رفع دغدغه خریداران با عرضه شفاف آلومینیوم

به گزارش می متالز، کارشناسان و فعالان بورس کالا معتقدند در حجم و عرضه داخلی آلومینیوم انحصار وجود داشت؛ به نحوی که با کاهش نرخ جهانی، نرخ داخلی آلومینیوم افزایش پیدا می‌کرد و برعکس زمانی که نرخ جهانی افزایش داشت، نرخ داخلی کاهش می‌یافت. از سوی دیگر عرضه به نحوی بود که هر کسی امکان خرید محصولات را نداشت و در نهایت مصرف‌کننده واقعی آلومینیوم، بی‌نصیب می‌ماند. حالا با مصوبه شورای رقابت در صورت نظارت دولت، امید به اجرای این بخشنامه بیشتر شده و نرخ‌ها واقعی‌تر می‌شود.

حمایت کرباسیان

در حالی‌که شورای رقابت در بخشنامه‌ای تمام معاملات آلومینیوم را فقط از طریق بورس کالا مجاز اعلام کرده، رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با حمایت از این تصمیم، عرضه محصولات در بورس را باعث شفافیت و سلامت معاملات دانست و گفت: در معاملات بورسی جایی برای شکایت خریدار و فروشنده نخواهد بود. مهدی کرباسیان با بیان اینکه ایمیدرو از تصمیم سازمان حمایت استقبال می‌کند، اظهار کرد: با توجه به اینکه در میزان تولید آلومینیوم در ایران و نیاز صنایع پایین‌دستی مانند کابل و ورق‌های آلومینیومی، اختلاف‌نظرهایی درباره نحوه عرضه وجود داشت؛ موضوع عرضه این محصول به شورای رقابت کشیده شد و این شورا نیز رای به خرید و فروش تمام تولیدات این محصول در بورس کالا داد.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در این‌باره گفت: ما مدافع این بودیم که آلومینیوم در بورس کالا عرضه شود که البته این نظر فقط در زمینه عرضه آلومینیوم نیست، بلکه این اعتقاد وجود دارد که هر آنچه در بورس کالا ارائه می‌شود، شفافیت اقتصادی و سلامت در معاملات را به وجود می‌آورد زیرا در عرضه و تقاضا، سازمان بورس نظارت می‌کند و رابطه بین خریدار و فروشنده بسیار شفاف خواهد بود.
کرباسیان با اشاره به شرایط تولیدکنندگان، اظهار کرد: باید این نکته را در نظر گرفت که تولیدکنندگان شمش آلومینیوم گاهی نیاز دارند کمبود ماده اولیه یعنی پودر آلومینا را از محل واردات تامین کنند؛ به‌عنوان مثال آلومینیوم جاجرم که به ایمیدرو تعلق دارد، با وجود افزایش تولید نسبت به سال پیش و رسیدن به تولید ۲۴۰ هزار تنی، نمی‌تواند تمام نیاز خود را از عرضه داخلی آلومینا برطرف کند و به واردات و خرید نقدی این محصول نیاز دارد و باید با در نظر گرفتن این موضوع، سازوکار عرضه و پرداخت را طوری تنظیم کرد که در تولید خود دچار مشکل نشود.

خبرنگاران در گفت‌وگو با ۲ نفر از فعالان و کارشناسان بورس کالا این موضوع را مورد نقد و بررسی قرار داده اند که در ادامه این گزارش می‌خوانید.

گام بزرگ شورای رقابت

با توجه به قراردادهای غیرشفافی که بین ایرالکو با برخی شرکت‌های خارجی بسته شده که با یک نرخ ثابت و مشخص حجم عمده‌ای از تولیدات ایرالکو به آن شرکت‌های خارجی فروخته شود، اگر شورای رقابت به این نتیجه رسیده که از سازوکار بورس کالا به‌منظور شفافیت در قیمت‌ها استفاده کند و فرمول مناسبی برای تعیین نرخ پایه اعمال شود که مصرف‌کننده‌ها ثبات نرخ را تجربه کنند، گام بزرگی است که شورای رقابت برداشته است.
هاشم باروتی، کارشناس و فعال بورس کالا با بیان این مطلب  گفت: اگر موضوع ساماندهی صادرات مطرح شود، به نظر می‌رسد وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌تواند از رینگ صادراتی بورس کالا حمایت کند و چه بسا آن میزان صادراتی که مدنظرشان است را از طریق این مکانیزم و سازوکار به انجام برساند تا شاهد شفافیت بیشتری باشیم.
به همین دلیل اگر قرار است برای کسانی که امکان صادرات دارند، رانتی به‌وجود بیاید و برخی نیز از این رانت برخوردار نباشند، برای برطرف شدن این شائبه بهتر است آن بخش از صادرات هم از طریق بورس کالا انجام شود تا در شرایط رقابتی مناسب‌تر محصول مورد نظر را به سایر نقاط صادر کنیم.
این کارشناس بورس کالا، درباره اینکه حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از این اقدام چگونه می‌تواند باشد، افزود: در اینجا نقش و اهمیت ستاد تنظیم بازار مطرح است، اینکه باید شفافیت را تکلیف کرده و آن را گسترش دهد.

