سنگ‌های قیمتی بستر توسعه صادرات با اشتغال صد‌ها هزار نفری

به گزارش می‌متالز، ظرفیت بالقوه سنگ‌های نیمه‌قیمتی و قیمتی در ایران به‌دلیل نبود دستگاه متولی که در سال‌های پس از انقلاب تا دولت‌های نهم و دهم تداوم یافت، همچنان محفوظ مانده، ضمن اینکه حرکت‌های مویرگی در دوران وزارت معادن و فلزات در دهه ۷۰ و دهه‌های بعد وجود داشت، اما به اعتقاد کارشناسان فعالیت برنامه‌ای مشهود و ملموس نبود.

برآورد‌های انجام شده حاکی است که در چارچوب برنامه‌های توسعه‌ای در زیر ساخت‌های بخش معدن، می‌توان سالیانه حداقل اشتغال ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزارنفری را در سطح کشور بدنبال داشت.

تراش گوهر سنگ‌ها و بستری در قالب مشاغل خانگی

صنعت گوهر سنگ امروز به منبع درآمد بالایی برای بسیاری از کشور‌ها تبدیل شده است، به‌ویژه هند و تایلند دو کشور شاخص محسوب می‌شوند که درآمد میلیاردی از این محل و اشتغال وسیع آن دارند و اکنون که دولت به توسعه اشتغال می‌اندیشد، یکی از راهبرد‌ها گسترش مشاغل خانگی درآمد زا و صادرات‌محور است.

پیش از این رهبر معظم انقلاب هم در دیدار اعضای هیات دولت با ایشان، بر جلوگیری از خام فروشی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی تاکید داشتند و طرح این موضوع از سوی معظم‌له نشانه اهمیت این حوزه در ایجاد ارزش افزوده برای کشور محسوب می‌شود.

واقعیت اینکه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در دولت دوازدهم به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته و علاوه بر هماهنگی با سایر سازمان‌های ذی‌ربط دولتی و بخش خصوصی، نسبت به برنامه راهبردی مبادرت ورزیده تا بستر توسعه این صنعت را هموار کند.

امروز ایمیدرو به عنوان یک سازمان توسعه‌ای سیاست جلوگیری از خام فروشی را در قالب اهداف کلان دنبال می‌کند و براین پایه برنامه تراش گوهر سنگ‌ها در قالب بازارچه‌های تخصصی که بستری برای تولید، فروش و صادرات است، دنبال می‌کند.

ستاد سنگ و توسعه فرآوری گوهرسنگ‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد توسعه صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی با راه اندازی کارگروه بهینه سازی صنعت گوهرسنگ‌ها از دی ماه پارسال آغاز شد و در این ارتباط ستادی در سازمان ایمیدرو شکل گرفته که از کمیته‌های مختلف تشکیل شده تا برنامه‌ها را در این زمینه تا رسیدن به حصول نتیجه پایش کند.

صاحبنظران اقتصادی و نمایندگان انجمن‌های تخصصی و دانشگاهی حوزه گوهرسنگ‌ها در ستاد مزبور حضور دارند و آموزش و پژوهش، تامین منابع مالی، بازار و تجارت، اصلاح قوانین، اکتشاف و استخراج و آزمایشگاه مرجع از جمله کمیته‌های تخصصی این ستاد است.

پیش از این ایمیدرو در نخستین گام، با همکاری استانداری و شهرداری اصفهان، در خرداد ماه امسال بازارچه تخصصی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی را راه اندازی کرد. بازارچه در ساختمان جهان نما شهر اصفهان راه اندازی شده و سپس در «سرای خیار» واقع در میدان امام علی (ع) شهر اصفهان، بازارچه دیگری در دست اقدام است.

علاوه براین تفاهم‌نامه همکاری بین ایمیدرو و استانداری خراسان رضوی برای ایجاد بازارچه گوهر سنگ‌ها در شهر مشهد امضاء شد. پیش بینی شده با عملیاتی شدن مفاد این تفاهم نامه، بهینه سازی و توسعه بازار گوهرسنگ‌ها مبتنی بر اصول علمی و تجاری پیاده شود.

