ارزآوری یک میلیون یورویی با تولید الکترود مسی توسط محققان ایرانی

به گزارش می متالز، طبق آمارهای گمرک، الکترود گرافیتی ششمین کالای وارداتی به کشور در سال ۱۳۹۷ بوده است. در این سال ۱۲۹هزار تن الکترود گرافیتی به ارزش ۶۴۰ میلیون دلار وارد شده است. واردات الکترود گرافیتی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶به میزان ۲۸ درصد از نظر وزنی و ۱۹۵ درصد از نظر ارزشی افزایش یافته است.

حالا وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه خود این محصولات را برای صنعت فولاد ایران بسیار حائز اهمیت و اساسی توصیف و تأکید کرده که تجارت آنها با ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد. در این بیانیه همچنین آمده که دولت آمریکا برای ممانعت از دسترسی ایران به درآمد حاصل از بخش صنعت فولاد اقدامات جدی به کار گرفته است.

همچنین بنا بر گزارش پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا، این بیانیه در ادامه هشدار می‌دهد: انتقال یا صادرات الکترود گرافیتی و کک نفتی به ایران خطر بزرگ تحریم‌های واشنگتن را برای نهادها و افراد به همراه دارد که نه‌فقط فروشندگان و صادرکنندگان این دو محصول را در برمی‌گیرد، بلکه اپراتورهای بنادر، کشتی‌ها و صاحبان آنها، شرکت‌های کشتیرانی و شرکت‌های حمل و نقل را نیز شامل می‌شود. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در ماه مه ۲۰۱۸ با صدور فرمانی صنایع آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران را هدف تحریم‌های خود قرار داد.

در این راستا گفت‌وگویی با مجید رحیمی مدیرعامل شرکت دانش پرتو نقش جهان داشتیم، وی از سال ۸۲ فعالیت خود را در زمینه تولید قطعات هایتک مسی آغاز کرده و به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان تا کنون توانسته در تولید و بومی‌سازی برخی قطعات و محصولات کاربردی در صنعت، موفق ظاهر شود که الکترودهای مسی یکی از این محصولات بوده و برای نخستین بار تولید و عرضه شده است. این محصول در صنایع فولادی وظیفه انتقال سرباره مذاب به داخل پاتیل حمل سرباره را دارد که پیش از این، از کشور ایتالیا تامین و به کشور وارد می‌شده.

درباره چگونگی شکل‌گیری‌ و شروع فعالیت‌تان بگویید.

رحیمی: فعالیت‌مان را از سال ۸۲ ‌آغاز کردیم و با نیروهای ماهر و جوانی که از دانشگاه‌ها به گروه ما ملحق شدند توانستیم مسیر توسعه را در پیش بگیرم و قطعات خوبی در حوزه فولادسازی تولید کنیم؛ البته این را هم باید بگویم که ما قطعات مصرفی را از خارج از کشور خریداری می‌کردیم که با یک مقدار شجاعت و حمایت شرکت‌های فولادساز موفق به بومی‌سازی‌ این محصولات در کشور شدیم.

چند نفر در این شرکت فعالیت می‌کنند؟

رحیمی: مجموعه ما حدود ۴۰ نفر پرسنل تولیدی، اداری و مالی دارد که اکثر آنها متخصصان متالوژی، فوق‌ لیسانس مکانیک هستند؛ البته گروه تحقیق و توسعه ما متشکل از گروه مکانیک و متالوژی است.

کمی از فعالیت‌هایتان برایمان بگویید.

رحیمی: فعالیت اصلی ما ریخته‌گری بوده و هست؛ در حال حاضر عمده فعالیت‌مان در ریخته‌گری فوق سنگین در وزن ۶ تن است که فلز گرانبهای مس است ؛ بخشی دیگری از کارمان هم ماشین‌کاری است که فرایند مواد اولیه به صورت خام که عمده آن مس کاتد است وارد کارگاه می‌شود و تا به مرحله ریخته‌گری برسد.

