احیای اکتشافات معدنی از باند سبز

به گزارش می‌متالز، در سال ۲۰۲۰ که کرونا بسیاری از سرمایه گذاران را از صنعت اکتشاف فراری داد، شاخص قیمت فلزات روندی کاملا صعودی به خود گرفت. روندی که به‌نظر می‌رسد در ۲۰۲۱ در نتیجه رشد سرمایه گذاری در اکتشافات معدنی، مسیر ثبات را در پیش گرفته است. تحلیلگران جهانی معتقدند رشد سرمایه گذاری در اکتشاف برخلاف پیش بینی‌ها بوده و رشدی سریع‌تر از انتظار را تجربه کرده که این موضوع با رونق دوباره بخش معدن در جهان در سال ۲۰۲۱ بی ارتباط نیست. براین مبنا، برآورد‌های اولیه در ابتدای سال ۲۰۲۲ این است که سال ۲۰۲۱ حد سرمایه گذاری اکتشاف ورای ۹‌میلیارد دلار است. این عدد البته همچنان با نرخ سرمایه گذاری کم سابقه ۸/ ۹ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۹ فاصله دارد، اما با لحاظ وضعیتی که بر برخی شاخص‌های موثر در محاسبه نرخ سرمایه‌گذاری در ۶‌ماهه دوم ۲۰۲۱ گذشته احتمال نزدیک‌شدن رقم سرمایه گذاری اکتشاف به سطح ۱۰ میلیارد دلار کمی سخت است. در این زمینه توزیع گسترده واکسن در جهان و کاهش فشار ناشی از جنگ تجاری آمریکا و چین موجب شده تا تمایل به سرمایه گذاری در اکتشاف افزایش یابد.

بررسی آینده اکتشاف در سال جاری (۲۰۲۲) از وضعیت امروز بازار فلزات و میزان فراز و فرود قیمت‌ها مشخص است. با اینکه اندکی تعدیل در بهای کلیه فلزات ایجاد شده، اما بهای فلزات در ابتدای ۲۰۲۱ بسیار بیشتر از ابتدای ۲۰۱۹ بود که در نتیجه استرس‌هایی است که جامعه جهانی ناشی از تنش‌های ژئوپلیتیک و نیز پاندمی تحمل می‌کند. از آنجا که چشم انداز پیش روی بسیاری از صنایع به کشف هرچه بیشتر فلزات حیاتی نظیر لیتیوم، کبالت و مس وابسته است، آگاهی از موفقیت اکتشافات معدنی تاثیر عمیقی بر جهت گیری‌های سرمایه گذاران صنعتی و نیز قیمت فلزات در بازار‌های جهانی دارد. در عین حال، به‌کارگیری شیوه‌های جدید در اکتشاف‌های معدنی موجب شده تا شانس یافتن فلزاتی مهم نظیر وانادیوم که می‌توانند جایگزین لیتیوم شوند، بالا برود. بر این مبنا، پیش بینی اولیه این است که در سال ۲۰۲۲ میزان سرمایه گذاری در اکتشاف به ورای ۱۰‌میلیارد دلار برسد که در ۸‌سال اخیر بی سابقه بوده است. پیشتر و در دهه نخست قرن ۲۱ مقادیر بیشتری از سرمایه به سمت اکتشاف حرکت می‌کرد، با این حال در دهه دوم قرن حاضر این عدد گاهی به نصف و حتی یک‌سوم کاهش یافت.

طی سالیان اخیر و از ابتدای قرن ۲۱، کمترین میزان سرمایه گذاری در اکتشافات معدنی در جهان به سال‌های ۲۰۱۶ برمی‌گردد.

