رونق تولید و اشتغال پیش‌روی معادن کردستان

به گزارش می‌متالز، کردستان اگرچه بیشتر به عنوان استانی کشاورزی و تجاری به واسطه مرزی بودن و همچنین تا حدی گردشگری شناخته شده، ولی در بخش‌های دیگری هم مانند صنعت و معدن دارای ظرفیت‌های فراوانی است که تاکنون آنگونه باید و شاید معرفی نشده است.

کردستان دارای ذخایر غنی و متنوع معدنی اعم از فلزی و غیرفلزی به ویژه طلا، سنگ آهن، سنگ‌های تزئینی و سلیس است و با ایجاد واحد‌های فرآوری در آن امروزه به عنوان یکی از استان‌های معدنی کشور شناخته شده است.

بخش معدن کردستان در برخی شاخص‌های معدنی هم، چون ذخیره استانی، سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی و اشتغال طی سال‌های اخیر با روند صعودی همراه بوده است و بازار مصرف، تغییر قیمت و تقاضا بیشترین تاثیر را در فعالیت‌های معدنی دارد.

با وجود اینکه بیشترین واحد‌های معدنی کردستان در زمره مصالح ساختمانی هستند با اجرای طرح نهضت ملی مسکن و رونق در این بخش امید می‌رود جهشی هم در فعالیت‌های معادن استان که بخشی از آن‌ها راکد و تعطیل هستند، ایجاد شود.

به منظور معرفی و شناخت بیشتر ظرفیت‌های معدنی و اقدامات انجام شده در بخش معدن کردستان با «مهدی سیفی باغی خانی» معاون امور معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان گفتگو کردیم.

به عنوان نخستین پرسش؛ بفرمایید تاکنون چه تعداد پروانه بهره برداری و اکتشاف و همچنین گواهی کشف معادن در استان صادر شده است؟

سیفی: در حال حاضر ۳۵۴ مورد پروانه بهره‌برداری در استان داریم که از این تعداد ۱۳ مورد آن برای گروه‌های مختلف مواد معدنی از ابتدای سال جاری تاکنون صادر شده است و ۱۴۹ مورد هم پروانه اکتشاف داریم که به منزله اجازه عملیات اکتشافی در محدوده‌هایی است که متقاضیان اکتشافی درخواست دادند؛ از این تعداد هم ۲۷ مورد در سال ۱۴۰۱ صادر شد.

افزون بر این، ۹ مورد گواهی کشف هم صادر شده که در واقع شامل محدوده‌هایی است که بعد از انجام عملیات اکتشافی منجر به معرفی وتایید ذخیره مواد معدنی شده و از این تعداد هم هفت مورد مربوط به سال جاری است.

با توجه به شرایط مختلف از جمله اینکه بیشتر معادن استان در حوزه مصالح ساختمانی هستند و بخش مسکن نیز با رکود مواجه شده است، چه تعداد از معادن استان فعال و غیرفعال هستند؟

سیفی: از مجموعه معادن استان؛ ۲۱۷ معدن معادل ۶۱ درصد فعال و ۱۳۲ معدن به عبارتی ۳۷ درصد غیرفعال بوده و پنج واحد هم در حال تجهیز است؛ اگرچه در گذشته بیشتر معادن استان در حوزه مصالح ساختمانی بوده، ولی امسال ۱۳ مورد پروانه بهره‌برداری صادر شده که بیشتر در بخش سنگ لاشه، کانی‌های صنعتی و مواد معدنی فلزی است.

ذخیره قطعی معادن استان و همچنین میزان اشتغالزایی آن‌ها چقدر است؟ اشاره هم کردید که ۹ مورد گواهی کشف در استان صادر شده که هفت مورد آن در سال جاری بوده است، با این اقدام چه میزان به ذخیره معادن استان اضافه می‌شود؟

سیفی: ذخیره قطعی معادن استان ۵۷۰ میلیون تن است و استخراج اسمی سالیانه آن‌ها بیش از ۲۰ میلیون تن ماده معدنی است؛ اشتغال اسمی آن‌ها بیش از پنج هزار نفر بوده، ولی به دلیل فعال نبودن تعدادی از معادن هم اکنون چهار هزار نفر به طور مستقیم در این بخش مشغول به کار هستند؛ با تعداد گواهی‌های کشف صادر شده هم بیش از یک میلیون تن به ذخایر معدنی استان اضافه شده است.