البته بعد از اینکه مرحله ریخته‌گری انجام شد محصول به شکل‌های مختلف و با تکنولوژی دنیا کارهای تکمیلی و عملیات حرارتی روی آن انجام می‌شود و به قسمت ماشین کاری می‌آید و بخش نهایی طبق درخواست و نقشه مشتری تولید و تحویل داده می‌شود.

بیشتر در چه جاهایی کاربرد دارد؟

رحیمی: ریخته‌گری بیشتر در صنایع فولادسازی، صنایع معدنی، صنایع سیمان و در کل می‌توان گفت صنایع مادر و قطعات یدکی مسی هایتک را که صاحب تکنولوژی و سبک هستند را پوشش می‌‌دهد.

درباره الکترودهای گرافیتی هم برایمان بگویید.

رحیمی: در صنعت فولادسازی، ذوب فلز به دو روش کوره‌های قوس الکتریکی و کوره بلند انجام می‌شود. در روش کور‌ه قوس الکتریکی، برای انتقال جریان بالای الکتریسیته به کوره، قطعه‌ای نیاز است که به آن الکترود گرافیتی گفته می‌شود. الکترودهای گرافیتی ظرفیت زیادی برای ایجاد هدایت الکتریکی بالا و توانایی جهت مقاومت درمقابل حرارت ایجادشده را دارند. گرافیت از ماده اولیه‌ای به نام کک ‌سوزنی تولید می‌شود.

کک‌ سوزنی نیز از ماده‌ای به نام کک نفتی یا قطران (با ریشه زغال‌سنگ) به دست می‌آید که تولید آن با استفاده از تکنولوژی‌های بسیار پیچیده و فوق‌پیشرفته امکان‌پذیر است. براین اساس کک ‌سوزنی و الکترود گرافیتی دو ماده اصلی صنایع فولاد است که درصورت این دو ماده، فعالیت کوره‌های قوس الکتریکی متوقف می‌شود. به‌عبارت دیگر، بیشترین مصرف کک سوزنی در صنعت الکترودهای گرافیتی است تا جایی که سهم بازار الکترودها از کک سوزنی تولیدشده در جهان حدود ۸۰ درصد برآورد شده است.

درحال حاضر تکنولوژی و فرآیند تولید کک سوزنی به‌عنوان ماده اولیه شکل‌دهنده الکترود گرافیتی به‌ صورت انحصاری در اختیار کشورهای معدودی مانند آمریکا، ژاپن، چین، آلمان و روسیه و فرآیند اصلی تولید کک سوزنی در انحصار دو کشور روسیه و ژاپن است.

بنابراین؛ با وجود اینکه به دلیل مدیریت دفاعی و صنعتی دچار تحریم هستیم و گرافیت وارد ایران نشد تلاش کردیم جایگزینی برای این ماده در صنعت فولادسازی داشته باشیم تا صنایع فولادسازی ما بتوانند بهره‌برداری خوبی از این محصول داشته باشند که کوره‌های فوق سنگین الکترود مسی وارداتی را پیشنهاد دادیم و با در دست گرفتن مهندسی معکوس و تکنولوژی‌هایی که داشتیم موفق به تولید و بهره‌برداری قطعه هایتک مسی که یک الکترود مسی است را جایگزین گرافیت تحریمی در کشور کنیم.

کمی از ایده و طرح این محصول برایمان بگویید.

رحیمی: گروه‌های تحقیق و توسعه، فنی، بهره‌برداری، مصرف‌کننده، سفارش ‌دهنده و بومی‌سازی مجتمع فولاد مبارکه حدود یکسال و سه ماه روی طرح و مهندسی معکوس این محصول فعالیت کردند.

برای انجام مهندسی معکوس این کار باید روی قطعه فرسوده کار می‌کردیم که متاسفانه در اختیار نداشتیم؛ البته چند مورد از این قطعه از خارج از کشور خریداری شده و در حال بهره‌برداری است که به مرحله فرسودگی نرسیده تا بشود آن را به شکل دقیق مورد مهندسی معکوس قرار داد.