از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ نیز نرخ‌ها چندان بالا نبود، با این‌حال در نتیجه خیزش گسترده چین و هند، سرمایه گذاری در کشف و تولید مواد معدنی شدت گرفت و در سال ۲۰۱۲ تا ۱۰ برابر سال ۲۰۰۲ افزایش یافت. بالاترین رقم سرمایه گذاری طی سالیان اخیر در همین سال ۲۰۱۲ به میزان ۵/ ۲۰‌میلیارد دلار بوده که نقطه اوج اکتشاف طی ۲۵ سال اخیر بوده است. براین مبنا احتمال اینکه اقتصاد جهان طی سال ۲۰۲۲ شاهد جهشی این‌چنینی در زمینه سرمایه گذاری در اکتشاف باشد بسیار کمرنگ است، اما امکان افزایش سرمایه گذاری کاملا وجود دارد.

کشف راز‌های اکتشاف در ۲۰۲۲

اکتشاف جوهر وجودی بخش معدن است و استخراج نشانه نتیجه بخش بودن آن است. نتایج یک گزارش جهانی نشان می‌دهد که سالانه در جهان حجم اکتشافات معدنی دو عامل مالیات ستانی از معادن و نحوه نظارت و تنظیم بخش معدن توسط دولت در میزان اکتشافات معدنی در کشور‌های مختلف جهان اثرگذار است. برمبنای برآورد موسسه فریزر در سال ۲۰۲۰، هرچه سطح دریافت مالیات و ابزار‌های مشابه سیاستگذاری عمومی بر اکتشافات معدنی بیشتر باشد و میزان مداخله دولت در بخش معدن گسترده‌تر و نظارت‌ها عمیق‌تر باشد، سطح اکتشافات کمتر و انگیزه سرمایه گذاری در اکتشاف کمتر خواهد شد. این برآورد که برمبنای پرسش از ۲۲۰۰ معدنکار بزرگ در سرتاسر جهان به‌دست آمده، به‌خوبی رابطه میان مداخلات دولت و رشد سطح اکتشافات را نشان می‌دهد. این برآورد که مدت هاست توسط موسسه فریزر با عنوان شاخص جذابیت سرمایه گذاری (Investment Attractiveness Index) تهیه و منتشر می‌شود، عقیده دارد جذابیت سرمایه گذاری در اکتشاف معدنی رابطه مستقیمی با هر دو مساله فضای کسب‌وکار معدنی و سیاست‌های دولت دارد. این شاخص که مناطق را بر اساس جذابیت زمین شناسی رتبه بندی می‌کند، برمبنای درک سیاست دولت و اثرات سیاست‌ها بر نگرش معدنکاران نسبت به سرمایه گذاری اکتشافی تهیه می‌شود، در حالی‌که اندازه گیری جذابیت این حوزه براساس مسائلی نظیر سطح طاقت‌فرسا بودن مقررات، سطوح مالیات، کیفیت زیرساخت و موارد مشابه به‌دست می‌آید، ادراک سیاست دولت نیز بخش دیگری است که مورد پرسش قرار می‌گیرد. یکی از واقعیت‌های حوزه اکتشاف معدن و سرمایه گذاری در اکتشاف، پتانسیل حقوقی است که حاکم بر مالکیت معدنی است. در گزارش سال ۲۰۲۰ پاسخ‌دهندگان به‌طور مداوم نشان می‌دهند که تقریبا ۴۰‌درصد از تصمیم سرمایه گذاری آن‌ها توسط عوامل سیاسی تعیین می‌شود.

اکتشافات در سال کرونا

تنها نقطه‌ای از حوزه وسیع اکتشاف که در سال ۲۰۲۰ کماکان با رشد سرمایه گذاری روبه‌رو بود، بخش طلا بود که سالانه نیمی از کل سرمایه گذاری جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. فلزات محبوب دیگری نظیر مس، لیتیوم یا کبالت، اما شرایط مناسبی نداشتند و با سقوط سرمایه گذاری اکتشاف روبه‌رو شدند. در این سال اکتشاف معدن (Minesiteexploration) با سهمی ۴۱‌درصدی از کل سرمایه گذاری اکتشاف وزن بیشتری نسبت به انواع دیگر اکتشاف داشت، هرچند افتی ۱۴۷‌میلیون دلاری را مشاهده کرد و برای دومین سال متوالی، حجم آن کاهش یافت. البته سقوط عمده در دو بخش اکتشافات مردمی و معادنی که به مراحل پایانی خود نزدیک شده و باید احیا شوند صورت‌گرفت که به ترتیب با ۱۹ و ۱۰‌درصد کاهش، به میزان چشمگیری کم شدند. از یک نمای دیگر نیز، سهم بازیگران سرمایه گذاری قابل بحث بوده است. شرکت‌های بزرگ استخراج کننده (Majorminers) با ۴/ ۴‌میلیارد دلار هزینه در بخش اکتشاف بر این حوزه تسلط داشتند، پس از این شرکت‌ها، صنایع نوپا و اکتشاف کنندگان تازه (juniors) با ۵۴/ ۲ میلیارد دلار سهم بزرگی در این بخش داشتند و سپس شرکت‌های متوسط (intermediates) با ۰۵/ ۱ میلیارد دلار در رده بعدی قرار داشتند. دولت‌ها هم با نیم‌میلیارد دلار سرمایه گذاری در رده چهارم سرمایه گذاران این حوزه در سال ۲۰۲۰ قرارگرفتند. رشد سطح تامین‌مالی معادن به حدود ۸/ ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ از نکات جالبی است که از سال ۲۰۱۱ به این‌سو تجربه نشده بود.

۱۰ کشور برنده و بازنده در اکتشاف

سال کرونا برای بسیاری از کشور‌ها سال سختی بود. ابهام در فضای جهانی و سقوط تولید جهان باعث شد تا میل به سرمایه گذاری در اکتشاف در سال ۲۰۲۰ در برخی کشور‌ها به‌شدت کمرنگ شود. شیلی، پرو، استرالیا، آرژانتین و چین از جمله کشور‌هایی بودند که در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع یکباره بیماری کرونا حجم عظیمی از منابع خود را از بازار اکتشاف خارج کردند. گزارش S&P نشان می‌دهد برخی کشور‌ها تا ۲۰۰‌میلیون دلار در میزان سرمایه گذاری خود طی سال ۲۰۲۰ در بخش اکتشاف نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش دادند. از آن‌سو این روسیه، ساحل‌عاج، ماداگاسکار، فنلاند و قزاقستان بودند که با افزایش ملموس در میزان سرمایه گذاری در بخش اکتشاف، به نسبت سال ۲۰۱۹ هزینه بیشتری برای اکتشاف انجام دادند. این تغییر در پاسخ به فشاری بود که از ناحیه پاندمی به بخش معدن به‌ویژه حوزه اکتشاف وارد شد.

گزارشی از موسسه تحقیقاتی دیلیوت نشان می‌دهد نمی‌توان به قطعیت از آینده سبز معدن گفت، اما توانایی مدیریتی شرکت‌های بزرگ در حوزه اکتشاف، استخراج و استحصال مواد معدنی و تولیدات فلزات نقشی تعیین کننده در روند پیش رو دارد. مهم‌ترین اتفاق ظهور تکنولوژی‌های جدیدی است که چالش‌های اکتشاف را به‌صورت سنتی کاهش داده و به شکلی هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و یادگیری ماشینی امکا ن‌های جدیدی پیش‌روی بخش معدن گشوده است. به‌جز حتمی‌بودن ضرورت استفاده از ابزار‌های جدید، یک چیز حتمی است؛ اینکه دنیای پیش رو به‌شدت کسب وکار‌ها را تغییر خواهد داد و در این زمینه بازنگری در مدل کسب وکار‌ها و نوع تحلیل آینده اهمیت دارد. اینکه استراتژی اکتشاف با روند‌های جهانی نظیر آنچه در اجلاس COP۲۶ مصوب شد، گره‌بخورد، مهم‌ترین مساله‌ای است که کسب وکار‌ها باید به آن توجه کنند تا اکتشاف مواد معدنی موردنیاز دنیای جدید هم فرصت زندگی پایدار و هم امکان کسب درآمد بالا را در اختیار فعالان معدنی و کل مردم جهان قرار دهد. از آنجا که پیش بینی جهان نیاز به یک حجم ۵/ ۴ تریلیون دلاری از مواد جدید معدنی برای ساخت دنیای سبز و پایدار است، بازسازی ساختار اکتشاف و تولید مواد و فلزات ضروری‌ترین راهبرد پیش روی شرکت‌های معدنی است.