اعلام کردید ۱۳۲ معدن غیرفعال در استان وجود دارد، برنامه اداره کل صمت برای احیا و فعالسازی این معادن چیست؟

سیفی: در راستای فعالسازی محدوده‌های معدنی راکد و غیرفعال سالیانه برنامه مزایده عمومی طی زمان بندی مشخص توسط وزارت صمت به استان‌ها اعلام می‌شود، در این راستا محدوده‌های مشمول مزایده و آن‌هایی که قابلیت دارند که به متقاضیان دیگری واگذار شود تا به چرخه تولید معدنی بازگردند؛ مشخص می‌شود، امسال ۴۵ فقره محدوده اکتشافی مجوز برداشت، گواهی کشف و پروانه بهره برداری به مزایده گذاشته شد. در راستای فعالسازی محدوده‌های معدنی راکد و غیرفعال سالیانه برنامه مزایده عمومی طی زمان بندی مشخص توسط وزارت صمت به استان‌ها اعلام می‌شود. در این راستا محدوده‌های مشمول مزایده و آن‌هایی که قابلیت دارند به متقاضیان دیگری واگذار شود تا به چرخه تولید معدنی بازگردند؛ مشخص می‌شود، امسال ۴۵ فقره محدوده اکتشافی مجوز برداشت، گواهی کشف و پروانه بهره برداری به مزایده گذاشته شد.

نتایج این مزایده و میزان استقبال متقاضیان از این تعداد فقره محدوده اکتشافی در استان مشخص شده است؟ افزون بر این شرایط برای شرکت در این مزایده‌ها چیست؟

سیفی: به منظور تسهیل شرایط شرکت در مزایده و استقبال بیشتر متقاضیان، زمان ثبت نام تمدید و در بستر سامانه ستاد (سامانه تدارکات الکترونیکی دولت) انجام شد و در حال حاضر منتظر بازگشایی پاکت‌ها هستیم و تا آن زمان میزان استقبال برای محدوده‌های معدنی استان مشخص نمی‌شود. ۲۲ آذرماه سال جاری پاکت‌ها با حضور نمایندگانی از استانداری، سازمان بازرسی و اداره‌کل صمت بازگشایی می‌شود. هر کسی که گواهی صلاحیت فنی و مالی و میزان امتیاز لازم که پیش فرض برای هر محدوده معدنی داشته باشد، امکان شرکت در این مزایده در سطح کشور را دارد.

درخواست صدور پروانه اکتشاف در دهه ۹۰ به واسطه اجرای طرح مسکن مهر در بخش مصالح ساختمانی در استان اوج گرفت آیا در طرح نهضت ملی مسکن هم این اتفاق بار دیگر تکرار شده است؟

سیفی: درآن بازه زمانی، چون تعداد معادن سنگ لاشه و واحد‌های تامین کننده مصالح کم بود استقبال زیادی برای ثبت محدود‌های جدید شد و در سال‌های بعدی به دلیل اینکه بازار کشش جذب این میزان مصالح و استخراج آن را نداشت تعدادی از آن‌ها غیرفعال و نیمه فعال شدند که آمار بیشترین معادن غیرفعال استان هم مربوط به این تعداد است. در ارتباط با تعدادی از معادن غیرفعال به این قطعیت رسیدیم که امکان فعال شدن مجدد آن‌ها وجود ندارد لذا براساس ماده ۲۰ قانون معادن، پروانه آن‌ها باطل شد و با توجه به شرایط رکود بازار به تعدادی از بهره‌برداران هم برای فعالسازی مجدد مهلت داده شده است.