استان‌های معدنی بستری برای رونق گوهرسنگ‌ها

برنامه‌های اعلام شده توسط ایمیدرو گویای آن است که پنج بازارچه خریدفروش سنگ‌های قیمتی، تراش خورده و جواهر در اصفهان، مشهد، دوغارون (واقع در خراسان رضوی مرز با افغانستان)، کرمان، همدان و راه اندازی پایانه گوهرسنگ‌ها در مرز تایباد برنامه ریزی شده است که چراغ نخست در اصفهان روشن شد.

امسال ایمیدرو اعتباری افزون بر۴۰ میلیارد ریال برای اجرای برنامه‌های توسعه سنگ‌های قیمتی اختصاص داد که اجرایی سازی طرح گوهرسنگ‌ها یکی از مهمترین محور‌های این کار است، ضمن اینکه تدوین طرح جامع گوهرسنگ ایران هم در برنامه در قالب استفاده از مشاور پیش بینی شده بود.

سهم ۱۵۰ هزار نفری در بازار کار

آمار‌های رسانه‌ای و نیمه رسمی حاکی از آن است که امروز میزان اشتغال در بخش گوهرسنگ‌ها بیش از۱۵۰ هزار نفر است، برآورد می‌شود که در قالب برنامه پنج ساله هفتم نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر در این زمینه مشغول به کار شوند.

بخش زیادی از اشتغال‌زایی در این بخش به‌وسیله اجرای برنامه‌هایی است که به عنوان رونق مشاغل خانگی، ایجاد کارگاه‌های کوچک، بازارچه‌های خرید و فروش تراش در استان‌ها محقق می‌شود.

دستیابی به سهم نیم درصد از ارزش بازار جهانی جواهرات در چارچوب برنامه هفتم توسعه به ارزش ۳.۸ میلیارد دلار و سهم یک درصدی تا سال ۱۴۱۰ به ارزش ۹.۷ میلیارد دلار انتظار می‌رود که نقشه راه این صنعت در آینده است.

مروری بر سنگ‌های نیمه قیمتی شناسایی شده در ایران

بررسی‌های پیشین در حوزه گوهر سنگ‌ها و مطالعات زمین شناسی گویای آن است که انواع عقیق و گارنت (اواروویت، گراسولا، پیروپ و دیمانتوئید، در کوهی، ترمالین، یشم، جاسپر آندروزیت، اپیدوت، آمتیست و فیروزه) در ایران وجود دارد.

همچنین برخی مطالعات گویای آن است که بیش از ۲۵۰ نوع سنگ از جمله انواع گارنت‌ها، سفایر، سنگ یاقوت، فیروزه، عقیق، انواع کوارتز، کریزوکولا، فلوریت، تورمالین، مالاکیت، آندالوزیت وغیره در کشورمان قابل کشف هستند.

کانی تورمالین در رگه‌های پگماتیتی گرانیت‌های مشهد توده گرانیتی الوند، واقع در روستای ترکمان همدان در روستای منگاوی و همچنین کنار جاده همدان - تویسر کان دیده می‌شوند.

کانی توپاز در برخی رگه‌های پگماتیتی گرانیت الوند دیده شده و آثار آن در جزیره هرمز مشاهده شده است.

کانی زیر کن در برخی از آپلیت‌هایی که در توده گرانیتی الوند را در دره عباس آباد قطع می‌کند، دیده می‌شود. در بزمان واقع در استان سیستان و بلوچستان گرانیتی وجود دارد که دارای دانه‌های زیر کن است. توده گرانیتی زریگان در استان یزد نیز وجود دارد.

فلوریت کانسار پاچی مینا در نزدیکی سوادکوه، کانسار کمر مهدی در طبس و قهرآباد در سقز کوه لعل کان در نزدیکی کان در نزدیکی معدن سرب و روی انگوران موجود است.