ما در مباحثی مانند فلز مس، هدایت الکتریکی و انتقال حرارتی فعالیت داشتیم و روی قطعات آبگرد به خوبی کار کرده بودیم و بعد از یکسال و سه ماه موفق شدیم این طرح را به بهره‌برداری برسانیم.

آیا در این حوزه رقیب هم دارید؟

رحیمی: تولید کننده اصلی گرافیت یک شرکت ایتالیایی است و در حال حاضر فقط شرکت ما موفق به تولید این گرافیت در کشور شده است.

برای این محصول چه میزان هزینه‌ کرده‌اید؟

رحیمی: خرید خارجی این الکترود مسی از ایتالیا حول‌وهوش ۹۵ هزار یور است که به ریال خودمان یک میلیارد و هشتصد میلیون تومان می‌شود. درواقع ما موفق شدیم این محصول را با ۹۵۰ میلیون تومان تولید کنیم و از خروج ارز از کشور جلوگیری کنیم.

البته جدای اینکه موفق به تولید این محصول با هزینه بسیار پایین شدیم توانستیم سود خوبی هم برای واحدهای صنعتی داشته باشیم. هر عدد از این الکترودهای مسی حدود ۹۸-۹۵ هزار یورو خریداری می‌شد و اگر بخواهیم در فولادسازی کشور چنین رقمی را حساب کنیم تقربیا حدود یک میلیون یورو ارزآوری برای کشور خواهد داشت.

در ابتدای امر فقط صنایع، تکنولوژی و فولاد مبارکه توانایی خرید این محصول را داشتند؛ چون هم ابرقدرت‌تر از بقیه فولاد‌ها و هم به تکنولوژی روزی دنیا نزدیک‌‌تر هستند. اما فولادسازهای دیگر کشور هنوز به صورت کامل با جزئیات این کار آشنا نیستند و از نسوزهای دیگر استفاده می‌کنند.

به نظر بنده وزارت صنعت، معدن و تجارت ما که متولی این امر هستند می‌توانند کمک کنند تا این محصول را به فولادسازهای دیگر معرفی کنیم تا آنها هم بتوانند در بهره‌برداری و سرعت‌ مذاب‌گیری و افزایش تناژ فولادسازی موثر باشند.

این محصول برای برخی از فولادسازهای کشور شناخته شده نیست و فقط به صورت یک تکنولوژی است. این محصول ابتدا از ایتالیا وارد ایران شد و ما به سرعت موفق به بومی‌سازی این محصول شدیم و زمانی که با شرکت آلمانی در حال مذاکره بودیم برایشان غیرقابل قبول بود که چنین تکنولوژی به این سرعت در ایران بومی‌سازی شده است.

آیا چشم‌ اندازی خوبی در حوزه صادرات می‌بینید؟

رحیمی: چشم‌انداز صادراتی این محصول بسیار خوب است؛ ما در کشور دارای معادن قوی از جمله مس سرچشمه و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان معادن مس در دنیا هستیم که وجود این مواد اولیه و داشتن نیروی کار ماهر و هزینه‌های پرسنل می‌تواند به ما کمک می‌کند تا قیمت تمام شده این محصول پایین‌تر بیاید و قدرت رقابت در جهان افزایش یابد.

البته مسیر صادرات و بحث سوئیفت انتقال ارز و پول یک مقدار نگران کننده است و صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان متولی ما در این امر می‌تواند مسیر صادرات را برای ما باز کند.

ما اخیراً از صندوق نوآوری و شکوفایی درخواست تامین یک دفتر در کشور ترکیه را داشته‌ایم تا بتوانیم از این طریق به کشورهای اروپایی از جمله آمریکا فروش محصول و ارزی‌آوری برای کشور داشته باشیم. این محصول یک تکنولوژی خاص و به روز دنیا است و نمی‌توانیم بگوییم که ۵۰ سال پیش در کشورهای توسعه یافته مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می‌گرفته و در حال حاضر ما بعد از چندین سال موفق به بهره‌برداری و بومی‌سازی شده‌ایم، اما به محض اینکه این جایگزینی در کشورهای توسعه یافته اتفاق افتاد به دنبال بومی‌سازی آن شدیم که قطعاً ارزآوری بسیار خوبی برای کشور خواهد داشت.

