اکتشاف در عمق، عناصر نادر و استفاده از باطله‌های معدنی نیازمند طرح‌های نوآورانه است

به گزارش می‌متالز به نقل از روابط عمومی شتاب‌دهنده صدر فردا؛ کمیته راهبری اکوسیستم نوآوری و فناوری بخش معدن و صنایع معدنی به عنوان شبکه بازیگران اکوسیستم نوآوری و فناوری در راستای هم‌اندیشی، هم‌افزایی و رفع موانع و چالش‌های نوآوری در این بخش با حمایت طرح زیست بوم نوآوری و فناوری بخش معدن و صنایع معدنی (ایمینو) تشکیل شده است.

در سومین نشست این کمیته که به همت شتاب‌دهنده صدرفردا برگزار شد، هادی کمالی مدیرعامل این شرکت در ابتدای جلسه ضمن عرض خیر مقدم، به اهمیت نوآوری و چالش‌های آن در بخش صنعت و معدن اشاره کرد و گفت: اساسا فعالیت در اکوسیستم نوآوری (هم در ایران و هم در دنیا) مقوله بسیار سخت و پیچیده‌ای است. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این حوزه از جنس سرمایه‌گذاری جسورانه است چرا که مدیران تصمیم‌گیر، باید از یک جسارت خاص برخوردار باشند.

وی ادامه داد: ریسک فعالیت‌ها در اکوسیستم نوآوری بسیار بالا است و با سازوکار‌های سنتی سرمایه‌گذاری نمی‌توان با مجموعه‌های نوآور و استارت‌آپی مواجه شد. این موضوع در بخش معدن و صنایع معدنی بسیار پیچیده‌تر هم است. اکوسیستم نوآوری با فعالیت‌های حوزه دیجیتال و soft tech شروع شد و زمانی که اسم استارت‌آپ به گوش می‌رسد، ذهن همه به سمت دیجی‌کالا، اسنپ، دیوار و … می‌رود.

کمالی افزود: اگر تمام تلاش‌های اکوسیستم نوآوری که از سال ۹۲ شروع شده است را در نظر بگیریم، میزان اثرگذاری آن در GDP اصلا چشم‌گیر نیست. برای همین است که تصمیم‌گیران و سیاستگذاران کشور به این نتیجه رسیدند برای اینکه اقتصاد دانش‌بنیان در اقتصاد ملی و نهایتا در سفره مردم اثرگذار باشد، حمایت و حضور صنایع بزرگ و طرح‌های نوآورانه در بخش‌های تاثیرگذار مانند نفت، گاز، پتروشیمی، معدن و صنایع معدنی را می‌طلبد. کوچک ترین بهبود در این بخش‌ها می‌تواند تاثیر بزرگی در اقتصاد کشور بگذارد. به همین دلیل است که در سال‌های اخیر، جهت‌گیری‌ها در زیست بوم نوآوری در بخش معدن و صنایع معدنی به سمت نوآوری رفته است.

مدیرعامل شتاب‌دهنده صدرفردا علاوه بر پرریسک بودن مقوله نوآوری در بخش معدن، به زمان‌بر بودن آن هم اشاره کرد و افزود: انتظار اینکه یک طرح نوآورانه در بخش معدن و صنایع معدنی ظرف مدت کوتاهی به نتیجه برسد، بیهوده و باطل است. همچنین در کشور ما به واسطه دوره‌های کوتاه مدیریتی در شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادها، مدیران مجموعه خیلی فرصت ندارند تا یک طرح نوآورانه که از شروع تا به نتیجه رسیدن حداقل ۴ سال زمان می‌برد، صبر کنند. تمام این تناقضات فعالیت در بخش نوآوری معدن را سخت‌تر هم می‌کند.

وی خاطر نشان ساخت: اما در عین تمام محدودیت‌ها و فشار‌ها، فرصت‌های خوبی در اکوسیستم نوآوری کشور وجود دارد و اگر شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی هوشمند باشند، می‌توانند این فرصت‌ها به ارزش‌های قابل توجهی تبدیل کنند. همان طور که همه می‌دانید متاسفانه عمده معدنکاری و اکتشافات در کشور ما سطحی بوده و اعداد و ارقامی که سازمان‌های مربوطه اعلام می‌کنند نشان می‌دهند که فقط ۷ تا ۲۵ درصد پهنه‌های ملی مورد اکتشاف واقع شده است، اما عمده پتانسیل‌های معدنی در دنیا زیرزمین و در عمق است. این خلایی که در معدنکاری و اکتشافات عمیق وجود دارد، می‌تواند با پتانسیل شرکت‌های دانش بنیان و طرح‌های نوآورانه برطرف شود.

