بررسی حوادث ناشی از کار و حقوق اجتماعی کارگران معادن

به گزارش می‌متالز، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی حوادث ناشی از کار و حقوق اجتماعی کارگران معادن با تمرکز بر حادثه معدن طبس آورده که کار در محیط‌های شغلی، همواره با انواعی از حوادث، آسیب‌ها و بیماری‌ها توأم بوده است. در حال حاضر حوادث شغلی، سومین علت مرگ‌ومیر در جهان و دومین در ایران پس از تصادف‌های جاده‌ای محسوب می‌شود.

در ادامه این گزارش تصریح شده که مطالعات و شواهد مختلف مؤید خطرناک‌تر بودن کار در بخش معدن به نسبت بسیاری دیگر از مشاغل است. در این زمینه، بروز حوادث متعدد کار در معادن در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۳ و نرخ افزایشی آن به نسبت سال‌های پیش از آن و افزایش قابل‌توجه تعداد جان‌باختگان این حوادث، هشداری جدی و فراخوان مجددی بر بازبینی سیاست‌های مربوط به ایمنی کار و حقوق تأمین اجتماعی کارگران است.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تلاش شده تا با مروری بر پیشینه قوانین در حوزه حوادث ناشی از کار و ایمنی معادن، به مبانی حقوق اجتماعی کارگران در حوادث ناشی از کار در سه حوزه پیشگیری، توان‌بخشی و جبران خسارت پرداخته شود. همچنین با شرح کوتاهی از حادثه معدن زغال‌ سنگ معدنجوی طبس، به مهم‌ترین عوامل ایجاد آن و همچنین راهکار‌هایی برای پیشگیری از رخداد حوادث مشابه، اشاره شده است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مهم‌ترین عوامل ایجاد حادثه در این معدن فقدان سیستم مانیتورینگ و گازسنجی خودکار در معدن و عدم انجام عملیات گاززدایی و ناکارآمدی ساختار بازرسی از معدن ذکر شده است.

در بخش یافته‌های یافته‌های کلیدی هم بیان شده که بنابر گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال ۱۴۰۰، حوادث معدن در ایران ۲.۳ % کل حوادث ناشی از کار در این سال را تشکیل می‌دهد و از مجموع ۴۵۵ مورد فوت ناشی از حوادث کار، حدود ۸% (۳۵ نفر) مربوط به حوادث معدن بوده است.

در ادامه این گزارش با تأکید بر این نکته که در سال ۱۴۰۰، ۲۷۰ مورد معدن در کشور دچار حادثه شده‌اند و مجموعاً ۱، ۴۴۶ نفر از کارکنان آنها دچار حادثه شده‌اند، توضیح داده شده که استهلاک دستگاه‌های ایمنی و فنی استخراج معادن، روش‌های سنتی و غیرمکانیزه استخراج و افزایش عمق بهره‌برداری معادن در سال‌های گذشته، بالقوه قابلیت بروز و تشدید این دسته از حوادث را افزایش داده است.

در بخش دیگری از این گزارش گفته شده که از میان مجموعه حوادثی که در معادن رقم خورده، تعداد حوادث در معادن زغال‌ سنگ در سال ۱۴۰۰ با ۳۶۸ مورد حادثه رتبه دوم پرحادثه‌ترین معادن را به‌دست آورده است؛ بنابراین معادن زغال‌ سنگ در سالیان اخیر جزو پرحادثه‌ترین معادن از نظر تعداد حوادث به حساب می‌آید.

همچنین ۲۵.۴ درصد از افراد آسیب‌دیده در معادن در حال بهره‌برداری کشور مربوط به معادن زغال‌ سنگ بوده، اما به رغم حادثه‌خیز بودن معادن نسبت به سایر صنایع، در سال ۱۴۰۱ به‌طور متوسط از هر معدن ۱.۸ بار بازرسی انجام شده است.

در جمع‌بندی این بخش بیان شده که در نتیجه به‌ نظر می‌رسد در موضوع بازرسی عملکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بعد کمّی و کیفی ضعف‌های قابل‌توجهی در سطح کشور وجود دارد.

در این گزارش با بیان اینکه در حمایت از افراد در زمان بروز حوادث ناشی از کار و بیماری، سه هدف اصلی باید مورد توجه قرار گیرد؛ پیشگیری، توان‌بخشی و جبران خسارت را این سه هدف ذکر کرده است.

در ادامه این گزارش تصریح شده که در مورد پیشگیری قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری و نظارت و بازرسی اصولی باید مورد توجه قرار گیرد. در مورد خدمات توان‌بخشی نیز طبق ماده (۷۰) قانون تأمین اجتماعی ارائه مزایای ازکارافتادگی به بیمه‌شدگانی که غیرقابل علاج تشخیص داده شوند، منوط به انجام خدمات توان‌بخشی شده است. بااین‌حال به‌ نظر می‌رسد توجه به حوزه توان‌بخشی باید در دستور کار قرار گیرد.

در خصوص جبران خسارت، نیز حمایت‌های تأمین اجتماعی در ایران در زمان حادثه ناشی از کار به‌طور خاص عبارتند از: مستمری ازکارافتادگی کلی ناشی از کار، مستمری ازکارافتادگی جزئی ناشی از کار، غرامت مقطوع نقص عضو و همچنین مستمری بازماندگی در صورت فوت.

در این گزارش به صورت مفصل در مورد معدن طبس توضیح داده شده و آمده که در رابطه با معدن معدنجوی طبس با توجه به شواهدی که تاکنون در دسترس پژوهشگران قرار گرفته، به‌نظر می‌رسد که تجمع یا تصاعد آنی گاز متان که در نتیجه عدم تهویه مناسب یا برخورد به حفره گازی که در حین استخراج حاصل‌شده، زمینه‌ساز وقوع انفجار شده است. در اثر ایجاد جرقه (که منشأ آن هنوز مشخص نیست) مثلث انفجار کامل شده و انفجار صورت می‌گیرد و کارگاه نیز تخریب می‌شود. در لحظه انفجار گاز متان، به‌دلیل افزایش دمای حاصل از انفجار و وجود گرد زغال، انفجار گرد زغال نیز صورت گرفته که باعث نشر مقدار زیادی گاز مونوکسید کربن شده و منجر به مسمومیت شدید و در نهایت فوت برخی از کارگران معزز شاغل در این معدن می‌شود. در نهایت در نتیجه انفجار در بلوک C و نشت گاز مونوکسید کربن توسط فن‌ها به بلوک B، ۲۹ کارگر شاغل در تونل B و ۲۰ کارگر شاغل در بلوک C فوت می‌کنند. با اضافه‌شدن ۳ نفر از ۱۷ مصدوم این حادثه به فوتی‌ها، تعداد کل فوت‌شدگان این حادثه به ۵۲ نفر می‌رسد.

جمع‌بندی گزارش در مورد دلایل بروز حادثه هم به عوامل متعددی مثل فقدان سیستم مانیتورینگ و گازسنجی خودکار در معدن، فقدان نظارت ایمنی نقشه‌های معدن، عدم انجام عملیات گاززدایی پیش از استخراج معدنجو، ناکارآمدی ساختار بازرسی از معدن، عدم توجه به حوادث مشابه و هشدار کارگران، حذف «دفتر نظارت بر معادن» وزارت صمت و صلاحیت‌سنجی دقیق برای اعطای پروانه بهره‌برداری معدن بیان شده است.

در این گزارش راهکار‌هایی هم به سیاست‌گذاران ارائه شده است. در توضیح این راهکار بیان شده که آموزش سلامت کار و تقویت دانش و مهارت‌های ایمنی کارگران، کارفرمایان و بازرسان، تأمین، نوسازی و استانداردسازی دستگاه‌ها و تجهیزات استخراج و ایمنی معادن، اصلاح ساختار نظارت و بازرسی بر ایمنی کارگاه‌ها و معادن کشور، ضرورت بازنگری، تفکیک و اولویت‌بندی در آیین‌نامه ایمنی معادن و اصلاح قوانین بازرسی و مسوولیت‌های حقوقی بازرسان از جمله پیشنهاداتی است که باید اعمال شود.

منبع: خبرگزاری تسنیم