فیروزه در نیشابور، شهر بابک کرمان، دامغان (باغو) و مشهد (نیگنان) وجود دارد که در سطح جهان شناخته شده است.

در کوهی در منطقه کوه تشتاب در جنوب خاوری خور، در حاشیه کویر محدوده کوه گبری در ۲۵ کیلومتری شرق رفسنجان و جنوب باختری ترود وجود دارد.

آمیتیست در محدوده کوه گبری در ۲۵ کیلومتری شرق رفسنجان، در منطقه میانه (ترکمان چای)، در میان سنگ‌های آندزیتی کنار اتوبان تهران - قزوین رو به‌روی نیروگاه شهید رجایی در یک تپه بازالتی و جنوب باختری ترود موجود است.

ژاسپر پیرامون کوه هموتیت در جنوب شرق ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد.

عقیق در منطقه شرق قائن نزدیک شاهرخت در دشتی به نام بمرود، جنوب باختری ترود، میانه البرز مرکزی، کرمان و خراسان جنوبی شناسایی شده است.

ژیود در منطقه میان جاده قم- تهران، منطقه شرق قائن نزدیک شاهرخت در دشتی به نام بمرود وجود دارد.

گارنت سبز در باغ مینوی کرمان، در منطقه خلج مشهد، در شیست‌های میکادار جاده همدان - ملایر (حواشی زمان آباد)، در اسکارن‌های متورق تنگ حنا، در نیریز فارس، منطقه کوه گبری رفسنجان، کوه اهر، در اتسان زنجان، دره شاهسون ملایر، در ناحیه زند اهر، ناحیه علیای دره مراد بیگ همدان، منطقه تفت یزد، منطقه ساغند و منطقه تکاب موجود است.

بریل در میکاشیست‌های کوه سنگی مشهد، در حوالی خواجه مراد و در برخی پگماتیت‌های منطقه همدان وجود دارد.

فرجام سخن

آمار‌های پیشین در حوزه سنگ‌های تزئینی و نما به استناد اکتشاف‌های انجام شده دهه ۴۰ گویای ذخایر چندین میلیاردی است، اما در بخش سنگ‌های نیمه قیمتی و قیمتی کار اکتشافی چندان وسیعی انجام نشده است، ضمن اینکه غیر از فیروزه و چند نوع سنگ دیگر، سایر کانی‌های این بخش چندان پر حجم و وسیع رخ نمی‌نماید و به شکل توده‌ای قابل شناسایی است و پس از برداشت به اتمام می‌رسد.

موضوع مهم گوهرسنگ‌ها درآمد‌های ارزی و اشتغال به‌ویژه اشتغال خانگی است که با سرمایه گذاری چند میلیونی می‌تواند برای رونق اقتصاد خانوار‌ها نقش بسیار موثری ایفا کند.

امروز تولی‌گری ایمیدرو و نقش محوری آن می‌تواند پشتوانه مهمی برای حرکت رو به جلو در این بخش باشد، اما کافی نیست و دولت با تخصیص بودجه‌های متناسب برای تامین ماشین آلات روز و مورد نظر به همراه تخصیص اراضی در قالب ایجاد کارگاه‌های آموزشی و فرآوری و برنامه ریزی در قالب نمایشگاه‌های برون مرزی می‌تواند در این مسیر رونق بازدهی را به دنبال داشته باشد.

همچنین برنامه‌های پنج ساله توسعه اقتصادی نیازمند تعریف دقیقی در ارتباط با نقش و جایگاه گوهر سنگ‌ها در رونق اقتصادی است.

انتظار می‌رود سال پایانی برنامه ششم توسعه (۱۴۰۰) نقطه آغازی برای حرکت برنامه‌ای در بخش گوهر سنگ‌ها باشد و دستگاه ذی‌ربط هم سالیانه گزارش عملکرد ارائه دهد.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین