ایران در گذار از مخاطرات طبیعی

به گزارش می‌متالز، «رضا شهبازی» در این سخنرانی عنوان کرد: باید به این موضوع توجه کنیم که ایران در کجا قرار دارد، از نظر جغرافیایی ایران روی کمربند پرفشار‌های جهان قرار گرفته، به همین دلیل مناطق خشک بسیاری دارد، اما به برکت پوسته ناآرام و ناهمواری‌هایی که در ایران شکل گرفته، باعث شده تا بتوانیم آب را ذخیره کنیم؛ در چنین شرایطی اقلیم، زمین‌شناسی، معادن و ذخایر و خطر‌های متنوعی در کشور وجود دارد؛ هرچند همان عواملی که ویژگی‌های ثروت‌محور را برای ما به‌ وجود آوردند، همان‌ها نیز برای ما مخاطراتی ایجاد کرده‌اند؛ از این نظر بر اساس سایت‌های معتبر دنیا ایران سومین کشور خطرپذیر در دنیا به‌ شمار می‌رود، بر اساس هر مرجع دیگری، ایران در فهرست ۱۰ کشور خطرپذیر دنیا قرار دارد.

شهبازی در ادامه خاطرنشان کرد: آنچه به جهت‌دهی کلان‌شهر‌ها در ایران شکل داده، موضوع دسترسی به آب بوده است. البته ایران طی ده‌های گذشته همواره یک کشور کم‌آب بوده و در چشم‌انداز ۲۰۵۰ نیز کم‌آب است و تا این چشم‌انداز بالای ۵۰ درصد منابع تجدیدپذیر آبی خود را استفاده خواهد کرد. البته در حال حاضر ایران صددرصد آب‌های تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کند، اگر این کار را نمی‌کرد، پدیده‌هایی به نام فرونشست، گردوغبار و خشکی تالاب‌ها را نداشت. البته کشور‌های پیرامون ما نیز درگیر این مساله هستند و به صورت کلی در دنیایی زندگی می‌کنیم که از نظر اقلیم در حال تغییر است و تمام این اتفاقات در اثر تغییر یک درجه دمای کره زمین روی داده است. با توجه به این موضوع که طی ۵۰ سال گذشته شاهد یک درجه تغییر دما بوده‌ایم که در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم، حال اگر طی ۳۰ تا ۴۰ سال آینده این روند ادامه پیدا کند و زمین یک درجه دیگر گرم‌تر شود، در آن صورت شاهد چه اتفاقاتی خواهیم بود.

وی با مطرح کردن این پرسش که آیا این گرم شدن زمین فرصت است یا تهدید، گفت: آتش‌سوزی لس‌آنجلس در آمریکا ۲۵۰ میلیارد دلار خسارت به بار آورده است. در چشم‌انداز سال ۲۰۵۰ کالیفرنیا می‌سوزد، شانگهای غرق می‌شود، در گرینلند سیب‌زمینی می‌کارند و دیگر از ضخامت دو تا سه کیلومتر یخ خبری نیست. تمام این اتفاق‌ها به‌ دلیل یک درجه افزایش دماست، اگر قرار باشد زمین یک درجه دیگر گرم شود، چه اتفاقی خواهد افتاد. در چنین شرایطی دی‌اکسیدکربن نیز بیشتر خواهد شد.

شهبازی در ادامه با اشاره به سهم کشور‌های مختلف در اقلیم‌هایی که در آن به‌ سر می‌برند، عنوان کرد: سهم کشور‌های توسعه‌یافته در اقلیم‌های خشک ۲۸ درصد است که آن هم متعلق به استرالیا و آمریکاست که ۱۰ درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند، البته ۷۰ درصد جمعیت آمریکا در سواحل آن زندگی می‌کنند و ۳۰ درصد آنها در مناطق خشک هستند.

وی در ادامه تاکید کرد: تا پیش از این تا ۴ هزار سال طول می‌کشید تا زمین نیم درجه گرم‌تر شود، اما هم‌اکنون طی ۱۰۰ سال گذشته بیش از یک درجه زمین گرم‌تر شده است، در این روند واکنش زمین چه خواهد بود.

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، مهندسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور توضیح داد: برخی مخاطرات ثابت هستند برای نمونه در ایران هر یک دهه شاهد یک زلزله‌ای بالای ۷ ریشتر هستیم؛ اما به‌ تدریج رخداد‌های طبیعی از جمله لرزش و سیل در حال بیشتر شدن هستند. ما در ایران در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که با دو مخاطره اصلی رو‌به‌رو هستیم، یکی زمین‌ لرزه و دیگری چالش‌های مرتبط با آب به‌ صورت بیش‌بود یا کمبود که به‌ صورت سیل یا خشکسالی خودش را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی چه اتفاقاتی ممکن است روی بدهد، یکی از این اتفاقات، مهاجرت است. در ایران مهاجرت به سمت شمال کشور که دارای مناطق سبز است، در حال پیشروی است. هرچند جالب است بر اساس گزارشی در سال ۲۰۱۰ دنیا به‌ صورت عمومی هر ۱۰ سال ۶ کیلومتر به سمت شمال و ۶ متر به سمت ارتفاعات مهاجرت می‌کند. در ایران نیز مهاجرت به سمت شمال است، اما این منطقه گسل‌های لرزه‌زا دارد، بنابراین باید به این موضوع توجه کنیم که ساخت‌وساز‌ها در شمال به چه صورتی است. ساخت‌وساز به سمت ارتفاعات سوق داده شده، در حالی‌ که اجداد ما حدود ۸۲۰۰ سال پیش، از این ارتفاعات پایین آمدند و در اراضی پست و سواحل، تمدن را شکل دادند. ما با اشتباهات خود در حال بازگشت به ارتفاعات هستیم، این در حالی است که در ارتفاعات ناپایداری‌ها و خطرات بسیاری وجود دارد.

انتشار اطلس مخاطرات ایران در سال آینده

شهبازی افزود: سال آینده اطلس مخاطرات ایران منتشر خواهد شد. بر اساس این اطلس باید به جنوب کشور بیشتر توجه کنیم و اجازه ندهیم آب‌های آن هدر برود. تهران نیز طی ۱۰۰ سال گذشته ۱۰۰ برابر جمعیت و مساحت پیدا کرده، این در حالی است که در معرض مخاطراتی، چون زلزله قرار دارد؛ تهران بزرگ را خطرناک کرده‌ایم.

وی همچنین یادآور شد: ما در ایران از سال ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ به بعد وارد یک خشکسالی پیوسته شده‌ایم. تا سال ۱۳۸۵ چاه‌های بیشتری را حفر کرده و آب بیشتری بهره‌برداری می‌کردیم، اما از سال ۱۳۸۶ به بعد چاه بیشتری حفر کرده و آب کم‌تری بهره‌برداری کرده‌ایم که این موضوع سبب فرونشست و اختلال در چرخه آب شده است. چرخه آب را در زیر زمین مختل کرده‌ایم و شاهد فرونشست در اصفهان هستیم. پس از آن پدیده گردوغبار افزایش یافته که اندازه ذرات بزرگ‌تر از قبل شده‌اند. آیا می‌توانیم ادعا کنیم که ما از این موضوعات اطلاعی نداریم، اما همچنان در حال ساخت‌و‌ساز هستیم. همان عوامل ثروت‌زا برای ما ایجاد خطر کردند.

شهبازی همچنین افزود: در سال ۲۰۲۳، تعداد مخاطرات طبیعی و تعداد کشته‌ها و ضرر‌های اقتصادی آن بیش از ۲۰ سال گذشته شده است. آیا از این مخاطرات آگاهی نداریم یا باور نداریم. اگر باور داشته باشیم آیا دوباره روی گسل یا آبراهه ساخت‌و‌ساز انجام می‌دهیم. اگر باور داشته باشیم، کشاورزی می‌کنیم. بهره‌وری ما در کشاورزی ۵۰ درصد است که برای آن ۸۰ تا ۹۰ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنیم که ۱۰ درصد باقیمانده کل صنعت و نیاز شهر را پاسخ می‌دهد.

وی در پایان یادآور شد: با وجود این مخاطرات، نقش بیمه در کجا قرار می‌گیرد. آیا آیین‌نامه‌ها را به‌ درستی اجرا کرده‌ایم و سرفصل‌های آموزشی ما درصدد رفع این نیاز‌ها برنامه‌ریزی شده‌اند. ما باید به این مسائل فکر کنیم.

گزارش از پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)