هادی کمالی چالش دیگری که در نوآوری در بخش معدن وجود دارد را چنین توصیف کرد: طی این سال‌ها تمرکز کشور بیشتر بر فلزات پایه مانند فولاد، مس، بخش کوچکی آلومینیوم و خیلی کمتر سرب و روی بوده است و اساسا بر روی فلزات دیگر در کشور ما کار اکتشافی و فرآوری انجام نشده است. این چالش یک فرصت را برای اکوسیستم نوآوری فراهم می‌کند که به سراغ فلزات خاص و عناصر حیاتی آینده مثل منیزیم، نیکل، کبالت، لیتیوم و ... بروند.

مدیرعامل شتاب‌دهنده صدر فردا در پایان خاطرنشان ساخت: نکته دیگری که در کشور مهم بوده، تمرکز بر روی منابع اولیه است. به طور مثال در ایران معدنی اکتشاف، استخراج و پس از فرآوری به محصول نهایی می‌رسد و دیگر ادامه‌ای وجود ندارد این در حالیست که تمرکز دنیا بر استفاده از منابع ثانویه و استفاده از باطله‌ها و ضایعات به عنوان یک منبع ارزش و تولید مواد اولیه مدنظر قرار می‌گیرد؛ لذا از این دست طرح‌ها اگر بر روی میز مدیران صنعتی آورده شود، قطعا از آن استقبال می‌کنند. شکاف بین اکوسیستم نوآوری (دانشگاه) و صنعت از قدیم وجود داشته و هر کدام از آن‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط یکدیگر کار خود را می‌کنند و تا کنون اتصال قوی برقرار نشده است که دلیل اصلی آن نبود زبان مشترک است و صنعت برای اکوسیستم طرح مساله نکرده تا اکوسیستم نوآوری به نیازهایش پاسخ دهد.

در ادامه این نشست مهرداد اکبریان رییس انجمن سنگ‌ آهن ایران با توصیف معدن و چالش‌های اساسی که در این بخش وجود دارد، گفت: وظیفه مدیران صنعتی و معدنی این است که مسیر شما بازیگران اکوسیستم را روشن کنند و با هدایت درست استارت‌آپ‌ها کاری کنند که وقتی که بر روی کار‌های نوآورانه گذاشته می‌شود، به شکلی باشد که بتوان از نتیجه نهایی آن استفاده کرد. معدن بسیار متفاوت با بخش‌های دیگر است. اگر بخواهم با یک مثال معدن را توصیف کنم مانند این است که بخواهید یک فیل خیلی بزرگ را در محیط شهری یا منزل نگهداری کنید. نگهداری از فیل مثل نگهداری از حیوانات دیگر اصلا عادی نیست. معدن نیز همین است.

وی ادامه داد: وقتی حرف از معدن و معدنکاری می‌شود صدای سازمان محیط زیست، منابع طبیعی، میراث فرهنگی، انرژی اتمی و معارضین محلی بلند می‌شود و این سازمان‌ها هر کدام به نحوی چالش‌های اصلی این بخش هستند. اما با تمام این چالش‌ها، کار کردن بر روی معدن برای ما یک الزام است و نمی‌توان از پتانسیلی که خدا به کشور ما داده، صرف نظر کنیم. ایران یک درصد جمعیت دنیا، یک درصد مساحت دنیا را دارد، اما هفت درصد ذخایر دنیا را دارد که این یک نعمت خدادادی است و نباید به آن بی توجه باشیم.

رییس انجمن سنگ آهن ایران به سنتی بودن معدن در کشور اشاره کرد و گفت: سنتی و قدیمی بودن معدنکاری در ایران یکی از مشکلات اساسی این بخش است. در دنیا معدن یک مقوله عرضه محور است، یعنی کشوری مطالعات و اسکن کامل از ذخایر معدنی انجام می‌دهد، سپس نسبت به بضاعتی که در کانی‌ها و میزان ذخایر وجود دارد برنامه‌ریزی صنعتی و توسعه‌ای انجام می‌دهد، اما بخش معدن در کشور ما همیشه تقاضا محور بوده است. به چه شکل بوده است؟ در کشور ما ابتدا صنعت فولاد وارد شد، سپس متوجه شدند که این صنعت نیاز به مواد اولیه دارد و به سراغ معدن آمدند. هر جا سرعت توسعه فولاد کاهش پیدا کرد، معدن فراموش شد و هرجا سرعت توسعه فولاد افزایش پیدا کرد به معدن ایراد گرفتند که چرا سرعتت بالا نیست و همراه صنعت نیستی؟! متاسفانه حاکمیت در ایران هیچ وقت معدن را به عنوان یک بخش مستقل ندیده و به رسمیت نشناخته‌اند.

وی تصریح کرد: حرکت معدن از عرضه محور به تقاضا محور، نیازمند فعالیت‌های نوآورانه و استارت‌آپی است و این ایده‌های نو متعلق به شما جوانان معدنی است.

مهرداد اکبریان اکتشاف را دیگر مشکل بخش معدن دانست و بیان کرد: اینکه معدن در کشور ما نتوانسته توسعه پیدا کند، به خاطر غفلت از اکتشاف مخصوصا اکتشاف در عمق است. اکتشاف یعنی اینکه شما زیر زمین و سطح را بکاوید. نهاد‌های مسوول این کار سازمان زمین شناسی، سازمان زلزله شناسی، آب و فاضلاب، انرژی اتمی هستند که هرکدام دیتا‌های خاص خود را دارند.

وی تصریح کرد: هوشمندسازی معادن مقوله مهم دیگری است که باید به آن توجه شود چرا که آینده معدن در این بخش است. انطباق دادن مطالعات مختلف و گرفتن نتیجه مشترک از مطالعات و داشتن تجسم از زیرزمین بخش عمده‌ای از معدنکاری هوشمند است. ما ۱۲ لایه مطالعات زمین شناسی داریم که از سطحی‌ترین مرحله که پیگردی است، شروع می‌شود. تهیه نقشه‌ها در لایه‌های مختلف در بخش معدن مربوط به سازمان‌هایی بوده که متاسفانه وظیفه شان را به درستی انجام نداده‌اند. برای همین من به کلمه معادن کوچک اصلا اعتقاد ندارم برای اینکه مطالعات کامل از این معادن در دست نیست و چه بسا معدنی با ذخیره بالایی باشد که شناسایی نشده است.

اکبریان تاکید کرد: بر همین اساس به نظر من افرادی که فعالیت استارت‌آپی و نوآورانه می‌خواهند انجام دهند، بیشتر از اینکه به ماشین‌آلات، تجهیزات و سخت افزار توجه کنند باید به سمت کار بر روی soft tech، هوشمندسازی، مهندسی دیتا و از این دست فعالیت‌ها بروند و تمرکزشان را روی حل این جنس مشکلات بگذارند.

رییس انجمن سنگ آهن ایران به دیگر چالش‌های بخش معدن اشاره کرد و افزود: معدن در مواجه با محیط‌ زیست، منابع طبیعی، شهرنشینی، صنایع و … مشکل دارد و قانون جلوی فعالیت‌های معدنی را می‌گیرد. به طور مثال، در کشور مالزی، یکی از معادن اصلی در ۲۵ کیلومتری شهر کوالالامپور قرار دارد که در حال معدنکاری کلان هستند. اما اگر در فاصله ۳۰ کیلومتری تهران حرف از معدنکاری زده شود، قطعا مخالفت می‌کنند و صدای معدن و معدنکار را خفه می‌کنند. متاسفانه تمام این‌ها مسایلی است که دنیا از آن گذر کرده، اما در ایران هنوز هیچ کاری نشده است. متاسفانه در ایران برای حل هر مشکل، صورت مساله را پاک می‌کنند.

تحلیل‌گر ارشد حوزه سنگ آهن در ادامه این نشست به باطله‌ها در ایران و عدم استفاده از آن اشاره کرد و اظهار داشت: باطله‌های شرکت سنگ آهن مرکزی بین ۲۴ تا ۳۵ درصد آهن خالص دارد و هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌شود این درحالیست که کشور چین سنگ آهن ۱۸ درصدی را از عمق ۳۰۰ متری زمین استخراج و با فرآوری از آن استفاده می‌کند. آنوقت ما سنگ استخراج و دانه بندی شده در سطح زمین با عیار ۳۴ درصد را باطله می‌دانیم.

اکبریان دانش را ارزشمند دانست و گفت: همه چیز از دانش شروع می‌شود. اگر قرار است صرفا پژوهش کنید که یک بحث جدا است، اما اگر می‌خواهید این دانش و ایده را تبدیل به ثروت کرده و در کلان بخش معدن موثر باشید، مجبورید در مسیری پای گذارید که معدن به آن نیاز دارد. اکتشاف، عناصر نادر و استفاده از باطله‌های معدنی نیاز معدن است که فرصت زیادی در این بخش وجود دارد. ما نزدیک به ۳۰۰ میلیون تن باطله سنگ آهن داریم که هزینه استخراج و دانه بندی ندارند و در یک فضایی متمرکز است؛ لذا شرکت‌های بزرگ معدنی موظف هستند که با شما‌ها همکاری کنند.

رییس انجمن سنگ آهن در پایان تاکید کرد: موضوعات مهمی، چون فولاد سبز و معدن سبز مسایلی است که می‌شود روی آن کار کرد. ما ناگزیر هستیم به سمت فولاد سبر برویم چرا که آینده فولاد و معدن در همین است. ایران در حال ظرفیت‌سازی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد است و خیلی زود این به ۷۰ الی ۹۰ میلیون تن خواهد رسید. سرمایه‌گذاری‌هایی که باعث رشد فولاد شده حداقل ۱۰ الی ۱۵ سال طول خواهد کشید تا به بهره‌برداری برسد. من به شما قول می‌دهم که تا ۶ سال آینده فولاد کربن‌زا دیگر در دنیا مشتری نخواهد داشت و روزی خواهد رسید فولادی را که با سرمایه‌گذاری بالا تولید کرده‌ایم به خاطر کربن‌زا بودن خریداری ندارد؛ لذا باید از همین امروز به این موضوعات نگاهی داشته باشیم و به سمت فولاد سبز و معدن سبز حرکت کنیم.

علی محمودی عضو هیات مدیره تاصیکو در سومین نشست کمیته راهبری اکوسیستم نوآوری و فناوری بخش معدن و صنایع معدنی به مشکلات گریبانگیر معدن اشاره کرد و گفت: یکی از چالش‌های این بخش، عدم هماهنگی میان ارگان‌های مختلف اعم از محیط زیست، منابع طبیعی، انرژی اتمی و … است. همچنین قانون معدن که یک قانون کامل و بی نقص است به طور کامل اجرا نمی‌شود. به طور مثال در قانون معدن که باید ۶۵ درصد هزینه حقوق دولتی صرف ایجاد زیرساخت شود که رقم بزرگی است، اما متاسفانه این اتفاق نمی‌افتاد و از این رقم نهایتا ۲ درصد هزینه زیرساخت شده است.

عضو هیات مدیره تاصیکو ادامه داد: در دنیا فاز ۴ معدنکاری، فاز بستن و بازسازی معدن است. معدنکاری یک کاربری موقت از زمین است. در دنیا به مرحله توسعه پایدار و معدنکاری سبز رسیده‌اند و از موضوعات حاشیه‌ای گذر کرده‌اند، اما در کشور ما گفتمان میان سازمان‌ها و معادن برقرار نمی‌شود و هر وقت صحبت از معدن می‌شود، همه در مقابل آن جبهه می‌گیرند.

علی محمودی به مظلومیت معدن و معدنکاری در ایران اشاره کرد و خاطر نشان ساخت: معدن از نظر رسانه‌ای در ایران بسیار مظلوم است. بار‌ها به مدیران روابط عمومی شرکت‌ها گفته‌ام که معدنکاری مظلوم است و بر روی رسانه‌ای شدن معدن و جالش‌هایش بسیار کار کنید. معدنکاری کمتر از نیم درصد منابع کشور را تخریب کرده یا آسیب زده، اما محیط‌ زیست و منابع طبیعی دیدی در بین رسانه‌ها و مردم ایجاد کرده‌اند که معدنکاری را باعث تخریب می‌دانند و اصلا دید درستی نیست. حتی امروز با کلمات زشتی تحت عنوان زمین‌خواری، کوه‌خواری، غارت و … در مورد معدن و فعالیت‌های معدنی نام برده می‌شود.

محمودی در پایان تاکید کرد: رشد تکنولوژی باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری و راندمان می‌شود. در کشور ما یک گپ تکنولوژیکی با دنیا داریم. با توجه به تمام چالش‌هایی که در این مسیر وجود دارد و همه به آن اشاره کردند، اما فرصت‌های بسیاری نیز وجود دارد که می‌توانید استفاده کنید و از فاصله‌ای که بین اکوسیستم و صنعت و تکنولوژی وجود دارد، نهایت استفاده را کنید. موضوعی که باید توسط صنعت و مدیران آن پیگیری شود، طرح مساله برای دانشگاه و نخبگان است و پس از ارتباط قوی میان دانشگاه و صنعت، فاصله‌ها پر خواهد شد. شما دانش بنیان‌ها و شتاب‌دهنده‌ها حلقه واسط دانشگاه و صنعت هستید.

در ادامه این نشست، نمایندگان شرکت‌های ایمینو، فناپ، پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه، آکادمی فیرا و شتاب‌دهنده میکا به نقطه نظرات خود پرداختند.

منبع: سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو)