اکتشاف در ۷ درصد مساحت کشور

به گزارش می متالز، این روش‌ها شامل اکتشافات چکشی، اکتشافات ژئوشیمیایی، اکتشافات ژئوفیزیکی، دورسنجی و... است. هریک از این روش‌ها مزایا و معایبی دارد که با توجه به نوع اکتشافات، دقت اکتشاف و محدودیت‌های مکانی و زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر عملیات اکتشافی از ۲ مرحله اساسی تشکیل شده است که این مراحل عبارتند از پی‌جویی و اکتشاف. نخستین مرحله از مراحل اکتشاف شامل پی‌جویی است که در صورت رضایت‌بخش بودن نتایج، آغاز فعالیت یک معدن خواهد بود. هدف اصلی پی‌جویی، جست‌وجو و تعیین محل یک کانسار است اما فعالان این حوزه بر این باورند که ایران در زمینه اکتشاف مواد معدنی نتوانسته است آنگونه که باید قوی عمل کند. در واقع متوسط حفاری عمیق در جهان ۱۰۰ متر است اما در ایران هنوز در لایه‌های سطحی اکتشاف قرار داریم که به کمتر از ۵ متر می‌رسد. در این زمینه، عباس گل‌محمدی، معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ضمن بیان راه‌های رفته شده در زمینه اکتشاف مواد معدنی به ضعف‌های ما در این زمینه اشاره کرد.

درباره وضعیت اکتشاف‌ها در ایران چه راهی طی شده است و در این مسیر چه اقداماتی باید انجام دهیم که هنوز موفق به انجام آن نشده‌ایم؟

سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف مواد معدنی، بیش از ۶۰ سال است که فعالیت خود را به‌طور سیستماتیک آغاز کرده است. در واقع نخستین اکتشافات در ایران با این روش از سوی این سازمان انجام شده است. کشف معادن بزرگ همچون سونگون، جاجرم، نیلچیان و سایر معادن کوچک و بزرگ در پهنه ایران‌زمین تاییدی بر این مدعاست.
این سازمان با تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی ۲۵۰ هزارم و یکصدهزارم زمین‌شناسی، نقش بسیار مهمی در تهیه و تولید داده‌های پایه علوم زمین را به انجام رسانده که مبنای تمام اکتشافات در ایران همین تقشه‌های تهیه شده است. همگام با تهیه این نقشه‌های پایه، تهیه نقشه‌های ژئوشیمیایی برای شناسایی مناطق ناهنجار مورد نیاز بخش معدن از دیگر کارهایی بوده که سازمان زمین‌شناسی از گذشته‌های بسیار دور انجام داده که هم‌اکنون این روند در برخی مناطق که چنین نقشه‌هایی تهیه شده است، ادامه دارد. علاوه بر این در سال‌های اولیه، تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی کاربردی در مقیاس ۲۵ هزارم زمین‌شناسی و ژئوشیمی، براساس موردی در نقاط مختلف کشور براساس اولویت‌‌بندی اولیه در حال انجام است. علاوه‌بر این، فعالیت‌های بسیار مهم سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور از ابتدای تاسیس تاکنون درحال برداشت‌های ژئوفیزیک هوایی در بیشتر نقاط ایران‌زمین بوده است. فعالیت‌هایی که به‌طور مختصر نام برده شد، مهم‌ترین فعالیت‌های اکتشافی در مقیاس ناحیه‌ای است که براساس قانون و وظیفه حاکمیتی برعهده سازمان گذاشته شده است و از این‌رو همانطور که می‌بینیم این سازمان خیلی فراتر از حد انتظار، این بخش را به‌خوبی انجام داده است. تمام نقشه‌های ژئوشیمیایی یکصد هزارم در مناطق مطالعه نشده و شروع مطالعات ژئوشیمیایی در مقیاس ۲۵ هزارم و انجام مطالعات ژئوفیزیک هوایی می‌تواند نقش بسزایی در به انجام رساندن اکتشاف در سراسر ایران داشته باشد و می‌تواند انقلابی بزرگ در زمینه اکتشاف باشد که این مهم در گرو تامین اعتبار لازم برای این مطالعات پایه‌ای و تخصیص این اعتبار به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور است. گفتنی است بر اساس آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت در ۷ درصد سطح کشور اکتشاف انجام شده، به این معنی که در ابتدای راه هستیم.

نقش بخش‌خصوصی در توسعه اکتشاف مواد معدنی چیست و آیا این بخش توانسته است در این زمینه به موفقیت‌های قابل قبولی دست یابد؟

از آنجایی‌که دولت همواره صاحب اصلی معادن بزرگ در ایران بوده، اکتشاف نیز در اختیار دولت بوده است اما باگذشت زمان باتوجه به افزایش نیاز، توسعه صنایع معدنی، توسعه زیرساخت‌های مرتبط و توجه دولت به بخش‌خصوصی موجب ایجاد انگیزه در این بخش شده است. توجه بیشتر دولت به تولید داده‌های پایه علوم‌زمین و تامین این زیرساخت مهم که فقط در توان بخش‌دولتی و به‌ویژه سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی است، باعث ترغیب و کمک بیشتر به بخش‌خصوصی خواهد شد. کاهش ریسک اکتشافی از مهم‌ترین نتایج این بخش است که موجب رونق گرفتن سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در اکتشافات معادن کوچک و متوسط خواهد شد و شکوفایی بیشتر بخش‌خصوصی را نیز به‌همراه خواهد آورد و سبب ورود جدی‌تر و تصمیم‌سازتر بخش‌خصوصی خواهد شد.

برای توسعه اکتشاف مواد معدنی چه لوازم و زیرساخت‌هایی لازم است؟

برای توسعه اکتشافات معدنی، لوازم و زیرساخت‌هایی نیاز است که تاکنون فقط برای مناطق ویژه‌ای از کشور فراهم شده است. تاکنون بیش از۶ میلیون متر حفاری برای ذخایر معدنی کشور انجام شده که در مقایسه با کشوری پیشرو در عرصه معدنی همچون استرالیا که سالانه ۵ تا ۶ میلیون متر حفاری دارد، ناچیز است. با این وجود، با توجه به بودجه‌ای که در اختیار سازمان زمین‌شناسی قرار گرفته، کارهای قابل توجهی انجام شده است اما حفاری عمیق، نیازمند وسایل، تجهیزات و پیش‌نیازهایی است که یکی از آنها استفاده از ژئوفیزیک هوایی و زمینی است. در سال‌های گذشته با همین امکانات محدود، بیش از ۵۰۰ محدوده منطقه مستعد و دارای ظرفیت در ۴ استان با عملیات ژئوفیزیک هوایی شناسایی شدند. برای تحقق این مهم باید در وهله نخست دانش آن گسترش یابد و نهادهای توزیع‌کننده بودجه باید بودجه مناسبی به سازمان زمین‌شناسی اختصاص دهند اما آنچه باعث شده است در این زمینه چندان موفق نباشیم امکانات کم کشور برای انجام اکتشافات عمیق معدنی است و در این زمینه نیازمند تخصیص بودجه بیشتر و گسترده شدن دانش آن هستیم.

همایش اکتشاف و دستاوردهای برگزاری دوره نخست آن چه بوده و چه دستاوردهایی داشته است؟

نمایشگاه‌های تخصصی، فرصتی برای دیدار دوباره فعالان این عرصه است که می‌تواند بستری مناسب برای معرفی بهتر توانمندی‌های موجود و ایده‌پردازی در این زمینه باشد. نخستین دوره همایش و نمایشگاه تخصصی اکتشاف در سال ۱۳۹۱ از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و با مجری‌گری شرکت خصوصی، برگزار و موجب هم‌افزایی در زمینه اکتشاف در سراسر کشور شد که از مهم‌ترین این تصمیم‌ها می‌توان به ایجاد کارگروه تعامل بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی برای ایجاد تعامل سازنده در بخش معدن اشاره کرد که البته فاصله برگزاری دومین دوره همایش طولانی شد و همین مسئله، اثربخشی و هم‌افزایی مورد نظر در این زمینه را کم کرده است.

انتظار از این دوره همایش چیست و چه اهدافی را از حضور در این همایش دنبال می‌کنید؟

هدف از برگزاری چنین نمایشگاه‌ها و همایش‌هایی ایجاد بسترهای مناسب برای ارتباط موثر بین بخش‌خصوصی و دولتی است چراکه در چنین شرایطی، فرصت مناسب برای مطرح کردن مشکلات و معضلات بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان محیط‌زیست و تعامل سازنده با بخش‌خصوصی فراهم می‌شود. دومین همایش بین‌المللی اکتشاف با نگرش ویژه بر توسعه پایدار، یکی از تخصصی‌ترین و فنی‌ترین نمایشگاه‌هایی است که در زمینه اکتشاف مواد معدنی در سراسر خاورمیانه برگزار می‌شود. از امسال نیز سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف موادمعدنی به‌عنوان متولی اکتشافات پایه در سطح کشور باهمکاری بخش خصوصی این همایش را برگزار خواهد کرد و امیدواریم این همایش ۲ سال یک‌بار برگزار شود. درحال‌حاضر هدف از برگزاری این نمایشگاه در این سطح حمایت از فعالان و تولیدکنندگان داخلی در حوزه اکتشاف معدنی است و می‌تواند تاثیر قابل توجهی در توسعه بخش اکتشاف برجای بگذارد.