بزرگان اکتشاف در ۲۰۲۱

سهم بازار سه شرکت استرالیایی ریو تینتو، بی اچ پی و فورتسکو از بخش معدن جهان روی هم رفته بیش از ۳۶۰‌میلیارد دلار است. این سه شرکت به ترتیب با ۱۷۹، ۱۳۲ و ۵۱‌میلیارد دلار سهم بازار عمدتا روی فلزاتی نظیر آهن، آلومینیوم و مس متمرکز شده و بازار سنگ خام این فلزات را در دست دارند. کانادا نیز با چهار شرکت ویتون، فرانکو - نوادا، نوترین و باریک در بازار فلزات و سنگ دست‌بالا را دارد. مجموع ارزش بازار این چهار شرکت کانادایی روی هم رفته بالغ بر ۱۱۹‌میلیارد دلار است. عمده فعالیت این شرکت‌ها حول محور اکتشاف و استخراج فلزاتی همچون آلومینیوم، پالادیوم، نقره، کبالت و طلا قرار دارد. گروه برزیلی واله با بیش از ۱۱۲‌میلیارد دلار ارزش بازار یکی از غول‌های جهانی در این زمینه است که روی فلزاتی همچون آهن و نیکل متمرکز است. شرکت سوئیسی گلن کور با ارزش بازاری معادل ۵۵‌میلیارد دلار در رده بعدی قرار دارد. کار عمده این شرکت روی چهار فلز نیکل، روی، کبالت و مس است.

شرکت‌های آمریکایی نیوموند گلد کورپوریشن، فری پورت مک موران و ساوزرن‌کوپر نیز با تمرکز بر اکتشاف و استخراج فلزاتی همچون مس، طلا و آلومینیوم بازاری به ارزش حدودا ۱۵۰‌میلیارد دلار دارند. چینی‌ها با دو شرکت زی-جین و گان فنگ لیتیوم بازار فلزاتی همچون کبالت، لیتیوم و آلومینیوم را در دست داشته و بازاری به ارزش بالغ بر ۶۲ میلیارد دلار دارند. روس‌ها نیز با دو ابرشرکت پولیوس و نونیکل بر فلزاتی همچون آلومینیوم، نیکل و پالادیوم متمرکز بوده و بازاری به ارزش ۸۱‌میلیارد دلار را تصاحب کرده اند. انگلستان هم با سرمایه گذاری و استحصال موادی متنوع اعم از مس، آلومینیوم، کبالت و آهن، بازاری به ارزش ۷۱‌میلیارد دلار را تصاحب کرده اند.

عربستان‌سعودی نیز به‌عنوان یکی از معدود بازیگران خاورمیانه‌ای این بخش به لطف اکتشافات عظیمی که در حوزه آلومینیوم کرده است، بازاری به ارزش ۱۸‌میلیارد دلار را با شرکت المعادن دارد.

از آنجا که جهان در سال ۲۰۲۱ شاهد رشد ۲۵ درصدی تقاضا برای فلز لیتیوم بود، سهم بازار شرکت‌ها و کشور‌های تولیدکننده این ماده بسیار بالا رفت. موضوعی که نشان از ترند اصلی بازار در سالیان آتی به سمت تولید مواد موردنیاز برای توسعه اقتصاد سبز در جهان دارد.

