به گزارش میمتالز، شرکتهای معدن و صنایع معدنی بهواسطه شرایط تولید و نیاز به قرابت به معادن برای فرآوری، در مناطق محروم و دورافتاده فعالیت دارند بخش عمده این شرکتها در استان کرمان، خراسان و یزد متمرکز هستند.
این شرکتها علاوه بر استخراج منابع استان، آلودگیهای صوتی و آلودگی آب ایجاد کرده و بخشی از گونههای گیاهی و حیاتوحش منطقه را تحت تأثیر قرار میدهند، حمل مواد اولیه و تولیدات شرکتها از طریق حمل جادهای، خطر تصادفات جادهای را افزایش میدهد، این موارد بخشی از اثرات منفی حضور صنعت و معدن در محیط بکر و دور از خدمات شهری است.
با توجه به اینکه شرکتهای معدنی تمام این خسارات را برای افزایش تولید و اشتغال به ساکنین این مناطق تحمیل میکنند پس باید در سود و اشتغال این شرکتها نیز سهیم نمایند. موضوعی که در برخی شرکتها باقدرت پیگیری میشود و برخی این موضوع را جدی نمیگیرند. البته این را در نظر داشته باشیم که حتی اشتغالزایی برای افراد بومی یک انتخاب برد-برد است.
ازآنجاکه مناطق پیرامونی طرحها و پروژههای معدنی کشور عموماً بکر و از شهرهای بزرگ دور بوده و به مناطق محروم و حاشیهای استانها نزدیک است، متقاضیان شغل و درآمد هرچند اندک در آنجا فراوان هستند. چهبسا با ایجاد یک شغل معدنی با حداقل حقوق و دستمزد، یک خانواده روستایی تشکیل و توسعه یابد و یک خانواده شهری از فقر و محرومیت نجات یابد.
اکثریت معادن کشور همجوار مناطق محروم روستایی هستند. این مناطق به هر میزانی که مستعد رشد و بالندگی باشند به همان میزان و به دلیل فقر و بیکاری در معرض فساد و آسیبهای اقتصادی و اجتماعی قرار دارند.
وجه تمایز این دو حالت فقط در وجود و عدم وجود کافی شغل است. معادن این قابلیت را دارا هستند که اشتغال را به معنای حقیقی رونق بخشند و اگر با نگاه حمایت از مناطق محروم از این مناطق استفاده شود، کشف معدن مزایای زیادی ازجمله ایجاد فرصتهای شغلی پایدار و تربیت نیروی متخصص از بین روستاییان، ایجاد و تکمیل زیرساختها نظیر حملونقل، توسعه شبکههای انتقال انرژی، آب و اضافه شدن بخش مولد معدن در کنار بخش کشاورزی و دامداری بهعنوان مؤلفههای اصلی اقتصاد مناطق غیرشهری را به دنبال دارد.
برای نمونه در حال حاضر ذخایر معدنی شناختهشده در شرق ایران بیش از ۵/۲ میلیارد تن است که مهمترین آنها شامل کرومیت، سنگآهن، سنگ مس، اکسید منیزیم، کائولین، سیلیس، سرب، زغالسنگ، خاکهای نسوز، فیروزه، طلا و نقره است و با توجه به ذخایر عظیم معادن سنگآهن سنگان خواف ۱۴ طرح مهم فولادسازی در استان در دست اجرا است. علاوه بر آن وجود ذخایر غنی و سرشار معادن سیلیس و مس در شرق کشور میتواند تأثیر چشمگیری در توسعه اقتصادی منطقه داشته باشد و توجه به این پتانسیل بالقوه درصورتیکه برنامهریزی، راهبرد و نظارت منطقهای برای فعال کردن این معادن صورت بگیرد، حاصل آن بهطورقطع برای مردم این مناطق توسعه صنایع معدنی، اشتغال و درآمد پایدار، خودکفایی و امنیت خواهد بود.
البته اثرات اجتماعی پروژههای معدنی بزرگمقیاسی همچون سنگان خواف، پیچیده و بحثبرانگیز است. توسعه علیرغم اینکه باعث تولید ثروت میشود میتواند به اختلالات عمدهای نیز منجر شود. باوجود اینکه پروژههای معدنی موجب توسعه جادهها، مدارس و افزایش تقاضای کالا و خدمات در مناطق دورافتاده و محروم میگردد، اما ممکن است از یکسو هزینههای تحمیلی و از سوی دیگر عواید حاصل از این پروژهها بهطور ناعادلانهای توزیع گردد.
هنگامیکه ساکنین جوامع مجاور فعالیتهای معدنی، احساس کنند که با آنها برخورد ناعادلانه و غیرمنصفانهای صورت گرفته است، پروژههای معدنی میتواند به تنشهای اجتماعی و درگیریهای خشونتآمیز در آن مناطق منجر شود.
