حفاری چالش‌های معادن با مته دانش بومی/ اعماق زمین نیازمند بذر تکنولوژی و فناوری است

به گزارش می‌متالز، باتوجه‌به اینکه بسیاری از تجهیزات، فناوری‌ها و تکنولوژی‌های ما در حوزه معادن قدیمی هستند، توسعه مباحث دانش‌بنیان در این بخش ضروری و درواقع یک اولویت است.

ورود دانش‌بنیان‌ها به مجموعه‌های بزرگ و گسترده‌ای؛ مانند معدن، تفاوت‌های اساسی با ورود یک استارتاپ یا شرکت دانش‌بنیان نوپا به این عرصه دارد که این تفاوت را علی معصومی، دبیرکل و عضو هیئت‌مدیره انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران این‌گونه بیان می‌کند: بر اساس روش‌ها و شاخص‌های موجود، شرکت‌های کوچک دانشگاهی با ارائه یک محصول جدید دانش‌بنیان می‌شوند، لکن سرانجام اقتصادی آن‌ها در این مرحله مشخص و قابل پیش‌بینی نیست. یعنی در ابعاد شرکت‌های کوچک، وقتی یک شرکت محصول جدیدی را عرضه می‌کند، ارزیابی می‌شود و اگر ویژگی‌هایی را ارائه دهد و بتواند از شاخص‌های لازم و موردنظر معاونت علمی و فناوری عبور کند، دانش‌بنیان نامیده می‌شود؛ بنابراین، این شرکت، شرکتی است که در ابتدای مسیر و در حال متولد شدن است، لذا هنوز به یک بنگاه اقتصادی تبدیل نشده است و به دلایل مختلف شاید هیچ‌گاه نشود.

معصومی، اما در بخش معدن موضوع را بسیار متفاوت و گاه پیچیده می‌خواند و می‌گوید: شما با معادنی مواجه هستید که چندین هزار نیرو در آن‌ها مشغول به فعالیت هستند و به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی با صد‌ها مساله و مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پس دانش‌بنیان کردن معادن با این ابعاد و اندازه، به‌راحتی انجام نمی‌شود که مثلاً یک محصول یا روش بهره‌برداری ارائه دهند و ما آن‌ها را دانش‌بنیان بنامیم.

بنابراین، می‌توان گفت ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها به بخش معدن ضروری است و اگر بخواهیم معادن را به ظرفیت‌های دانش‌بنیان تجهیز کنیم در ابتدا باید نیاز‌های معادن را شناسایی کرده و بر همان اساس گام برداریم.

ایده‌های حوزه معادن باید متناسب با نیاز آن‌ها باشند

ازآنجایی‌که استان کرمان به بهشت معادن ایران معروف است و ظرفیت‌های معدنی زیادی را در دل خود جای‌داده است به سراغ بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی ایران و استان رفتیم تا از نیاز‌های دانش بنیانی آن‌ها مطلع شویم.

سید محمدرضا جندقی مدیر امور نوآوری مس سرچشمه است که در گفتگو با خبرگزاری علم و فناوری کرمان توصیه‌هایی را برای شرکت‌های ددانش بنیانی که می‌خواهند در عرصه معدنی ورود پیدا کنند دارد و می‌گوید: شرکت‌های دانش‌بنیان در ابتدا محصول موردنظر را باتکیه‌بر دانش تولید می‌کند و توجه چندانی به بازاریابی و مطالعات بازار ندارند و من توصیه می‌کنم که این موضوع را مدنظر قرار بدهند.

او می‌گوید: عدم توجه به نیاز‌ها و خواسته‌های معادن و خریداران فناوری آن‌ها و چالش‌های فروش محصولات باعث می‌شود درصد بالایی از این شرکت‌ها در سال‌های ابتدایی تأسیس با شکست روبرو شوند؛ بنابراین مزیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان هیچ تضمینی برای موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان نیست، شانس موفقیت را با کمک‌گرفتن از قابلیت‌های بازار و مطالعه نیاز معادن و بازار باید افزایش داد.

امیر حاجی‌زاده، مدیر مرکز تحقیقات و فناوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر نیز به خبرنگار ما می‌گوید: در حال حاضر شرکت‌های مختلف و تیم‌های دانشگاهی زیادی به ما مراجعه می‌کنند؛ ولی مساله اکثر طرح‌ها در مقیاس آکادمی و آزمایشگاهی مانده است و ایده آن‌ها قابلیت اجرایی برای شرکت‌های معدنی را ندارد و در بحث صنعتی‌سازی برنامه‌ای برای ایده خود ندارند.

او در ادامه بیان کرد: بنابراین اگر برخی از طرح‌هایی که به یک شرکت یا معدن ارائه می‌شود، مورد قبول واقع نمی‌شود به دلیل ضعیف بودن طرح است؛ لذا فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان ما نباید ناامید شوند؛ بلکه باید به دنبال رفع معایب طرح خود بوده و راه‌حل بهتری ارائه دهند.

حاجی‌زاده معتقد است فناوران باید تیم‌سازی انجام دهند و روی موضوعات خاص وقت و متناسب با نیاز معادن وقت بگذارند و ایده‌ای را که ارائه می‌دهند متناسب با نیاز همان معدن و یا شرکت باشد.

