معادن در مسیر دشوار توسعه

به گزارش می متالز، سال‌هاست ایستاده، در مقابل مشکلات کمر خم نکرده و چراغ امید را در دل مردم بومی منطقه روشن نگه داشته است. کارخانه کاشی و سرامیک آباده را می‌گویم که با ظرفیت روزانه ۴۰ میلیون متر مربع و ۲۰ خط تولید به بزرگ‌ترین کارخانه تولید سرامیک در کشور تبدیل شده و چرخ اقتصاد فارس و کشور را می‌چرخاند.
زنده بودن بزرگ‌ترین کارخانه کاشی و سرامیک خاورمیانه به یُمن معدن خاک نسوز آباده است که به تنهایی ۹۵ درصد خاک مورد نیاز بخش عمده‌ای از کارخانه کاشی و سرامیک کشور را تامین می‌کند.
آمارها نشان می‌دهد بخش معدن شهرستان آباده از نظر استخراج ماده معدنی و تعداد معادن، به ترتیب مقام دوم و سوم استان فارس را به خود اختصاص داده، به طوری که حدود ۱۲ درصد اشتغال و ۱۰ درصد استخراج سالانه معادن استان مربوط به شهرستان آباده است. با وجود این آمار و ارقام و اینکه فارس از نظر استخراج معادن رتبه پنجم، از نظر تعداد معادن رتبه چهارم، از نظر معادن فعال رتبه سوم و از لحاظ اشتغالزایی در حوزه معدن، رتبه هفتم کشور را دارد، سهم این بخش در اقتصاد استان ناچیز است و در جغرافیای توسعه اقتصادی فارس تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد.

ناهمواری‌های مسیر توسعه معادن

کتاب آمار را که ورق می‌زنی از این همه ظرفیت حوزه معدن فارس شگفت‌زده می‌شوی. ۶۱۵ معدن دارای پروانه در استان با ذخیره بیش از ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن ماده معدنی و اشتغال بیش از ۸ هزار نفر وجود دارد که سالانه بیش از ۴۹ میلیون تن مواد معدنی از جمله گچ، آهک، سنگ‌های زینتی، چینی، گرانیت، کرومیت، مس و منگنز تولید می‌کنند.
آمارها نشان می‌دهد فارس با استخراج ۹۰ درصد خاک نسوز کشور که ماده اولیه مورد نیاز صنایع معدنی به ویژه سیمان است، رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین ۲۰ درصد سنگ تزئینی و نما به ویژه مرمریت کشور در فارس تولید می‌شود.
اما چرا با وجود این آمار در خور، سهم معادن در توسعه استان ناچیز است؟
خام‌فروشی، فرسوده بودن و افزایش بی‌رویه نرخ دستگاه‌ها و ماشین‌آلات معدنی، بروکراسی اداری و نبود بسته جذاب برای سرمایه‌گذاران فقط بخشی از مشکلات حوزه معادن فارس است که کارشناسان و متولیان این حوزه به آنها اشاره می‌کنند.
خلیل سلیمان‌پور، رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان آباده می‌گوید نرخ ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی که نیاز معدنکاران به سرمایه در گردش را مضاعف می‌کند؛ بسیار بالا رفته و به ویژه در ۲ سال گذشته قیمت‌ها ۴ برابر شده که این موضوع کار را برای معدنکاران بسیار سخت کرده است.
به گفته سلیمان‌پور همچنین در ۵ سال گذشته تسهیلاتی با بهره مناسب به بخش معدن اختصاص نیافته و این موضوع جذابیت برای سرمایه‌گذاری در این حوزه را بسیار کمرنگ کرده است. وی از روند فرسایشی بروکراسی اداری و طولانی شدن زمان اصلاح محدوده معادن به‌وسیله اداره‌ها به ویژه منابع طبیعی خبر می‌دهد و می‌گوید حمایت‌ها از بخش معدن به طور عمده در حد بخشنامه باقی مانده و حمایتی که باید در حوزه بانکی یا سازمان‌های اجرایی مثل امورمالیاتی و منابع طبیعی از معادن شود مشاهده نمی‌شود، در حالی که اگر مشوق‌های ویژه سرمایه‌گذاری‌های معدنی و بخشودگی یا تقسیط بخشی از مالیات سالانه واحدهای تولیدی فعال، جنبه عملی پیدا کند، بسیاری از مشکلات بخش معدن برطرف خواهد شد.
عزت‌اله شکری، رئیس اداره امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم معتقد است از ظرفیت‌های موجود معادن و صنایع معدنی استان به طور صد در صد استفاده نمی‌شود و رکود بازار، همچنین فرسوده‌بودن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات، مانع رشد و استفاده از قابلیت‌های معدنی استان شده است.
رئیس اداره امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس تاکید می‌کند بدون توسعه صنایع با فناوری جدید و قابل رقابت با دیگر کشورهای دارای این صنایع نمی‌توان انتظار داشت صادرات مواد معدنی فرآوری نشده انجام شود چون با این دیدگاه، بخشی از معادن توان ادامه فعالیت را نخواهند داشت. عزت‌اله شکری در ادامه به اعتراض و مزاحمت‌های غیرقانونی برخی افراد بومی که باعث توقف اجرای عملیات معدنی در برخی مناطق فارس شده، اشاره می‌کند و می‌گوید متاسفانه عزم جدی در مسئولان محلی برای رفع این مشکل وجود ندارد که علاوه بر ضرر و زیان فعالان بخش معدن، باعث رکود در این بخش شده است. شکری همچنین بی‌توجهی بانک‌ها در پذیرش پروانه معدنی به عنوان وثیقه را از موانع توسعه در حوزه معدن عنوان می‌کند.

زدودن غبار از چهره معادن

استان فارس را از لحاظ اقتصادی، استان کشاورزی می‌شناسند به نحوی که بیشتر محصولات کشاورزی و باغی کشور در این استان کشت و تولید می‌شود. اما خشکسالی‌های پی در پی و محدودیت آبی سیاست‌گذاران، استان را به سمت تنوع در تولید و کاهش اتکا به بخش‌هایی همچون کشاورزی و استفاده از دیگر مزیت‌های نسبی استان سوق داده است.
عنایت‌الله رحیمی، استاندار فارس می‌گوید: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استان، بخش صنعت و معدن است به ویژه فارس در استخراج خاک نسوز صنعتی و استخراج سنگ تزئینی کشور رتبه نخست را دارد که این مهم باید مورد توجه جدی قرار گیرد زیرا این مزیت‌ها هم شغل‌های پایه‌ای را ایجاد می‌کنند و هم مشاغل وابسته و غیرپایه به دنبال آن رشد خواهند کرد.
استاندار فارس، اکتشاف و تاسیس صنایع معدنی را از الزامات توسعه استان عنوان می‌کند و می‌گوید: بسترسازی برای مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به توسعه بخش معدنی استان فارس کمک کند.
عنایت‌الله رحیمی بر توجه جدی به بهره‌مندی مردم و ساکنان همجوار مناطق معدنی از منافع معادن تاکید می‌کند و می‌گوید: در صورتی که مردم در توسعه معادن مشارکت کنند، مقاومت در برابر توسعه این بخش نخواهد شد.
استاندار فارس همچنین اکتشاف معادن جدید و استفاده از فناوری روز برای رشد معدن استان را یادآور می‌شود و می‌افزاید: باید نگاه متعادل و علمی که هم باعث حفظ بسترهای طبیعی و محیط‌زیست می‌شود و هم بهره‌برداری از معادن، ایجاد اشتغال و ارزش افزوده را در پی دارد، بر بخش معدن حاکم باشد.
کریم عربی، مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین‌المللی استانداری فارس هم می‌گوید: در سالی که به نام رونق تولید نام‌گذاری شده، اگر بخواهیم به نتیجه مثبتی در بخش اقتصاد برسیم باید فضای تولید در کشور و استان را به فضای مناسب برای حضور فعالان این عرصه تبدیل کنیم تا تولیدکنندگان با سهولت بیشتری فعالیت کنند.
مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین‌المللی استانداری فارس در ادامه تاکید می‌کند: تلاش و تمرکز ما در بخش دولتی، حمایت از تولید و فعالیت‌های اقتصادی در استان است که در این زمینه از هیچ اقدامی فروگزار نخواهیم بود.
حمیدرضا ایزدی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم با اشاره به خام‌فروشی به عنوان مانع اصلی برای سهیم بودن حوزه معدن در توسعه اقتصاد فارس می‌گوید: یکی از اولویت‌های اصلی این سازمان، فرآوری صنایع معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی است. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان از بهره‌برداری از برخی طرح‌های بزرگ صنعتی که قرار است رنگ و روی صنعت و معدن استان را به کلی تغییر دهد خبر می‌دهد و می‌گوید بهره‌برداری از مرحله دوم طرح توسعه شرکت ذوب آهن پاسارگاد در کوار، تولید شمش آلومینیوم در لامرد، مرحله چهارم تولید کاشی و سرامیک در آباده تا بهره‌برداری از شرکت کربنات سدیم در فیروزآباد و تولید کربنات سدیم از گنبدهای نمکی که پایه اصلی تولید شیشه و مواد بهداشتی است، از این طرح‌هاست که امسال راه‌اندازی و موجب اشتغال، ایجاد صنایع پایین‌دست و رونق تولید در استان می‌شوند. خداداد غریب‌پور، رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) که به تازگی برای بررسی مسائل و مشکلات حوزه معدن فارس به شیراز سفر کرده، در این جلسه با اشاره به اینکه بیشتر معادن فارس را معادن غیر فلزی مثل سنگ‌های تزئینی و خاک نسوز تشکیل می‌دهند، بر راه‌اندازی کارگروهی از معدنداران و فعالان معادن برای برطرف کردن مشکلات و جذب سرمایه‌گذاری با هدف حمایت از معادن غیر فلزی فارس تاکید کرد.
جمال رازقی، رئیس اتاق بازرگانی فارس نیز می‌گوید: با وجود مشکلات بخش اقتصاد کشور، امسال بخش خصوصیِ استان برای بخش تولید، رشد وزنی صادرات و تعداد صادرکنندگان هدف‌گذاری افزایش ۳۰ درصدی را در نظر گرفته که امیدواریم با کمک مسئولان استانی و ملی بتوانیم موانع سر راه تولید، تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی استان را تا حد ممکن برداریم.
رئیس اتاق بازرگانی تاکید می‌کند: درحال‌حاضر ابزارهایی از جمله ستاد تسهیل، ستاد اقتصاد مقاومتی و شورای گفت‌وگو برای رفع موردی واحدهای تولیدی و فعالان اقتصادی وجود دارد اما پیشنهاد ما بر تشکیل جلسه‌ای با حضور نمایندگان سران قوا به دبیری اتاق بازرگانی در فارس است تا بتوانیم تصمیم‌‌های کلان و مناسب در حوزه اقتصاد استان بگیریم.

توسعه پایدار با افزایش سهم معادن در اقتصاد

به تاکید کارشناسان اقتصادی، معادن، تامین‌کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع هستند و در خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور نقش بسزایی دارند.
براساس آمار جهانی به ازای هر شغل مستقیم در معدن ۱۷ شغل وابسته و تکمیلی ایجاد می‌شود. این ظرفیت بزرگ می‌تواند زمینه بکارگیری هر چه بیشتر نیروهای انسانی تحصیلکرده و جوان را که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب است، فراهم کند. از طرف دیگر از آنجا که معادن ایران بیشتر در مناطق کمتر رشد یافته قرار دارند، توسعه بخش معادن و ایجاد اشتغال پایدار می‌تواند بازگشت نیروی کار و رونق مناطق محروم را در پی داشته باشد. همچنین وجود منابع متنوع و بسیار غنی معادن، زمینه صادرات غیرنفتی را فراهم می‌کند و به باور کارشناسان از آنجا که بخش معدن در دوران تحریم کمترین آسیب‌پذیری را در چرخه تجاری داشته و بیشترین کمک را به اقتصاد کرده است، در شرایط اقتصاد مقاومتی، حوزه معدن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که این مهم افق روشن‌تری را در مقابل دولتمردان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار می‌دهد تا با رفع مشکلات حوزه معدن، مسیر توسعه این بخش را هموارتر کنند.