پس نهضت مسکن ملی نتوانست جهش ایجاد کند؟

سیفی: به صورت جهش تقاضا خیر، ولی مقداری افزایش تقاضا داریم با این وجود شاهد جهش تقاضا هم، چون اوایل دهه ۹۰ نیستیم. شرایط به گونه‌ای است که امیدواریم تقاضا در بازار ایجاد شود چرا که نگرانی بابت تامین مصالح نداریم هرچند امسال آن انتظاری که در بحث ایجاد تقاضای جدید با توجه به اجرای طرح نهضت ملی مسکن داشتیم محقق نشد، ولی امیدواریم بتدریج و با رونق ساخت و ساز حوزه مسکن شاهد احیای بیشتر معادن استان باشیم.

وضعیت معادن کانی‌های فلزی و سنگ آهن در استان چگونه است؟

سیفی: متاسفانه معادن سنگ آهن هم امسال وارد شرایط رکود شدند و افت قیمت فروش آن‌ها بسیار محسوس است و برعکس سال گذشته که رونق را در معادن سنگ آهن شاهد بودیم امسال با کاهش قیمت فروش آن شاهد رکود در معادن فلزی عمدتا سنگ آهن هستیم. بیشترین معادن ما تولیدات دارند، ولی فروش و تقاضا ندارند به عبارتی تقاضای واحد‌های مصرف کننده هم، چون فولاد و صنایع ریخته‌گری کاهش پیدا کرده است که هم شرایط جهانی و هم مسائل داخلی در این مهم تاثیر گذار هستند.

تکمیل زنجیره فولاد در کردستان همواره به عنوان یکی از طرح‌های پیشران استان مطرح است و تاکنون تفاهم نامه‌هایی هم در این راستا منعقد شده و نمونه آن اردیبهشت امسال بین استانداری و شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان به امضا رسید؛ حال وضعیت این طرح چگونه است؟

سیفی: زنجیره فولاد شامل تولید سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و سپس ورق گرم فولاد است که در حال حاضر تا مرحله کنسانتره در سطح شهرستان‌های مختلف استان تولید داریم و فاز‌های بعدی هم در دست اقدام است؛ در مجموع زنجیره فولاد استان در مرحله احداث است و مجری آن مشخص شده و طی قرارداد‌های سال گذشته و امسال، هم اکنون در مرحله مقدمات احداث فاز صنعتی هستند و ۲ تا چهار سال هم بازه زمانی برای بهره برداری در نظر گرفته شده است.

واحد تولید گندله قرار بود پایان سال گذشته به بهره برداری برسد و هنوز این اتفاق نیافتاده است علت این تاخیر چیست؟

سیفی: هرچند اداره طرح و برنامه اداره کل صمت استان بیشتر در جریان ابن موضوع است، ولی مشکلاتی که همواره مانع از پیشروی چنین پروژه‌هایی می‌شود بیشتر شامل تخصیص زمین و زیرساخت‌های لازم از جمله آب و برق و تامین تجهیزات است که در ارتباط با آب با توجه به کمبود آن و خشکسالی‌های متوالی برخی از واحد‌های صنعتی استان به ویژه در قروه از خروجی فاضلاب شهر در فرایند تولید خود استفاده می‌کنند و یکی از نمونه‌های این واحد‌ها طلای زرکوه است و برای زنجیره فولاد و دیگر فاز‌های واحد‌های صنعتی چنین اقدامی در نظر گرفته شده است و اینگونه مشکل تامین آب آن‌ها هم بر طرف می‌شود.

همواره یکی از مباحث مطرح شده در بخش معادن به خام فروشی مواد معدنی بر می‌گردد و سال‌ها است وعده ممانعت از آن داده می‌شود؛ وضعیت کنونی معادن استان در این زمینه چگونه است؟

سیفی: به نظرم بحث خام فروشی به درستی برای مردم تشریح نشده است و گاهی باعث سردرگمی مردم و سوءتفاهم می‌شود، خام فروشی در کشور تابع سیاست‌های کلی دولت است و در واقع کلیت آن بدین گونه است که تا حد امکان اجازه صادرات مواد خام معدنی در ایران به خارج از کشور صورت نگیرد به غیر از مواردی که مازاد تولید وجود داشته باشد با تشخیص و موافقت وزارت صمت به طور محدود برخی از مواد صادر می‌شوند و در کردستان مواد معدنی که به طور خام صادر شود، وجود ندارد.

یعنی شما معتقدید خروج مواد معدنی از کردستان به سایر استان‌های کشور شامل خام فروشی نمی‌شود؟

سیفی: بله دقیقا؛ به عنوان نمونه اگر معدنی در استان همدان مواد معدنی به واحد تولیدی در کردستان بفرستد خام فروشی نیست چراکه چارچوب کلی کشور را می‌بینیم هر چند به این مساله هم اکتفا نمی‌کنیم و در راستای ایجاد زنجیره ارزش که افزایش تولید و اشتغال را به دنبال دارد تلاش می‌کنیم؛ افزون بر نهایی کردن زنجیره ارزش فولاد به دنبال تکمیل زنجیره تولید سیلیس (که ذخایر مناسبی از این ماده معدنی داریم) هستیم و مطالعات مربوط به کیفیت این ذخایر در حال انجام است و اگر به نتیجه برسد شاهد تولید بلور در استان خواهیم بود و خوشبختانه سرمایه گذار داخلی هم در این زمینه پای کار است. معدن باریت مریوان نیز که به دلیل شرایط مدیریتی مدتی تعطیل بود در سال جاری دوباره شروع به کار کرد و احداث صنایع تبدیلی این ماده معدنی را هم در دست اقدام داریم.

در حال حاضر تاثیر بخش معدن در اقتصاد استان چگونه است؟

سیفی: آمار اقتصاد استان را در اختیار ندارم، ولی بی شک معادن در رونق استان نقش مهمی دارد و ارتزاق چهار هزار خانوار به طور مستقیم از فعالیت معدنی گواهی بر این ادعا است، افزون بر این، گردش مالی بخش معدن استان هم اثر بسزایی در اقتصاد دارد و به طور قطع با اتمام زنجیره ارزش مواد معدنی رونق بیشتر و نقش زیادتری را شاهد خواهیم بود.

بخشی از ۱۴۹ پروانه اکتشاف موجود تبدیل به پروانه بهره برداری خواهد شد که این مهم اثر شاخصی در وضعیت اقتصادی منطقه خواهد گذاشت و بنده آینده معدنی کردستان را به شرط همکاری و همراهی سایر دستگاه‌ها و به فعلیت رساندن ظرفیت‌های موجود روشن می‌بینم.

گفتید که آینده معدنی استان را به شرط همکاری سایر دستگاه‌ها روشن می‌بینید منظورتان کدامیک از ادارات است و آن‌ها تاکنون چه موانعی را در رابطه با توسعه معادن ایجاد کردند؟

سیفی: عمدتا منظورم ادارات منابع طبیعی و محیط زیست است که اجازه دهند بهره‌برداران کار اکتشافی را به درستی انجام دهند.

یکی از مطالبات به حق مردم همواره حفاظت از محیط زیست است و معدنکاری به آن آسیب وارد می‌کند، چرا نباید از چنین آسیب‌هایی جلوگیری شود؟

سیفی: طبیعت معدن کاری این است که به طبیعت آسیب وارد می‌کند، ولی قابل جبران است و در این راستا شاهد انجام کار‌هایی در کشور‌های دیگر هستیم که اثربخش بوده است و حتی در مناطق جنگلی فعالیت معدنکاری انجام دادند، ولی نهاد‌هایی هم، چون منابع طبیعی آن‌ها را هدایت و به طور برنامه‌ریزی شده عمل کردند به گونه‌ای که بعد از اتمام سینه کار معدن اگر تخریبی در پوشش گیاهی منطقه پیش آمده باشد اقدام به بازسازی و کشت مجدد کرده و سپس اجازه توسعه کار را هم به معدنکاران می‌دهند.

طبق قانون در کشور ما هم وزارت جهاد کشاورزی متولی است که به معدنکاران مشاوره صحیح دهد تا با معرفی گونه‌های سازگار با محیط زیست هر منطقه آسیب‌های وارد شده ناشی از فعالیت معدنی جبران شود؛ ناگفته نماند در استان واحد‌های نمونه‌ای هم، چون کارخانه سیمان داریم که اقدام به درخت کاری و توسعه فضای سبز محدوده خود کرده است و افزون بر نمای زیبایی که ایجاد کرده این اقدام تاثیر مطلوبی هم در محیط زیست دارد.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) کردستان