بهترین روش نرخ‌گذاری چیست؟

باروتی در پاسخ به اینکه گاهی پس از ورود به بورس کالا، خریدار و فروشنده یکی است، اظهار کرد: در صورتی که معاملات در شرایط رقابتی انجام شود و این امکان را به‌وجود بیاوریم که سایر محصولات خارجی در بورس عرضه شود، در این صورت این انحصار شکسته می‌شود اما اگر عرضه‌ای خارج از توان خریدار بوده و در تناژ بالا انجام شود، خریدار خرد، توان خرید نخواهد داشت. این فعال کالایی، درباره بهترین نحوه نرخ‌گذاری آلومینیوم در بورس کالا، بیان کرد: شمش آلومینیوم کالایی است که باید از ۱۰ تا ۲۰ تن امکان خرید خرد داشته باشد، همان‌طور که شرکت‌های پتروشیمی براساس ظرفیت تولید می‌توانند کالایی را بخرند، برای آلومینیوم هم می‌توان چنین مکانیزمی در نظر گرفت.
این درحالی است که این کالا به دلیل نیاز صنایع پایین‌دستی مانند سیم، کابل و تولید تجهیزات مختلف کاربردهای متنوعی دارد.
وی ادامه داد: اگر حضور واسطه‌ها و دلال‌ها کنترل شود، این شرکت‌ها نیز می‌توانند براساس پروانه بهره‌برداری، تولید و میزان مصرف، در طول سال خریدهای بهتری انجام دهند.
باروتی، تاکید کرد: به‌طور قطع بر معاملات آلومینیوم در بورس باید نظارت بیشتری انجام شود، البته این نظارت نباید به منزله دخالت مستقیم باشد، بلکه میزان خرید، عرضه ونرخ باید مشخص باشد و در عین حال منابع عرضه باید گسترش پیدا کند، از این نظر که کشورهای خارجی تولیدکننده آلومینیوم هم امکان حضور در بازارهای ما را داشته باشند.

بررسی دلایل ایجاد انحصار

از آنجا که صنعت آلومینیوم و به‌طور کلی صنایع فلزی برای سرمایه‌گذاری به‌مقدار زیادی پول نیاز دارند، از این رو انحصار ایجاد شده شاید به این دلیل باشد که امکان سرمایه‌گذاری در این زمینه برای هر کسی وجود ندارد.
محمدمهدی رفیعی، مدیر کالایی یک کارگزاری و کارشناس بورس کالا با بیان این مطلب اظهار کرد: از زمانی که هدفمندی یارانه‌ها اجرا شد و از آنجا که صنعت آلومینیوم به شدت به برق و آب وابسته است، نرخ برق برای کارخانه‌های آلومینیوم گران تمام می‌شود و مزیت رقابتی که از بابت ارزان بودن انرژی داشتیم را از دست داده‌ایم، این درحالی است که بین کشورهای منطقه، امارات حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ تن در سال، آلومینیوم تولید می‌کند. بحرین هم با وجود جمعیت کم، حدود ۹۳۰ هزار تن در سال تولید آلومینیوم دارد اما تولید آلومینیوم در کشور ما سالانه بین ۳۵۰ تا ۴۸۰ هزار تن بیشتر نیست.
رفیعی ادامه داد: از این مقدار، ۱۹۰ هزار تن و گاهی بیش از ۵۰ درصد آلومینیوم کشور را شرکت المهدی تولید می‌کند. این شرکت هم با فشارهایی که اتحادیه صنایع آلومینیوم به آن آورده کالا را در بورس عرضه نمی‌کند.
به گفته یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، عرضه نشدن آلومینیوم از سوی شرکت المهدی نیز رانت ایجاد کرده و مشخص نیست این رانت کجا توزیع می‌شود.

مصرف بیش از تولید

رفیعی با اشاره به میزان مصرف آلومینیوم در کشور گفت: با نگاهی به آمار واردات و صادرات آلومینیوم و نیاز کشور به این کالا، درمی‌یابیم حدود ۴۷۰ هزار تن در سال مصرف آلومینیوم و بین ۳۵۰ تا ۳۸۰ هزار تن نیز تولید آلومینیوم داریم؛ بنابراین مصرف کشور بیش از تولید است.
گفتنی است از این میزان از تولیدات حدود ۱۸۰ هزار تن از آلومینیوم تولیدی ما صادر می‌شود.
رفیعی، یادآور شد: عرضه و خرید در بورس به نحوی است که هرکسی به راحتی نمی‌تواند از بورس خرید کند و باید برخی ویژگی‌ها داشته باشد که این ویژگی‌ها گاهی آنقدر سخت و دست‌وپاگیر است که بسیاری از خریداران ترجیح می‌دهند خارج از بورس خرید کنند.
این فعال کالایی، درباره اینکه شفافیت در بورس براساس تقابل عرضه و تقاضا ایجاد می‌شود، افزود: نه، این نرخ‌ها، نرخ‌های شفافی نیست و باید بر عرضه‌های خارج از بورس هم نظارت شود. وی درباره بهترین روش قیمت‌گذاری آلومینیوم در بورس کالا به‌طوری که هم به سود خریدار و هم عرضه‌کننده باشد، گفت: اگر عرضه‌کننده‌ها را مجاب کنند تولیدات خود را تنها در بورس عرضه کنند و محدودیت‌های خرید و مقدار خرید برداشته شود، می‌توان گفت نرخ‌ها واقعی‌تر خواهد بود. برای شفافیت بیشتر، بهتر است فهرست کارگزاران عرضه‌کننده، خریداران و گردش حساب‌های خریداران و اینکه کدام افراد از کدام کارگزاری‌ها عرضه‌کرده‌اند، ارائه شود.