احیا یا توسعه، نقشه راه معدن در خراسان رضوی کدام است؟

به گزارش می‌متالز، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، نمی‌توان توسعه معدنی را دوشادوش احیای معادن راکد پیش برد و ضروری است که یکی از این دو به عنوان نقشه راه استان در بخش معدن در پیش گرفته شود تا دست‌کم بتوان به ارزش افزوده مناسبی در این بخش دست یافت و از سوی دیگر انرژی و بودجه استان صرف معادنی نشود که نمی‌توان به توسعه و فرآوری آن‌ها امید چندانی بست.

خراسان رضوی رنگین کمانی از مواد معدنی شناخته شده را دارد، ۴۶ نوع ماده معدنی در این استان وجود دارد که برای بهره برداری از آن‌ها حدود هزار مجوز صادر شده است.

در میان مواد معدنی مزبور، عمق و غنای سنگ آهن خراسان رضوی بیشتر از دیگر مواد معدنی است، لذا بیشتر سرمایه گذاری‌ها به این بخش سوق یافته و مسیر توسعه آن نیز هموار شده است تا آنجا که بعضا نگرانی در خصوص به پایان رسیدن سنگ آهن و نبود مواد اولیه لازم برای ادامه کار کارخانه‌های فولادی در آن وجود دارد.

حال در این میان نیمی دیگر از معادن خراسان رضوی به دلایل مختلف غیرفعال شده اند که به نظر می‌رسد احیای آن‌ها نیز چندان کار ساده‌ای نباشد، فعالیت مجدد این معادن بار‌ها از سوی فعالان بخش خصوصی مورد تاکید قرار گرفته و به عنوان یک نقیصه مطرح شده است.

تا آنجا که این موضوع به دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز رسیده و جلسه عمقی و مفصلی در این زمینه برگزار شده است.

فعال سازی معادن راکد، اشتغالزایی و افزایش گردش نقدینگی

فعالان بخش معدن بار‌ها تلاش برای احیای معادن را مورد تاکید قرار داده و خواستار اتخاذ راهکاری از سوی دولتمردان برای این موضوع شده اند.

رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در این باره گفت: این دبیرخانه در نظر دارد که مسائل و مشکلات بخش معدن را در صحبت با فعالان آن شناسایی کرده و در نشست‌های دبیرخانه، بخشنامه ها، شیوه نامه‌ها و رویه‌های مخل فعالیت در این بخش را به بحث و بررسی بگذارد.

علی اکبر لبافی افزود: مهمترین اولویت در بخش معدن استان، راه اندازی معادن غیرفعال است، زیرا با وجود رویکرد خراسان رضوی مبنی بر توسعه صنایع معدنی و فولادی و برخورداری بخش معدن از بیشترین نرخ رشد اقتصادی، استان بیش از ۴۰۰ معدن غیرفعال دارد که به عللی از جمله فقدان ماشین آلات لازم و یا فرسودگی بیش از حد آنها، عدم همکاری و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی و یا وجود بخشنامه‌ها و رویه‌های صادره مخل تولید، تعطیل هستند.

وی اظهار داشت: اگر بتوان معادن منفعل و غیرفعال مزبور را دوباره فعال کرد، تحولی در حوزه اقتصادی، اشتغال و تامین منابع صندوق‌های بیمه‌ای و مالیاتی استان به وجود خواهد آمد.

وی بیان کرد: فعال سازی معادن راکد استان منجر به افزایش گردش نقدینگی و بهبود سرانه‌های درآمدی مردم به ویژه رونق کسب و کار‌های روستایی مرتبط با حوزه معدن نیز می‌شود.

رییس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی ادامه داد: اولویت دیگر معادن استان مربوط به حوزه اکتشاف است که باید مسائل و مشکلات اکتشافات جدید مشخص و برنامه‌ای نیز برای استفاده از ظرفیت‌های جدید تدوین شود.

لبافی، معادن خراسان رضوی را به ۲ دسته کوچک و بزرگ مقیاس تقسیم کرد و گفت: معادن بزرگ استان در خواف و بردسکن فعال هستند که گردش نقدینگی برخی از این معادن به بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

وی افزود: این گردش نقدینگی می‌تواند به بهبود زیرساختها، ایجاد کسب و کار‌های جدید، رونق اقتصادی و تامین گردش نقدینگی استان کمک کند که ما هنوز از این ظرفیت نتوانسته ایم به طور کامل استفاده کنیم.

وی بیان کرد: آهن موجود در کوه‌های خواف با خلوص ۴۷ درصدی نیاز کارخانجات فولاد استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و خوزستان را تامین می‌کند، در حقیقت این معادن برای تامین خوراک فولادسازی‌های کشور در نظر گرفته شده است که ما از این ظرفیت نه در تامین منابع مالی استان و نه در ایفای مسوولیت‌های اجتماعی، شرکتی و نهادی بهره نمی‌گیریم.

رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: اگر بتوان از ظرفیت این معادن براساس برنامه تدوین شده، بهره برداری کرد، این امر می‌تواند به حوزه‌های مختلف کمک شایانی کند.

لبافی افزود: معادن کوچک مقیاس خراسان رضوی نیز مشکلات خاص خود را دارند و بعضا فاقد ماشین آلات لازم هستند، برخی از این واحد‌ها توان خرید ماشین آلات را هم ندارند، از این رو باید در قالب کنسرسیومی گرد هم آیند تا ماشین آلات معدنی خریداری کرده و از خام فروشی معادن جلوگیری شده و سنگ‌های معدنی فرآوری شود.

وی وجود برخی بخشنامه‌ها را از موانع جدی فعالیت معادن دانست و گفت: برخی بخشنامه‌ها باعث تعطیلی معادن شده است، به عنوان مثال در یکی از بخشنامه‌ها اشاره شده که تنها معادن قادرند از ظرفیت خرید ماشین آلات و تسهیلات استفاده کنند که یکسال قبل از درخواست، فعال بوده باشند.

وی اظهار داشت: از آنجا که اغلب معادن غیرفعال خراسان رضوی در یکسال گذشته فعالیت نبوده اند، پیگیری‌هایی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام گرفت تا بخشنامه مزبور اصلاح شود.

توسعه فرآوری معدن لازمه اقتصاد خراسان رضوی

به گفته رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، خام فروشی مواد معدنی در منطقه سنگان از توابع شهرستان خواف اکنون به صفر رسیده و آن منطقه تبدیل به یکی از قطب‌های فرآوری سنگ‌آهن و چرخه کامل تولید فولاد و آهن شده است.

اما فعالان بخش خصوصی قائل به توسعه معدنی خواف در زمانی هستند که زیرساخت‌های لازم در این بخش نیز به طور کامل تامین شود.

رییس خانه معدن خراسان رضوی بر تکمیل زنجیره تولید آهن در خواف، تاکید کرد و گفت: شرایط حمل و نقل گندله و کنسانتره در این منطقه به هیچ وجه مناسب نیست و ناوگان کافی در اختیار تولیدکنندگان قرار ندارد و باید حتما برای این بخش چاره‌ای اندیشید.

غلامرضا نازپرور افزود: منطقه سنگان خواف با مشکل فقدان آهن اسفنجی مواجه است، سرمایه گذار مناسب برای تولید این نوع آهن وجود دارد؛ اما ضعف انرژی مانع از سرمایه‌گذاری در این بخش بوده و لازم است هر چه سریعتر نسبت به احداث نیروگاه در آن منطقه اقدام شود.

وی به ظرفیت‌های سنگ آهن افغانستان نیز اشاره و بیان کرد: در خراسان رضوی سرمایه گذاری زیادی برای فرآوری سنگ آهن انجام گرفته است، از سوی دیگر در کشور افغانستان و تنها در بخشی از مرز مشترک آن کشور با ایران، ۶۰ میلیون تن سنگ آهن وجود دارد که ما نتوانستیم از این فرصت بهره بگیریم.

وی خاطرنشان کرد: هرچند شرایط سیاسی به وجود آمده در افغانستان برنامه‌های فعالان اقتصادی استان خراسان رضوی را برای بهره مندی از سنگ آهن موجود در آن کشور به عقب انداخته است؛ اما باید قبل از حضور چینی‌ها در افغانستان، بستری برای استفاده از منابع سنگ آهن آن کشور فراهم کرد.

نایب رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه ۵۰ درصد از معادن این استان غیرفعال هستند، گفت: برای فعال کردن مجدد این معادن راهکار‌هایی پیش بینی شده است.

نازپرور افزود: سیاست ما در حوزه معدن باید صادرات محور و مبتنی بر فرآوری مواد معدنی باشد، بسیاری از اقدامات موثر و مناسب را می‌توان در بخش معدن خراسان رضوی انجام داد، اما جذب سرمایه گذار در این استان به سختی انجام می‌شود و هیچ قانون مناسبی در بخش معدن برای جذب سرمایه گذار خارجی وجود ندارد.

رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این باره گفت: ۲ تا سه عامل سبب تعطیلی برخی از معادن استان شده است که شامل عملکرد سازمان‌های دولتی، قیمت کنونی برخی مواد معدنی، ماشین آلات فرسوده معدنی، باطله برداری و فراهم نبودن واحد فرآوری سیار، هزینه‌های بالای حمل و نقل و حقوق دولتی است.

احمدرضا صفار طبسی افزود: در صورت راه اندازی معادن غیرفعال، حدود چهار تا پنج هزار نفر می‌توانند به صورت مستقیم دراین بخش مشغول به کار شوند که امیدواریم با همکاری مسوولان ذیربط معادن غیرفعال به چرخه تولید بازگشته و در حوزه اکتشاف هم گام‌های موثری برداشته شود.

