده پس از تامین نیاز داخل، می‌توان به سمت صادرات پیش رفت.

مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک افزود: در زمینه استاندارد تولید نیز ما گواهی استاندارد تولید داریم که سالانه تمدید می‌شود. شهامی همچنین درباره مسائل محیط‌ زیست این معدن عنوان کرد: ماده معدنی شورابه ماده‌ای است که املاح معدنی بالایی دارد. شورابه این معدن با تخلخل بالای ۲۰‌درصد نمک است. زیر پوسته نمکی معدن یک پتوی رسی قرار دارد که ضخامت آن بیش از ۳ متر است. تحت هیچ شرایطی این شورابه به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ نمی‌کند. در فرآیند استخراج تنها این شورابه استخراج می‌شود. این شواربه غنی از مواد منیزیم، سدیم، پتاسیم و چند ماده دیگر است.

ظرفیتی تجدیدپذیر

شهامی درباره ظرفیت این معدن خاطرنشان کرد: ظرفیت معادن در حال توسعه است و از ۸‌ میلیون مترمکعب به افزون بر ۲۲‌ میلیون مترمکعب استخراج شورابه رسیدیم. نکته مهم آن است که این فرآیند استخراج مطلقا آسیبی به محیط‌ زیست وارد نمی‌کند. شورابه وارد یک فرآیند می‌شود و املاح آن را استخراج می‌کنیم و دوباره به پوسته نمکی بازمی‌گردد. ۲‌ میلیارد و ۴۰۰‌ میلیون مترمکعب شورابه در این پوسته نمکی وجود دارد. در اثر بارندگی دوباره شورابه به میزان خودش بازمی‌گردد و چرخه طبیعی همچنان ادامه دارد. ماده معدنی این معدن به خاطر خاصیت شواربه بودن تا حد بسیاری تجدیدپذیر است.

مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک در ادامه خاطرنشان کرد: معدنکاری شورابه‌ای در ایران سرفصل دانشگاهی ندارد. دانش معدنکاری شورابه‌ای در معدن خور و بیابانک برای نخستین‌بار نهادینه شد و امروز در حال توسعه است. ما در معدن پتاس نخستین دستورالعمل نمک از ذخایر شورابه‌ای و به عبارتی معدنکاری شورابه‌ای را تدوین کردیم که توسط معاونت معدنی وزارت صمت ابلاغ شد که به نوعی دستاوردی بزرگ در راستای پارامتر‌های فنی است.

شهامی همچنین خاطرنشان کرد: نکته دیگر بحث دانش فنی استحصال لیتیوم از شورابه‌هاست. عمده ذخایر لیتیوم در کشور جزو ذخایر کم‌عیار است. بیش از ۹۰‌درصد لیتیوم در ذخایر شورابه‌ای هستند. سرمایه‌گذار تلاش کرد با کشور‌های اروپایی و چین ارتباط برقرار کند و صاحبان فناوری خط تولید را دیده‌اند، هم‌اکنون با هم‌افزایی با شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو)، مجتمع پتاس و دانشگاه پلی‌تکنیک تهران ت در سال جاری به دانش استحصال لیتیوم از شورابه‌ها برای نخستین‌بار در کشور دست پیدا کرده‌ایم تا با این شورابه‌ها کربنات لیتیوم هم تولید کنیم. فاز مطالعات این طرح به اتمام رسیده و برنامه‌ریزی برای اجرا پایلوت و نیمه‌صنعتی آن در دست اقدام است.

عبور مجتمع پتاس از مرز تولید اسمی

علی امیری، جانشین مدیریت راهبر پتاس (فسفات کارون) در ادامه این نشست خبری با بیان اینکه مجتمع پتاس از سال۹۸ به بخش خصوصی واگذار شد و قبل از واگذاری به بخش خصوصی ما مشکلات متعددی داشتیم، اما امروز الحمدلله وضعیت بهتری داریم، اظهار کرد: ما قبل از واگذاری مجتمع ضرردهی داشتیم، اما امروز از ظرفیت اسمی عبور کردیم و بسیاری از کشور‌های صاحب‌نظر در این حیطه نسبت‌به پیشرفت ما ابراز تعجب کردند که این روند برای ما قابل تقدیر است.

وی افزود: ما امروز با تکیه به دانش داخلی و با استفاده از نیروی بومی نیاز‌های مجتمع را محقق و عملیاتی می‌کنیم و در این راستا رویکرد موفقی داشتیم.

جانشین مدیریت راهبر پتاس با اشاره به اینکه تمام استخر‌ها در روند واگذاری به بخش خصوصی مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفتند، تصریح کرد: بسیاری از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات ما در دوره واگذاری به بخش خصوصی تغییر پیدا کرده و این روند نشان از رشد قابل‌توجه ما با اتکا به توان داخلی است.

منبع: جهان صنعت