مرگ تدریجی سرب

به گزارش می‌متالز، چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده سرب در جهان است و استرالیا، ایالات متحده آمریکا، پرو و مکزیک به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند. بر اساس طرح جامع سرب و روی که در سال ۱۳۹۹ تدوین و منتشر شد، ظرفیت تولید شمش سرب در ایران در حدود یک میلیون تن برآورد شده است. در حالی که تولید واقعی این صنعت در همان سال به ۲۰۴ هزار تن رسید و رتبه ۱۹ جهان را به خود اختصاص داد. این یعنی تنها حدود ۲۰ درصد ظرفیت اسمی تولید شمش سرب فعال بوده است. آمار منتشر شده حاکی از آن است که تولیدکنندگان سرب در کشور با چالش‌های فراوانی طی سالیان اخیر مواجه بوده‌اند که این امر، امکان افزایش تولید این فلز را دشوار ساخته است. باتری فرسوده، بیش از ۸۰ درصد و کنسانتره سرب، در حدود ۲۰ درصد ماده اولیه مورد نیاز تولید شمش را تشکیل می‌دهند. عدم تامین کافی باتری فرسوده، مهم‌ترین معضل در صنعت سرب کشور بوده که منجر به تعطیلی بیش از ۹۰ درصد واحد‌های تولیدکننده شمش شده است.

در حالی که فعالان این صنعت نیازمند باتری فرسوده برای تولید سرب هستند، خرید و بازیافت باتری از عرضه آن پیشی گرفته و همین امر منجر به کاهش محسوس این ماده اولیه در سطح بازار شده است. مادامی که باتری فرسوده کافی برای تولید شمش سرب در کشور وجود ندارد، شرکت‌های تولیدی چاره‌ای جز واردات آن ندارند و بر همین اساس اقدام به ورود موقت کالا می‌کنند. در واقع تولیدکنندگان مکلف‌اند ضمن واردات باتری، ۶۰ درصد شمش خود را صادر کنند که با وجود قوانین دست و پا گیر در واردات و اعمال بخشنامه‌های جدید در صادرات، به نظر می‌رسد ورود موقت باتری نیز مقرون به صرفه نباشد. چراکه در حال حاضر فروش شمش سرب صادراتی با قیمتی در حدود ۶۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم انجام می‌شود و شمش خالص در بازار داخلی، در حدود ۷۲ هزار تومان به همین مقدار قابلیت فروش دارد؛ بنابراین فروش شمش در بازار داخلی سود بیشتری را نصیب تولیدکنندگان خواهد کرد که این مهم با تامین کافی باتری فرسوده فراهم می‌شود. این در حالی است که با حضور شرکت‌های بزرگ تولیدکننده باتری نو که اقدام به خرید و بازیافت باتری‌های فرسوده می‌کنند، تولیدکنندگان سرب توانایی رقابت‌پذیری چندانی را برای تامین باتری مورد نیاز خود ندارند.

در چنین شرایطی، فعالان این صنعت می‌توانند از کنسانتره سرب برای تولید شمش استفاده کنند که به دنبال آن، ارزش افزوده حاصل از تولید شمش با استفاده از کنسانتره نسبت به باتری فرسوده بیشتر خواهد بود. با این وجود باید در نظر داشت صادرات کنسانتره به سایر کشور‌ها مانند چین در حالی انجام می‌شود که از یک سو، ذخایر معدنی سرب کشور محدود است و از سوی دیگر تکنولوژی فرآوری خاک سولفوره تنها در یکی از شرکت‌های تولیدکننده شمش وجود دارد. بر همین اساس، تولیدکنندگان سرب قادر به تامین کنسانتره کافی خود نیستند و گاهی اوقات اقدام به واردات آن از کشور‌هایی همچون ترکیه و مراکش می‌کنند که در این زمینه نیز با چالش‌هایی اعم از عوارض گمرگی، مالیات و ... روبه‌رو هستند.

آلایندگی سرب، یکی دیگر از معضلات موجود است که شرایط تولید را برای فعالان این صنعت دشوار ساخته است. کشور‌های پیشرفته اروپایی ضمن استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا جهت بازیافت فلزات غیرآهنی، از پسماند سرب در راه‌سازی، ساختمان‌سازی و ... استفاده می‌کنند. این در حالی است که مقوله مهم بازیافت در کشور ما مهجور باقی مانده است و دانش و تکنولوژی لازم برای بازیافت پسماند‌های فلزی به ویژه سرب وجود ندارد. به دنبال این معضل، تولیدکنندگان داخلی نمی‌توانند پسماند سرب باقی‌مانده را امحا کنند و طبق قانون تبیین شده از سوی سازمان محیط زیست، باید آن را به بعضی شرکت‌های مشخص بفروشند. نکته قابل تامل اینکه این شرکت‌ها، اقدام به امحای سرب در مناطق اطراف شهر‌های بزرگ می‌کنند که این امر می‌تواند آثار سوء در محیط زیست داشته باشد. افزایش هزینه حامل‌های انرژی، چالش مهم دیگری است که تولیدکنندگان سرب با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از آنجایی که ذوب باتری فرسوده در کوره‌های دوار با استفاده از گاز انجام می‌شود و هزینه‌های مرتبط با تولید همچون نیروی انسانی، بیمه، مالیات و ... در حال افزایش است، بنابراین با چندبرابر شدن قیمت حامل‌های انرژی، شاهد تعطیلی بسیاری از واحد‌های تولیدکننده سرب هستیم.

با توجه به سهم عمده باتری فرسوده در تولید شمش سرب کشور، با تسهیل واردات مواد اولیه و نیز قراضه سرب از کشور‌های همسایه، می‌توانیم گام‌های مثبتی را جهت دستیابی به اهداف برنامه‌ریزی شده در طرح جامع سرب و روی برداریم. ضمن اینکه لازم است توسعه و گسترش صنایع پایین‌دست نیز به منظور ایجاد توازن میان تولید، مصرف و صادرات سرب در دستور کار مسوولان قرار گیرد تا بتوانیم کورسوی امید را دل فعالان این صنعت زنده نگه داریم.
یادداشت: محمدرضا طارمی

منبع: فلزات آنلاین