وی اظهار داشت: یکی از مهمترین چالش‌ها در حوزه اکتشاف، فرآیند دشوار گرفتن مجوز از اداره منابع طبیعی و فقدان ماشین آلات پیشرفته و فناوری روز دنیاست. متاسفانه در شرایط فعلی قوانین به گونه‌ای است که بسیاری از معدن داران نمی‌توانند نسبت به واردات ماشین آلات اقدام کنند که امیدواریم با تحقق قول مساعد دولتمردان برای همکاری در این حوزه، شاهد حل این مشکل در استان باشیم.

احیا یا توسعه معادن موجود، کدام بهتر است؟

به نظر می‌رسد برای احیای معادن راکد باید به میزانی انرژی گذاشته و هزینه کرد که این کار در مسیر توسعه سایر معادن مانع ایجاد نکند، زیرا همه معادن ارزش اقتصادی بالایی ندارند که دولت انرژی زیادی برای احیای آن‌ها بگذارد، شاید اگر توجه خود را معطوف به توسعه زیرساخت‌های معادن کنونی کند، نتیجه بهتری حاصل شود.

معاون معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این باره گفت: ما به عنوان متولی بخش معدن برای هر متقاضی بهره برداری از هر ماده معدنی که حتی ممکن است ارزش زیادی نداشته باشد، با این فرض که ممکن است ۱۰ سال دیگر برای آیندگان ارزشمند شود، مجوز صادر می‌کنیم.

محمد توکلی افزود: کل معادن فعال خراسان رضوی ۵۳۲ مورد است که فعالیت بسیار مناسبی دارند، به طوری که در ماه جاری در یک معدن بیش از ۵۰ درصد افزایش تولید به وجود آمد و فقط یک قلم افزایش تولید در معدن، باعث افزایش ۱۲ درصدی حجم تولیدات معدنی استان شد.

معاون معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: اکنون ۴۸۳ معدن، معادل نیمی از کل معادن استان، غیرفعال هستند که عمده آن‌ها مربوط به مصالح ساختمانی می‌شود و از این تعداد ۳۲۵ معدن ارزش اقتصادی زیادی هم ندارند.

توکلی اضافه کرد: با این حال از بین معادن غیرفعال ۱۵۷ معدن شناسایی شده است که می‌توان با اتخاذ راهکار‌هایی آن‌ها را احیا کرد، در صورتی که احیا نشد، این معادن از طریق مزایده عمومی واگذار خواهند شد.

وی با اشاره به کاهش خام فروشی و توسعه فرآوری مواد معدنی در خراسان رضوی گفت: هم اینک صنایع معدنی زیادی در حوزه‌های مس و سنگ آهن توسعه یافته و کارخانه‌های متعددی ایجاد شده اند که متناسب با ظرفیت‌های فعلی در استان است.

وی اظهار داشت: از ۹ سال پیش اقداماتی در حوزه اکتشافات در خراسان رضوی آغاز شده و تاکنون ۶۷ تارگت معدنی در استان کشف شده است که نتیجه این اکتشافات بروز و نمود خوبی در حوزه معادن مس و آهن داشته و البته نیاز است که کل پهنه معدنی استان با اتخاذ روش‌های جدید مورد مطالعه مجدد قرار گیرد.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی هم با اشاره به تدوین برنامه چهار ساله برای بخش‌های کاری این نهاد گفت: در این راستا وضعیت فعلی استان در حوزه معدن شناسایی و تکلیف این بخش برای توسعه و حل مشکلات تا چهار سال آینده مشخص شده است.

امیررضا رجبی افزود: احیا و اقتصادی کردن واحد‌های معدنی راکد یکی از برنامه‌های این سازمان است، در این راستا از آنجا که بهره برداران معدنی سرمایه گذاران بخش خصوصی هستند، می‌توان از بهره بردار واحد راکدی که پروانه بهره برداری آن به پایان رسیده است، طبق ماده ۲۰ قانون معادن سلب صلاحیت کرد که پیگیر تحقق این امر هستیم.

وی با اشاره به غیرفعال بودن نیمی از معادن خراسان رضوی گفت: اخیرا ۳۲۵ معدن راکد استان در مزایده عمومی شرکت داده شد، اما فردی در آن شرکت نکرد، زیرا احساس می‌کردند که زمان بهره برداری از این معادن نیست.

برآیند سخنان مسوولان و دست اندرکاران بخش معدن نشان می‌دهد که هم احیای معادن راکد و هم توسعه صنایع معدنی در دستور کار قرار دارد، اما سوال این است که چه ضرورتی برای احیای معادنی که توجیه اقتصادی ندارند، وجود دارد؟ آیا بهتر نیست که ظرفیت‌ها به سمت تکمیل زیرساخت‌های بخش معدن معطوف شود تا این واحد‌ها مشکل حمل و نقل، ماشین آلات یا تامین مواد اولیه نداشته باشند؟

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خراسان رضوی