تولید نقطه به نقطه صنعت خودرو طی ۴۰ ماه اخیر و چالش‌های اساسی

‌می‌متالز - تولید نقطه به نقطه خودروسازان از فروردین ۹۸ تا خرداد سال جاری به همراه چالش‌های اساسی تولید طبق ظرفیت اسمی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی شد.

به گزارش می‌متالز، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تولید نقطه به نقطه خودروسازان طی ۴۰ ماه اخیر از فروردین ۹۸ تا خرداد سال جاری را مورد بررسی قرار داد.

بر اساس این گزارش، خودروسازی هرچند در مرداد سال ۹۷ با تحریم‌های سخت آمریکا مواجه شد با این‌حال تا مهر ماه روال معمول داشت و شوک سنگینی را در عرصه تولید تجربه نکرد. بررسی آمار تولید از فروردین تا مهر سال سال ۹۸ نشان می‌دهد تولید نقطه به نقطه (ماه به ماه) در مقایسه با سال ۹۷ منفی بوده و پس از آن بهبود نسبی می‌یابد.

این اتفاق بیش از هر چیز ریشه در اقدام خودروسازان و قطعه‌سازان در ذخیره‌سازی مواد اولیه و قطعات پس از اعلام ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام دارد. خودروسازان و قطعه‌سازان سه ماه فرصت داشتند تا حد امکان مواد اولیه و قطعات ذخیره کنند. همین اقدام سبب شد آن‌ها تا چندین هفته پس از تحریم نیز شوک‌هایی سنگین را در تولید تجربه نکنند. در نهایت، اما ذخایر به پایان رسید و تولید خودرو از اواسط پاییز به بعد دچار افتی شدید شد. خودروسازان در پایان سال ۹۷ و نسبت به سال قبل ۴۰ درصد افت تولید داشتند و تیراژ محصولات به کمتر از یک‌میلیون دستگاه رسید.

رشد منفی تولید تا انتهای مهر سال ۹۸ ادامه داشت و خودروسازان پس از یک سال توانستند با خروج از این روند البته نه بصورت مطلق به ثباتی نسبی در تولید برسند. سال ۹۹ اوضاع تولید خودروسازان باز هم بهبود یافت. به نحوی که به جز فروردین در دیگر ماه‌ها با رشد تیراژ نقطه به نقطه در مقایسه با سال ۹۸ مواجه شدند.

سال ۱۴۰۰، اما هرچند کل تولید نسبت به ۹۹ افزایشی بود با این حال رشد منفی نقطه به نقطه بیشتری در کارنامه تولید خودروسازان به ثبت رسید که مسائلی مانند خاموشی‌های صنعتی ناشی از کمبود برق و اوج‌گیری بحران جهانی ریز تراشه‌ها، اصلی‌ترین دلایل ثبت دره‌های تولید در خودروسازی بشمار می‌روند. در نهایت در بهار سال جاری نیز به استثنای فروردین، آمار نقطه به نقطه تولید در مقایسه با سال قبل بهبود یافت. در تابستان هم روند کلی تولید نسبت به سال قبل افزایشی بود.

قله و دره تولید ۴۰ ماهه خودروسازان

طی ۴۰ ماه تحت بررسی در ۱۲ مقطع زمانی شامل فروردین تا مهر ۹۸، آبان تا بهمن ۹۸، اسفند ۹۸ تا فروردین ۹۹، اردیبهشت ۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰، اردیبهشت ۱۴۰۰، خرداد و تیر ۱۴۰۰، مرداد ۱۴۰۰، شهریور تا آبان ۱۴۰۰، آذر ۱۴۰۰، دی ۱۴۰۰، بهمن ۱۴۰۰ تا فروردین ۱۴۰۱ و اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۱، تولید خودروسازان منفی یا مثبت شد.

در این بین، دره تولید از منظر نرخ رشد منفی در مقطع زمانی نخست و طی ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۹۷ ایجاد شده که در این دو ماه، تولید ۵۰ درصد نسبت به ماه‌های مشابه در سال ۹۷ افت کرد. همچنین قله تولید از حیث نرخ رشد مثبت تولید به فروردین ۱۴۰۰ مربوط می‌شود که نسبت به ماه مشابه سال قبل، تیراژ خودروسازان ۱۶۳ درصد رشد داشت.

اما بررسی مقطع فروردین تا مهر ۹۸ نشان می‌دهد، خودروسازان در این دوران تماما با افت نقطه به نقطه تولید نسبت به سال ۹۷ مواجه شدند و تولید طی فروردین و اردیبهشت ۵۰ درصد، خرداد ۳۵ درصد، تیر ۲۴ درصد، مرداد ۲۷ درصد، شهریور ۲ درصد و در مهر نیز ۲۹ درصد افت را در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ثبت رساند.

خودروسازان از آبان تا بهمن ۹۸ توانستند تولید نقطه به نقطه را نسبت به ماه‌های مشابه سال ۹۷ بالا ببرند و ۱۳ ماه پس از تحریم از شوک‌های ابتدایی عبور کردند. در مقایسه با آبان، آذر، دی و بهمن ۹۷، تولید نقطه به نقطه خودروسازان به ترتیب ۲۸، ۹۳، ۷۷ و ۴۳درصد رشد داشت. خودروسازان سال ۹۸ را با افت تولید به پایان رسانده و آغاز سال ۹۹ نیز برای آن‌ها توام با کاهش تیراژ همراه بود.