تکنولوژی فرآوری سنگ هماتیت در ایران وجود ندارد

مدیر مرکز تحقیقات و فناوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به نیاز‌های دانش بنیانی معادن اشاره کرد و گفت: در قدم اول باید برای باطله‌های معدنی و کارخانه‌ها اقداماتی انجام شود هرچند در حال حاضر فعالیت‌هایی انجام می‌شود؛ اما کافی نیست و باید از زباله‌های معدنی حداکثر استفاده را برد.

او می‌گوید: ما در صنایع خود سنگ‌آهن‌های خاصی داریم که هماتیت (نوعی آهن) نامیده می‌شود و در جنوب کشور میزان آن زیاد است؛ اما تکنولوژی که قابلیت فراوری این ماده را داشته باشد تا به‌عنوان خوراک به کارخانه‌های فولادسازی ارائه شود وجود ندارد.

وی تصریح کرد: هرچند در این زمینه مقاله‌های زیادی ارائه شده و کار آزمایشگاهی انجام شده است؛ ولی هنوز به فناوری نرسیدیم؛ لذا اگر تیمی علاقه‌مند باشد در حوزه معدنی کار کند موضوع جذابی برای آن‌ها می‌شود.

اکتشافات عمیق با روش‌های ژئوفیزیک نیاز ضروری معادن

اکتشافات عمقی موضوع دیگری است که حاجی‌زاده در حوزه نیاز‌های فناورانه معادن به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در بحث اکتشاف روش‌های زیادی است که تلفیق و ترکیب آن‌ها به ما این اجازه را می‌دهد که سنگی را در عمق ۵۰۰ متری اکتشاف کنیم و این یک فرایند بسیار پیچیده است؛ ولی این اکتشافات در اعماق زیاد ما را با چالش مواجه کرده است.

بر اساس اظهارات مدیر مرکز تحقیقات و فناوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر درگذشته شرکت‌های معدنی پول زیادی داشتند و هر زمانی که اراده می‌کردند هرجایی را که می‌خواستند حفاری می‌کردند، این در حالی است که حفاری هزینه زیادی دارد؛ لذا باتوجه‌به موارد مطرح شده و عدم توان مالی دیگر می‌توان همانند گذشته این کار را انجام داد.

حاجی‌زاده اکتشافات عمیق با روش‌های ژئوفیزیک را نیاز ضروری معادن عنوان کرد و گفت: بنابراین اگر تیم‌هایی روی این موضوع کار کردند و یا می‌خواهند کار کنند می‌توانند در این زمینه ورود پیدا کنند.

چرا نمونه‌گیر‌های برخط از جریان‌های اسلاری معادن را باید خارجی‌ها تأمین کنند؟

نمونه‌گیر‌های برخط از جریان‌های اسلاری (ترکیب آب با ماده جامد) از دیگر چالش‌های پیش روی معادن است که مدیر مرکز تحقیقات و فناوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: عمده این نمونه‌بردار‌ها را کشور‌های دیگر تأمین می‌کنند و بسیار گران است، لذا اگر تیم‌هایی در حوزه ابزار دقیق و سیالات بتوانند نمونه‌گیری را برای جریان اسلاری ما طراحی بکنند با آغوش باز از آن‌ها استقبال می‌کنیم.

تولید مونومر‌های مورد نیاز معادن بازار بزرگی برای دانش بنیان‌ها ایجاد می‌کند

او مواد شیمایی مصرفی که در سال تناژ زیادی را شامل می‌شود از جمله نیاز‌های دانش‌بنیان معادن برشمرد و گفت: ماده شیمایی فلو کلمنت MIBC از مواد شیمایی است که مونومر‌های آن از خارج وارد کشور می‌شوند و اینجا سنتز می‌شوند. تیم تیم‌هایی بتوانند روی تولید این مونومر‌ها کار کنند که حوزه تخصصی شیمی معدنی است، بازار بزرگی را می‌توانند در کشور نصیب خود کنند چرا که در حال حاضر این مواد در کشور مونتاژ می‌شوند.

حاجی‌زاده تصریح کرد: قطعات مصرفی و تفلونی‌های ضدسایش نیز موردنیاز معادن است چرا که در بخش‌هایی از کارخانه با سایش روبه‌رو هستیم؛ لذا تیم‌های متالورژی ساخت می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند.

ساخت سیستم رفتارنگری رادار پایداری شیب که مرتبط با طراحی شیب معدن‌کاری است نیز از نیاز‌های معادن است که حاجی‌زاده می‌گوید ما علاقه‌مندیم در این زمینه اقداماتی انجام دهیم.

هوش مصنوعی و کاربرد‌های آن از اکتشاف تا کارخانه برای افزایش بهره‌وری نیز از دیگر مواردی است که مدیر مرکز تحقیقات و فناوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به آن اشاره کرد و به گفته او تیم‌های دانش‌بنیان اگر با علم و آگاهی به این مقوله‌ها ورود پیدا کنند تحول عظیمی را در معادن ایران ایجاد می‌کنند.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری