راه‌حل جادویی درونِ کارخانه است

به گزارش می متالز به نقل از مس پرس، در سال 1393 طرحی پژوهشی در مجتمع مس سرچشمه با عنوان استانداردسازی فرایندها در کارخانه‌های تغلیظ مجتمع آغاز شد که نتایج بسیار مثبتی به‌همراه داشت. این طرح که ابتدا دوساله بود، پس از اتمام و البته به‌خاطر نتایج خوبی که به‌همراه داشت، ادامه پیدا کرد. در این طرح، مرکز تحقیقات فرآوری مواد کاشی‌گر با همکاری پرسنل مجتمع، روش بازرسی فرایند را به‌کار گرفتند. اما این روش چیست و چه فوایدی دارد؟

معمولاً به‌دلیل تغییراتی که در خصوصیات خوراک و شرایط راهبری کارخانه‌های فرآوری ایجاد می‌شود، ارزیابی، بررسی دقیق و منظم عوامل مؤثر بر فرایند، به‌منظور دست‌یابی به حداکثر کارآیی، ضروری است. علاوه بر تغییر در خصوصیات خوراک، تغییر نحوۀ تعمیر و نگه‌داری تجهیزات از زمان راه‌اندازی کارخانه، به‌روز نشدن نحوۀ راهبری مدار با گذشت زمان، فاصله گرفتن از دستورالعمل‌های اولیه و عدم استفادۀ مناسب از تجربیات و تحقیقات گذشته نیز، در کاهش کارآیی کارخانه تأثیر بسیار زیادی دارد. یکی از روش‌هایی که می‌تواند این مشکل را برطرف کند، بازرسی فرایند است.

وظیفۀ بازرسی فرایند، تشخیص مشکلات و ارائه راه‌حل است؛ به‌عبارتی، این فرایند به‌جای تفکر «یافتن راه‌حل جادویی از بیرون» برای حل مشکلات کارخانه، سعی در پیداکردن راه‌حل توسط کارکنان درگیر و به کمک بازرسان فرایند دارد. در کارخانه‌های فرآوری، تجهیزات فرایند، ابزاربندی، شیوه‌های عملیاتی، سیاست‌های نگه‌داری، استراتژی کنترل و کارکنان، تعیین‌کنندۀ کارآیی هستند. در بازرسی فرایند با اعمال اصول پذیرفته‌شده در علم فرآوری برای استاندارسازی فرایندها تلاش می‌شود.  همچنین، ارائه راه‌حل برای کاهش توقفات که نقش زیادی در عملکرد مدار خواهند داشت، در چارچوب کاری بازرسی فرایند قرار می‌گیرد. با ارائه و اعمال تغییرات براساس موارد گفته‌شده، خودبه‌خود فرایند به‌سوی بهبود حرکت ‌می‌کند.

بازرسی فرایند چیست؟

بازرسی فرایند یک مفهوم جدید نیست. پایش تجهیزات بعد از راه‌اندازی، یک کار معمول و استاندارد در صنعت است. اگرچه مهندسان فرایند همواره در حال پایش مدار برای افزایش کارآیی و کاهش هزینه‌های مدار هستند، اما وجود مشکلاتی باعث می‌شود بازرسی فرایند توسط اشخاصی که بیرون از سیستم هستند و مسئولیت مستقیمی در کارخانه ندارند، ضروری ‌شود. این مشکلات از وجود مسائلی در فرایند که باعث ایجاد اخلال در پیوستگی بازرسی فرایند می‌شود، ناشی می‌شوند. البته از این بدتر این است که در صورت مشترک بودن مهندسان فرایند و بازرسان فرایند، تصمیمات همواره به یک سمت کشیده و به طور جانبدارانه‌ای تصمیم‌گیری می‌شود. منظور از این‌که گفته می‌شود به یک سمت کشیده می‌شود، این است که، درواقع کار مهندس فرایند و بازرس شبیه به‌هم است، ولی چون مهندسان فرایند به‌صورت دائم در محیط کارخانه بوده‌اند، بسیاری از مسائل و رفتارهای خارج از استاندارد به‌دلیل روزمرگی برایشان عادی شده است و توجهی به آن‌ها نمی‌کنند. ولی یک گروه بازرس که جزئی از کارکنان کارخانه نیستند، با یک دید منتقدانه به تمام بخش‌ها نگاه می‌کند و برای بهبود فرایند همیشه به‌دنبال راهکار بهتری می‌گردند. درواقع، مسائل و مشکلات روزانه باعث می‌شود که در ذهن مهندس فرایند، اتفاقات غیراستاندارد، عادی جلوه کند و درنتیجه برای حل آن فکر نمی‌کند؛ به‌خصوص در زمینۀ شیوه‌های اشتباهی که در عملیات برای راهبری مدار عادی شده است.