مواد جدید در تیررس سرمایه گذاران

گزارشی که اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ منتشر کرد حاوی اطلاعات جالبی درباره چشم انداز‌های اقتصادی بخش معدن و اثر آن روی کل اقتصاد قاره‌سبز است. با اینکه تهیه مواد خام راهبردی یکی از مسائل حیاتی اتحادیه برای تداوم روند توسعه اقتصادی در این قاره است، اما به‌نظر می‌رسد نام چند ماده در این بین بیشتر به چشم می‌آید. این اتحادیه تاکید کرده دو ماده فسفات و وانادیوم برای حیات اقتصادی اتحادیه در افق ۲۰۵۰ راهبردی هستند. این مهم به دلیل طرح موضوع پایداری و اثر آن بر کل جهان است و اتحادیه اروپا به‌عنوان پرچمدار اقتصاد سبز راهبرد‌هایی جدی در این زمینه دارد که استفاده از فلزاتی نظیر وانادیوم را ضروری می‌سازد. جالب اینکه اکتشافات اخیر در اتحادیه اروپا نشان می‌دهد کشور نروژ یکی از بزرگ‌ترین ذخایر این فلز را در خود دارد و معدن نورج قلب این ماده در کل اروپاست. فعلا در کل اتحادیه این روسیه است که به تامین بخش عمده نیاز به وانادیوم می‌پردازد. روسیه صادرکننده ۶۰ درصد از کل نیاز اروپا به فلز وانادیوم است. قزاقستان نیز با سهمی ۷۷ درصدی در صادرات فلز فسفر همین وضعیت را داراست.

در اختیار داشتن منابع عظیم این دو ماده کمک می‌کند تا اروپا به دریچه نوآوری‌های نوظهوری تبدیل شود که فسفر و وانادیوم در کانون تولید انبوه آن‌ها هستند. کاربرد فسفات در بخش‌های گسترده‌ای از اقتصاد اثبات شده و وانادیوم هم در تولید و تامین انرژی‌های سبز کاربرد‌های عمده‌ای دارد. وانادیوم که فلزی چکش خوار، مقاوم در برابر خوردگی و انعطاف پذیر است، از محصولات جانبی سنگ‌آهن به‌شمار می‌رود.

در دو دهه اخیر این فلز پیوسته از تیررس صنعت خودرو دور مانده است، ولی امروز این فلز می‌تواند به دلیل سبکی بسیار و خواص انعطاف پذیری و استحکام ذاتی به شکل گسترده در بین خودروسازان رواج یابد. موضوعی که گفته شده تا سال ۲۰۲۵ به‌شدت در بین خودروسازان رواج پیدا کرده و تا ۸۵ درصد محصولات را دربرمی‌گیرد. البته جالب‌ترین کاربرد وانادیوم در بخش ذخیره انرژی است. شواهد علمی بسیاری هست که نشان می‌دهد این فلز توانایی بالایی در ذخیره انرژی تجدیدپذیر دارد. باتری‌های غیرقابل اشتعال و جمع وجور وانادیوم با عنوان جریان ریدوکس (redox flow) چرخه عمر طولانی تری دارند. در این فقره، صحبت از دهه‌ها است و نه فقط سال‌ها چراکه این نوع از باتری را می‌توان هزاران‌بار مجددا شارژ کرد بدون اینکه تاثیری بر ارزش آن‌ها داشته باشد. براین مبنا می‌توان اعلام کرد وانادیوم در خط مقدم ذخیره سازی انرژی قرار دارد. کارشناسان پیش بینی می‌کنند که ممکن است به‌زودی این فلز جایگزین لیتیوم به‌عنوان مهم‌ترین ماده موردنیاز ساخت باتری شود. با افزایش سرعت تحقیقات در مورد چگونگی کاهش اندازه باتری‌های وانادیوم، این ماده معدنی می‌تواند محصولی حیاتی برای توسعه هرچه بیشتر صنعت خودرو و تداوم انقلاب خودرو‌های الکتریکی باشد.

منبع: دنیای اقتصاد