۸۰ درصد بستر‌های رسوبی کشور منابع فلزات کمیاب‌اند/ لیتیوم، فرصتی که می‌تواند تبدیل به تهدید برای ایران شود

به گزارش می‌متالز، بازار داغ اظهارات محدب و گا‌ها دور از واقعیت در مورد برخی از فلزات کمیاب از جمله لیتیوم این روز‌ها در کشور بسیار داغ شده است. اما این فلز زیبا همانقدر که ظاهری زیبا و دلبرانه دارد عمر کوتاهی نیز دارد از این قدرت برخوردار است که مانند گنج افسانه‌های کهن نکته‌ای اخلاقی و پندی آموزنده در پستو داشته باشد و سوداگران خود را تلخ کام کند. بحث استخراج لیتیوم و راهبردی بودن این کالا در کشور بعد از تسریع روند خشک شدن دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر شدت گرفت و تا جایی پیش رفت که رسانه‌های خارجی نیز در گزارشاتی دور از واقعیت از آن به عنوان اسلحه‌ای قدرتمند در دست ایران در برابر آمریکا و اسراییل دانستند. اما داستان چیست؟

لیتیوم به همراه چند ده فلز دیگر در جدول تناوبی مندلیف جزء فلزات کمیاب محسوب می‌شوند. به باور کارشناسان اقتصاد انرژی این فلز به همراه پتاسیم، منیزیم و سدیم می‌تواند نقش مهمی در آینده انرژی جهان داشته باشد. کشور ما نیز از منابع ارزشمندی در مورد این ۴ فلز برخوردار است، اما تنها برخورداری از آن اهیمت چندانی ندارد. در روز‌های اخیر احمد حسین فلاحی، نماینده مردم همدان در جمع خبرنگاران گفته بود: یک معدن لیتیوم در استان همدان کشف شده است که با این حجم می‌توانیم ۲۰ درصد لیتیوم جهان را تامین کنیم. اما وی به این مساله اشاره نکرده بود که آیا تامین ۲۰ درصد لیتیوم جهان به صورت خام فروشی خواهد بود یا نه؟

در این خصوص با جواد درویشی خاتونی، معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی با اشاره به اینکه فلزات کمیاب مانند لیتیوم، پتاسیم و منیزیم و برخی از فلزات دیگر کالایی استراتژیک و راهبردی در آینده اقتصاد انرژی جهان محسوب می‌شوند، بیان داشت: سازمان زمین شناسی در مورد تالاب‌ها و دریاچه‌ها مطالعاتی را از سال‌های اخیر آغاز کرده است این مطالعات با هدف مطالعات اقلیم دیرینه بوده است و بیشتر به این دلیل انجام یافته است که ببینیم آیا در گذشته هم ما خشک شدگی‌هایی در دریاچه‌ها داشته ایم یانه؟

وی افزود: مطالعات ما نشان می‌دهد که همیشه دریاچه‌ها و تالاب‌های ما پر آب نبوده اند و در دوره‌هایی از تاریخ دچار خشک شدگی بوده اند و این از دوره‌های زمانی متفاوت از دوره کواترنری یعنی حدود ۲.۵ میلیون سال پیش تا امروز را پوشش می‌دهد که در این مطالعات به صورت ویژه دوره هولوسن یعنی از حدود ۱۱ هزار و ۸۰۰ سال پیش تا امروز را مورد بررسی قرار دادیم.

معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی با اشاره به اینکه در دوره‌های مختلف این دریاچه‌ها دچار خشک شدگی بوده اند، تصریح کرد: نمی‌توان فقط اقلیم را در مورد این مسایل موثر دانست و به صورت ویژه در دوره‌های کنونی مجموعه‌ای از عوامل از جمله عوامل انسانی و طبیعی باعث بروز این مسائل طبیعی شده اند.

دریاچه ارومیه منابع بزرگی از پتاسیم و منیزیم دارد

درویشی خاتونی ادامه داد: برخی از دریاچه‌ها در کشور مواد رسوبی تخریبی دارند مانند حوض سلطان، ارومیه، گاوخونی و حاج علی قلی و امثالهم که مواد رسوبی عمیقی دارند می‌توانند منبع مناسبی برای برداشت مواد معدنی ارزشمند باشند.

وی اضافه کرد: منابع معدنی موجود در این دریاچه‌ها جزء موادی هستند که به لحاظ ارزش اقتصادی نیز در دنیا حایز اهمیت است که از جمله آن‌ها لیتیوم، پتاسیم و منیزیم هستند که در دریاچه ارومیه پتاسم و منیزیم دارای منابع گسترده‌ای هستند.

معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی تاکید کرد: اکتشافاتی نیز در خصوص عنصر لیتیوم در اواخر سال گذشته در استان همدان داشتیم و این می‌تواند از رسوبات تبخیری که در گذشته‌های دور ایجاد شده، شکل گرفته باشد.

درویشی خاتونی گفت: مطابق مطالعاتی که انجام داده ایم وجود پتاسیم و منیزیم در دریاچه ارومیه قطعی شده است و این دو فلز به صورت اشباع شده در شورابه‌های شمال دریاچه اندازه گیری شده است و به شدت از نظر اقتصادی نیز به صرفه است.

وی عنوان کرد: جایگاه این فلز‌ها در اقتصاد انرژی جهان بسیار حایز اهیمت است و این‌ها به عنوان کالای استراتژیک از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند و در بسیاری از کشور‌ها اکتشاف این عناصر بسیار مشکل است و با توجه به اینکه بسیاری از این عناصر در مصارف داخلی به عنوان کود شیمیایی و در مصارف تکنولوژیک به عنوان عنصر اصلی تشکیل دهنده چرخه انرژی‌های تجدیدپذیر دارای اهیمت بالایی هستند، می‌توانند برای کشور ما نیز به عنوان یک فرصت قلمداد شوند.

معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی بیان کرد: از جمله دیگر کاربرد‌های این فلزات نیز می‌توان به نقش جدی آن‌ها در صنعت می‌توان به عنوان کاتالیزور و فلزات کاربردی اشاره کرد و همچنین در کود‌های شیمیایی و کشاورزی نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

درویشی خاتونی افزود: اینکه علم در آینده به چه سمت و سویی خواهد رفت و از این فلزات چه استفاده‌هایی می‌شود انجام داد، قابل پیش بیی نیست، اما اینکه این فلزات کمیاب و دسترسی کشور‌ها به منابعی از این دست می‌تواند چقدر مهم باشد بر کسی پوشیده نیست.

فلزات کمیاب را نباید خام بفروشیم

وی در پاسخ به این سوال که آیا خشک شدن دریاچه‌ها می‌تواند اقدام راهبردی دولت‌ها برای برداشت از منابع فلزات کمیاب تلقی شود یا نه؟ گفت: این به لحاظ منطقی قابل پذیرش نیست که دولت‌ها به صورت عمدی دست به چنین اقداماتی بزنند، زیرا آسیب‌های ناشی از خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها بسیار بیشتر از سود اقتصادی است که کشور می‌تواند از محل استخراج یک فلز ارزشمند داشته باشند هرچقدر هم که این فلز و منابع موجود در آن منطقه غنی و ارزشمند باشد.

معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی بیان داشت: هزینه‌هایی که ایجاد گردو غبار به علت خشک شدن دریاچه‌ها و تلاب‌ها بر دولت‌ها و حتی مردمان آن سرزمین تحمیل می‌کند قطعا بیشتر از سود اقتصادی برداشت از این منابع است و ما در این خصوص باید به مدل‌های پایداری دست یابیم تا هم حیات اکولوژیکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها حفظ شود و هم بتوانیم برداشت مقرون به صرفه‌ای از این منابع داشته باشیم.

درویشی خاتونی تصریح کرد: در کشور که در داخل کمربند بیابانی دنیا قرار داریم این مساله می‌تواند افزایش ریزگرد‌ها را به دنبال داشته باشد و اقدامی عاقلانه و منطقی محسوب نمی‌شود و پیامد‌های آن بسیار بیشتر از منابع معدنی خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه کشور بستر‌های حداقلی برای فرآوری فلزات کمیاب و راهبردی و تبدیل آن به محصولات روز را دارد، افزود: ما می‌توانیم محصولات مورد نظر را بدون اینکه خام فروشی در این زمینه داشته باشیم و با استفاده از تکنولوژی‌های روز به محصولاتی با کیفیت و کاربردی تبدیل کنیم و این می‌تواند برای اقتصاد کشور نیز مفید باشد.

معاون مدیرکل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی افزود: آنچیزی که بحث را پیچیده می‌کند مباحث زیست محیطی است و در کشور ما این مساله باید در اولویت باشد و با توجه به اینکه کشور در حوزه‌هایی پیشرو است می‌تواند در زمینه تکنولوژی‌های بهره برداری از این عناصر نیز به صورت جدی وارد عمل شویم و در کلاس جهانی بتوانیم سهم قابل توجهی از تولید محصولات را در این حوزه در اختیار داشته باشیم.

درویشی خاتونی ادامه داد: امکان برداشت از تالاب‌ها و دریاچه‌ها حتی بدون خشک شدن آن‌ها وجود دارد و در بسیاری از کشور‌های دنیا این روش به صورت خیلی ساده در حال انجام است و لزومی ندارد برای برداشت یک عنصر معدنی دریاچه‌ای را خشک کنند و ما نیز در کشور می‌توانیم از روش‌های مشابهی استفاده کنیم.

وی اضافه کرد: استفاده از مشاوران خارجی و مشاوران برجسته دانشگاهی داخلی می‌تواند بهترین راه حل برای ایجاد یک نقشه راه جهت استفاده از این منابع باشد و اگر مدیریت استخراج منابع در این خصوص اشتباه باشد می‌تواند تبدیل به یک تهدید برای کشور شود، اما در نقطه مقابل اگر مدیریت استخراج منابع به روش درستی انجام گیرد قطعا یک فرصت برای توسعه کشور خواهد بود.

معاون مدیر کل زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی با اشاره به اینکه هیچ مطالعه جامعی بر روی تمامی تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور انجام نگرفته است، افزود:، اما به جرات می‌توان گفت نزدیک به ۸۰ درصد از پلایا‌هایی که رسوبات تبخیری در کشور دارند مستعد منابع فلزات کمیاب و ارزشمند به لحاظ اقتصای هستند و این یک فرصت تاریخی برای اقتصاد کشور است.

خبرنگار: مسعود لاهوت

منبع: پایگاه خبری و اطلاع رسانی رکنا