وظیفۀ بازرسان فرایند

برای این‌که فرایند به‌صورت استاندارد انجام شود، دستورالعمل‌هایی نوشته شده است. این دستورالعمل‌ها در مورد تمام بخش‌ها و قسمت‌های هر کارخانه‌ای معمولاً وجود دارد. اعضای گروه بازرسی باید این دستورالعمل‌ها را مطالعه کنند و به آن تسلط داشته باشند. علاوه بر مطالعۀ دستورالعمل‌ها، اعضای گروه بازرسی باید از طریق صحبت با مراقبت‌کارها، مطالعۀ اطلاعات و تحقیقات گذشته، بازرسی دقیق و بررسی نوع عملکرد و راهبری مدار، به تمامی نقاط قوت و ضعف مدار تسلط کافی داشته باشند. علاوه بر این، باید هدف‌های مدیریتی و اصول فرآوری را بدانند. بازرسی کارخانه می‌تواند به بخش‌های مختلفی تقسیم شود. در شکل 1 این بخش‌ها نشان داده شده است.

چرا بازرسی فرایند انجام می‌شود؟

بازرسی کلی کارخانه شامل موارد زیر است که برای دست‌یابی به بهره‌وری بالاتر باید در تمام سطوح انجام شود:

ارزیابی مجموعۀ تجهیزات موجود، کالیبراسیون، کیفیت تعمیرات، گزارش‌های مهندسی، قطعات یدکی، برنامه‌های نگه‌داری، کارکنان و...
ارزیابی اهداف عملیاتی؛ آیا این اهداف با وجود این‌که محدودیت‌ها شناخته‌ شده‌اند سوددهی کارخانه را افزایش می‌دهند؟
ارزیابی عملکرد عملیاتی؛ جریان‌های مدار، عملکرد تجهیزات عملیاتی، وضعیت مکانیکی، مهارت‌های راهبرها و...
ارزیابی کارآیی روش راهبری کنترل فعلی، ریشۀ نوسانات فرایند و تأثیر آن‌ها بر عملکرد مدار و طریقۀ کنترل نوسانات
ارزیابی منافع پنهانی کنترل بهتر

بازرسی فرایند با کیست؟

برای انجام بازرسی فرایند در کارخانه‌های فرآوری، به گستره‌ای از توانایی‌ها نیاز است. از آن‌جا ‌که پیدا کردن یک فرد با گستره‌ای از توانایی‌های مورد نیاز برای تکمیل یک بازرسی فرایند، غیرممکن است، یک نگرش گروهی به بازرسی فرایند وجود دارد. گروه‌ بازرسی فرایند می‌تواند در داخل یک سازمان که شامل افرادی از دیگر شرکت‌ها یا بخش‌های عملیاتی است، گسترش داده شود. این کار در تعدادی از شرکت‌های معدنی بزرگ امریکای شمالی به‌طور کاملاً موفق انجام شده است. یکی از بزرگ‌ترین خطرات مرتبط با بازرسی فرایند، این است که یک گروه بی‌تجربه ممکن است در بازرسی‌ها با تمرکز سطحی روی مشکلات، از منشأ مشکلات غافل شوند. انعطاف‌پذیری بازرسی فرایند (گسترش دادن گروه بازرسی فرایند) در حالی که یکی از نقاط قوت آن است، می‌تواند در این شرایط یک ضعف باشد. از جمله خطرات دیگر این است که بازرسان فرایند گاهی اوقات باورهای گذشتۀ کارخانه را (عقاید عملیاتی که به‌طور گسترده‌ای مورد پذیرش ولی بدون اثبات هستند) قبول می‌کنند، یا این‌که قبول نمی‌کنند اما از پرسیدن سؤالات ابتدایی می‌ترسند.

گروه‌های بیرون از کارخانه، مثل شرکت‌های مهندسی، مشاوران، تأمین‌کنندگان تجهیزات و... می‌توانند یک بازوی کمکی در بازرسی فرایند باشند. استفاده از یک گروه بیرونی، برای گروه‌های بازرسی فرایند که تعداد افراد متخصص کمی دارند یا شامل افرادی بی‌تجربه هستند، توصیه می‌شود، زیرا این گروه بیرونی می‌تواند به‌عنوان یک عامل انتقال فناوری عمل کند. اگر کمک بیرونی به‌کار گرفته شود، ضروری است که حداقل یک شخص معرف کارخانه به تیم بازرسان بیرونی ملحق شود؛ هرچند که تنها به‌عنوان یک راهنما باشد. کلید موفقیت، گسترۀ مهارت‌های افراد گروه بازرسی فرایند و کیفیت تجربه‌شان است.

در این نوشتار، به‌صورت اجمالی با روش بازرسی فرایند آشنا شدید. در نوشتارهای بعدی، به هریک از کارخانه‌های زیرمجموعۀ تغلیظ سرچشمه و موفقیت‌ها و تجارب کسب‌شده در آن‌ها به‌طور جداگانه پرداخته خواهد شد.