اصلی‌ترین دلیل کاهش تولید ۱۴ و ۲۴درصدی تولید خودرو در اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ نسبت به ماه‌های مشابه سال قبل، محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا است که علاوه بر مختل کردن واردات قطعات، خودروسازان را نیز مجبور به تعطیلی زودهنگام در آخرین ماه سال ۹۸ و تداوم آن تا اردیبهشت ۹۹ کرد. البته در فروردین معمولا تولید خودروسازان به دلیل تعطیلات نوروز افت می‌کند که این موضوع نیز در افت ۲۴ درصدی تیراژ خودرو اثرگذار بود.

هرچند کرونا هنوز هم به شکلی خفیف ادامه دارد، اما خودروسازان پس از بازه زمانی موردنظر، دیگر با تعطیلی‌های طولانی ناشی از محدودیت‌های کرونایی مواجه نشدند. طولانی‌ترین بازه زمانی رشد مثبت پایدار تولید خودرو طی ۴۰ ماه تحت بررسی به حدفاصل اردیبهشت ۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰ مربوط می‌شود.

اتفاقا قله تولید ۴۰ماهه خودرو نیز در همین بازه زمانی رخ داده که به فروردین ۱۴۰۰ با رشد ۱۶۳درصدی مربوط می‌شود. با وجود این رشد، اما تولید خودرو طی ماه بعدی با افت ۱۶درصدی مواجه شد که ممکن است ناشی از بالا رفتن پایه تولید در فروردین باشد. خودروسازان در خرداد و تیر با ثبت رشد ۳ و ۲۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۹۹ ضمن جبران افت اردیبهشت ماه، روی ریل افزایش تیراژ می‌افتند با این‌حال در مرداد ماه روند عکس می‌شود.

آنچه تولید خودرو را در میانه تابستان ۱۴۰۰ نزولی می‌کند، نخست اوج‌گیری بحران جهانی ریزتراشه‌ها و دیگری، خاموشی ناشی از کمبود برق است. کمبود ریزتراشه‌ها سبب شد علاوه بر افزایش تولید محصولات ناقص، روند تولید نیز مختل و تیراژ افت کند. اتفاقی که اوج آن مرداد سال گذشته بود و کاهش ۱۴ درصدی تولید نسبت به مدت مشابه قبل را رقم زد. در کنار این موضوع خاموشی‌های مرداد ۱۴۰۰ نیز تاثیر قابل‌توجهی روی روند تولید خودروسازان گذاشت.

با عبور از شرایط سخت مرداد، خودروسازان طی شهریور تا آبان ۱۴۰۰ توانستند تولید نقطه به نقطه را در مقایسه با سال ۹۹ بالا ببرند. تیراژ در صنعت خودرو در سه ماه مورد نظر به ترتیب ۱۵، ۳ و ۲۰ درصد افزایش یافت. این روند در آذر متوقف شد و رشد تولید جایگاه را به افت یک درصدی داد. هرچند خودروسازان توانستند در دی ماه تولید نقطه به نقطه را ۱۶درصد افزایش دهند، اما سه ماه بعدی درگیر افت تیراژ شدند. تولید نقطه به نقطه خودرو طی بهمن و اسفند ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۰ و ۳۳ درصد افت را تجربه می‌کند. این روند در فروردین سال جاری نیز ادامه داشت. به نحوی که تولید نسبت به مدت مشابه قبل ۱۴درصد کاهش یافت.

علت افت تولید خودرو در این سه ماه با عملیات ویژه تجاری‌سازی خودرو‌های ناقص در ارتباط است. تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص از اوایل بهمن ۱۴۰۰ آغاز شد و تا انتهای فروردین با سرعت نسبتا بالایی پیش رفت و البته تا همین چندی پیش نیز ادامه داشت.

با توجه به اینکه تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص در اولویت قرار گرفت، تولید عادی خودروسازان از روند طبیعی خارج شد و افت کرد. با عبور از اوج تکمیل ناقص‌ها خودروسازان توانستند تولید نقطه به نقطه را در اردیبهشت و خرداد ۴۶ و ۳۵ درصد افزایش دادند. همچنین در سه ماه تابستان به‌جز مرداد، تولید نقطه به نقطه را بالا بردند و باید منتظر ماند و دید این روند در ماه‌های باقیمانده از سال حفظ خواهد شد؟

عملکرد ۴۰ ماهه خودروسازان نشان می‌دهد صنعت خودرو در حال حاضر علاوه بر عبور از تکانه‌های ابتدایی تحریم از بحران‌های نفس‌گیری مانند همه گیری کرونا، بحران ریزتراشه‌ها و خاموشی به شکلی نسبی، گذشته یا در حال گذر است.

اما چالش‌های اساسی تولید بویژه کمبود نقدینگی و تبعات تحریم همچنان پایدار بوده و اجازه نمی‌دهد خودروسازان طبق ظرفیت اسمی تولید کنند. در بحث قیمت‌گذاری دستوری، دولت می‌تواند با تغییر شیوه فعلی تعیین قیمت، کمک بزرگی به صنعت خودرو بابت تامین نقدینگی کند. دولت از خودروسازان انتظار تولید ۱.۶ میلیون دستگاهی را طی سال جاری دارد. هدفی که اگر ابزار آن بخصوص نقدینگی مهیا نباشد، تحقق آن امکان‌پذیر نخواهد بود.