با چه کشورهایی مذاکره‌ کرده‌اید؟

رحیمی: با کشورهای آلمان و ایتالیا مذاکره داشتیم که مباحث تحریم را مطرح می‌کنند ولی به دلیل فشارهایی که آمریکا روی کشورهای اروپایی وارد می‌کند تمایلی به همکاری با ایران ندارند و می‌گویند اگر آ‌مریکا متوجه شود که صورتحساب‌ و مبادلات مالی با ایران دارند حجم مبادلاتشان را کم و در لیست سیاه قرارشان می‌دهد.

با توجه به اینکه در تحریم هستیم تولیدات شما چگونه در غلبه به تحریم‌ها کمک کرده است؟

رحیمی: صنعت فولادسازی یکی از ستون‌های قدرت کشور محسوب می‌‌شود و زمانی که حجم و تولید فولاد در کشور بالا باشد به عنوان یک قدرت شناخته می‌شود و ما نیز به عنوان حامی شرکت‌های مادر فولادساز در ایران می‌توانیم بسیار موثر و کمک‌کننده باشیم تا با سرمایه‌گذاری و توسعه بیشتر بتوانیم مشکلات تولید را مرتفع کنیم.

طرح جدیدی هم دارید؟

رحیمی: بله؛ لحظه‌ای نیست که گروه تحقیق و توسعه ما روی محصولی کار نکند، در حال حاضر روی محصولی به نام «کریستالیزاتور» که در صنعت فولادسازی کاربرد دارد و یک محصول هایتک با تکنولوژی بالا است کار می‌کنیم.

البته مذاکراتی با ۶-۵ شرکت فولاد ساز کشور داشتیم؛ برای تولید این قطعه هایتک نیاز به سرمایه‌گذاری ۶-۵ میلیارد تومانی داریم که بتوانیم بیس کار را به تولید انبوه برسانیم.با چند شرکت فولادساز صحبت کردیم که متاسفانه هیچکدام زیرا بار چنین هزینه‌ای نرفتند.

به نظر بنده این مقوله یکی از پارامترهایی است که وزارت صنعت،‌ معدن و تجارت و صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توانند منجی باشند و از ما به عنوان یک استارتاپ حمایت کنند تا بتوانیم قدم‌های خوبی در این زمینه برداریم.

آیا برای الکترودهای گرافیتی ارزش افزوده‌ای اضافه می‌کنید؟

رحیمی: قطعا می‌توان به محصولی که در ایتالیا ساخته می‌شود و در کشورهای دیگر به فروش می‌رسد نگاه مصرفی داشت. ولی ما می‌توانیم با این نگاه که می‌توانیم به صنعت فولاد کشور کمک کنیم روی پارامترهای دیگری هم کار کنیم تا این محصول طول عمر و کارایی بیشتری در صنعت داشته باشد و با هزینه‌های که در برمی‌گیرد مطابقت داشته باشد.

کلام آخر

رحیمی: ضعف نقدینگی عمده‌ای در کار و بنگاه‌های فعال اقتصادی وجود دارد که نقدینگی یک پارامتر مهم است و با شیوع بحران کرونا این امر منجر به ضعیف‌ شدن بخش‌هایی از صنعت شده است که هرچند با این حال تولید نمی‌تواند متوقف شود.‌

ما به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان حتی در روزهای ۱۳-۱۲ فروردین ماه فعال بودیم و با وجود اینکه صنعت مادری مثل ذوب آهن دچار مشکل شده ما نمی‌توانیم بگوییم که با شیوع ویروس کرونا کار تعطیل شود و از طرفی انتظار داریم بخش نقدیگی هم تامین شود؛ ولی متاسفانه این اتفاق به موقع رخ نمی‌دهد و با افزایش نرخ بی‌رویه دلار دچار مشکل می‌شویم.