در ارزیابیهای زیستمحیطی و اجتماعی نمیتوان اثرات پروژههای معدنی را بر مردم و جوامع محلی نادیده یا دستکم گرفت. این جوامع در زمانهایی که ارتباط و تعاملشان با متولیان امور و بخشهای اقتصادی معدنی ضعیف باشد یا هنگامیکه اثرات زیستمحیطی از قبیل آلودگی آب، هوا و خاک، حیات و معیشت ساکنان این مناطق را تحت تأثیر قرار دهد شدیداً احساس زیان و آسیبپذیری خواهند کرد لذا باید مکانیسمی اعمال گردد تا این جوامع نقش مؤثری در تصمیمگیریها داشته باشند و صاحبان فعالیتهای معدنی نیز باید این اطمینان خاطر را بدهند که حقوق اساسی افراد و جوامع تحت تأثیر را پذیرفته، حمایت کرده و نقض نمینمایند.
این حقوق باید شامل حق کنترل و استفاده از زمینها، آب سالم، محیطزیست ایمن و حق معیشت مناسب همچنین شامل رهایی از حس ارعاب و خشونت و نیز تأمین حقوق جبرانی در قبال آنچه از دست میدهند باشد. برخی اثرات ناشی از این پروژهها شامل جابجایی و اسکان مجدد ساکنین، اثرات مهاجرت، کاهش دسترسی به آب سالم، تأثیرات معیشتی و محیط زندگی، اثرات وارده بر سلامت عمومی ساکنین، اثرات وارده بر فرهنگ و منابع زیباشناسی است.
این مشکلات با تغییر در مناظر و منابع طبیعی از طریق اختلال در سطح زمین و گودبرداریها، تخریب ساختار هیدرولوژیکی و توپوگرافی، افزایش دسترسی به مناطق بکر و دستنخورده و اختلال در زیبایی منظر از طریق تخریب پوشش گیاهی و حفریات بزرگ، تولید گردوغبار و حضور ماشینآلات عظیم روی میدهد.
باوجود تمام این تأثیرات مشخصا در ایران و نگاهی به اقدامات شرکتهای معدنی و صنعتی نباید اقدامات مثبت و ماندگار این شرکتها را نادیده گرفت. اجرای طرح فاضلاب شهری سیرجان، ساخت بیمارستان تخصصی گل گهر که برای تمامی شهروندان سیرجانی قابلاستفاده است، حمایت از ورزش و تیم داری در لیگ برتر فوتبال کشور، مشارکت در طرحهای خیرخواهانه، احداث خط راهآهن سیرجان به کرمان، توسعه و ایجاد کمربند سبز، طرح احداث بندر خشک، بهسازی و تأمین روشنایی محور فرودگاه سیرجان، اجرای طرح زنجیره گردشگری هوشمند در سیرجان باهدف معرفی جاذبههای گردشگری، اخذ مجوز احداث پارک جنگلی در منطقه گل گهر و ... تنها بخشی از طرحها و برنامههایی است که شرکت گل گهر در استان کرمان انجام داده است.
شناسایی ۶ نقطه محروم در استان کرمان و اجرای طرحی جهادی برای ارائه خدماتی ارزنده بهخصوص در بخش خدمات درمانی، فرهنگی، توانمندسازی افراد بیبضاعت و ...، ایجاد تیمهای ورزشی در فوتبال و فوتسال موفق به حضور در لیگ دسته یک و لیگ برتر، وامهای قرضالحسنهای با حداقل بهره، یعنی احداث جادههای مختلف ارتباطی پیرامون مجتمع (جاده ورزقان به سونگون و جاده خواجه به ورزقان)؛ احداث اماکن ورزشی، انعقاد تفاهمنامه همکاری با سازمان نوسازی و تجهیز مدارس استان جهت ساخت ۲۰ مدرسه و ... از اقدامات شرکت ملی مس در استان کرمان و آذربایجان شرقی است.
بیش از ۲۲۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال کمک نقدی و غیر نقدی برای مقابله با کرونا به مراکز نظارتی و پزشکی استان یزد و شهرستان اردکان، بالغبر ۲۴۰ میلیارد ریال حمایت مالی چادرملو به شهرستان اردکان، در راستای مسوولیت اجتماعی در زمینههای علمی آموزشی- بهداشتی- فرهنگی در سال گذشته، ساخت نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی سیکل ترکیبی در شهرستان اردکان، پروژه احداث تصفیهخانه فاضلاب شهر اردکان و ... نیز از اقدامات چادرملو در استان یزد است.
از این قبیل حمایتها بسیار بوده که بار بزرگی بهواسطه شرکتهای معدنی از دوش دولت برداشته شده است البته انسجام و برنامهریزی بیشتر و عدم موازی کاری در این خدمات، حضور دولت را میطلبد که مسوولیت اجتماعی را یک الزام در شرکتها تعریف نماید.
منبع: تیتر ۲۰