مجوز‌های بی‌ضابطه؛ تهدید ذخایر سنگ‌ آهن

به گزارش می‌متالز به نقل از روزنامه جهان صنعت، در خصوص دلایل این امر موارد متعددی ذکر شده است، اما یکی از آنها میزان بالای مجوز‌های صادره برای تولید فولاد است که باعث شده با کمبود این ماده معدنی روبه‌رو شویم. به این صورت که در برنامه ششم توسعه تولید ۵۵‌ میلیون تن شمش فولادی در نظر گرفته شده بود، اما در سال‌های اخیر برای بیش از دو برابر این میزان مجوز احداث صادر شده که همین موضوع نگرانی جدی‌ای را برای تامین خوراک واحد‌ها ایجاد کرده است.

بر اساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ ظرفیت فولادسازی کشور ۵۵ میلیون تن تعیین و میزان سنگ‌ آهن مورد نیاز برای تولید این میزان فولاد برابر با ۱۶۰‌ میلیون تن تخمین زده شد. این در حالی است که ذخایر سنگ آهن کشور در چند سال اخیر افزایش چندانی نداشته است و در ادامه معادن بزرگ سنگ آهن کشور با توجه به روند افزایش تولید و کاهش ذخایر، نتوانستند تامین‌کننده اهداف برنامه فولادی کشور شوند.

با توجه به اینکه مجموع ذخایر قطعی سنگ‌ آهن تنها ۵۴‌ درصد تخمین زده شده و البته با توجه به هدف‌گذاری تولید ۵۵‌ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ کمبود سنگ‌ آهن برای واحد‌های کنسانتره‌سازی و کمبود ظرفیت گندله‌سازی برای واحد‌های تولید آهن‌ اسفنجی در سال جدید قطعی است. البته به باور کارشناسان اوج بحران کمبود سنگ‌ آهن در ۱۴ سال دیگر خود را نشان خواهد داد و هنوز با بحرانی شدن این مساله فاصله داریم.

ایران با داشتن بیش از ۵ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی و ۵/‌۳‌ میلیارد تن ذخیره قطعی در رتبه ۱۲ جهان قرار دارد. با توجه به اینکه اصلی‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌ آهن، صنعت فولاد است، می‌توان گفت تقریبا ۹۸‌ درصد سنگ‌ آهن استخراج شده در سطح جهان در صنعت فولاد استفاده می‌شود. بر اساس آمار‌ها ما در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۹۰‌ میلیون تن سنگ‌ آهن استخراجی داشتیم که تقریبا مشابه سال قبل‌تر بوده است.

این در حالی است که برای استفاده حداکثری از ظرفیت خطوط تولید زنجیره فولاد، حدود ۳۰‌ میلیون تن کسری سنگ‌ آهن داریم. در این بین اصلی‌ترین راه‌ حل برای حل بحران سنگ‌ آهن، انجام اکتشافات جدید و عمقی است که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و پرریسک دارد و باید با برنامه‌ریزی اصولی به این موضوع پرداخت. ما باید ظرفیت اکتشاف و استخراج سنگ‌ آهن در کشور را به کمک فناوری‌های تحول‌آفرین بهبود بخشیم. به باور کارشناسان ایران ضعف اکتشاف دارد و تنها هفت‌ درصد از کشور کار مطالعاتی برای کشف معادن سنگ‌ آهن صورت گرفته است.

کشور ما در مقایسه با کشور‌های معدن خیز از نظر کمیت فعالیت‌های اکتشافی وضعیت مطلوبی ندارد. به عنوان مثال استرالیا تنها در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۱‌ میلیون متر حفاری اکتشافی انجام داده است در حالی که در ایران طی سال‌های ۱۴۰۲ حدود ۵۵۶‌ هزار متر حفاری اکتشافی انجام شده که رقم بسیار ناچیزی است؛ بنابراین اکتشاف سنگ‌ آهن، امری حیاتی برای تضمین آینده صنعت فولاد کشور و حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی این محصول بوده و با وجود ذخایر قابل توجه سنگ‌ آهن در ایران، اکتشاف و بهره‌برداری بهینه از این منابع نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است، اما متاسفانه، تحریم‌ها مانع بزرگی بر سر راه جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن، به‌ ویژه اکتشاف سنگ‌ آهن ایجاد کرده و این موضوع شرکت‌های علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری از جمله شرکت‌های استرالیایی که پیش از این تمایل خود را برای مشارکت در پروژه‌های معدنی نشان داده بودند را به عقب‌نشینی واداشته است.

در حالی که ایران با کمبود سنگ‌ آهن در آینده روبه‌رو خواهد شد، استراتژی‌هایی وجود دارد که می‌توان از طریق آنها این چالش را به فرصتی برای نوآوری و سرمایه‌گذاری تبدیل کرد. یکی از این راهکارها، بهره‌برداری از ذخایر قطعی و احتمالی سنگ‌ آهن هماتیت کشور است که حدود یک میلیارد تن برآورد می‌شود.

با استفاده از این ذخایر می‌توان کمبود سنگ‌ آهن را به تعویق انداخت و زمان بیشتری برای یافتن راه‌حل‌های پایدارتر به دست آورد. بر اساس تخمین‌ها، بهره‌برداری از ذخایر قطعی و احتمالی سنگ‌ آهن هماتیت کشور می‌تواند روند بحران کمبود سنگ‌ آهن را تا هفت سال به تعویق بیندازد. یعنی زمان اوج‌گیری بحران کمبود سنگ‌ آهن با استفاده از این ذخایر، از سال ۱۴۱۸ به ۱۴۲۵ به تعویق خواهد افتاد و فرصت ارزشمندی ایجاد می‌شود که می‌توان از آن برای سرمایه‌گذاری در اکتشاف معادن جدید، توسعه فناوری‌های فرآوری سنگ‌ آهن و ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل استفاده کرد.

روزشمار اتمام ذخایر سنگ‌ آهن

در این خصوص به تازگی معاون وزیر صمت گفت: در برنامه ششم تولید ۵۵‌ میلیون تن فولاد در نظر گرفته شده بود، اما در سال‌های اخیر برای ۱۵۰‌ میلیون تن مجوز احداث صادر شد که نگرانی جدی برای تامین خوراک واحد‌ها ایجاد کرده است.

«داریوش اسماعیلی» رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره اینکه گفته می‌شود ذخایر سنگ‌ آهن کشور تا ۱۰سال دیگر به اتمام می‌رسد، گفت: بله؛ با توجه به میزان شناسایی ذخایر سنگ‌ آهن تا به امروز و همچنین گواهی‌های کشف و پروانه‌های بهره‌برداری صادر شده، اگر با ظرفیت کامل حتی برای تولید ۵۵‌ میلیون تن شمش فولادی پیش رویم تا کمتر از ۱۰ سال ذخیره سنگ‌ آهن در کشور خواهیم داشت.

معاون وزیر صمت اضافه کرد: منتهای این موضوع با آنچه در آینده می‌توان اکتشاف کرد، متفاوت است، زیرا ما به جد به دنبال توسعه ژئوفیزیک هوایی هستیم که در صورت تحقق، احتمال افزایش میزان ذخایر سنگ‌ آهن وجود دارد. وی افزود: در این بین مشکل اصلی ما میزان مجوز‌های صادره برای تولید فولاد است؛ در برنامه ۱۴۰۴ قرار بود ۵۵‌ میلیون تن فولاد تولید شود، اما طی سه سال گذشته مجوز تولید ۱۵۰‌ میلیون تن فولاد بدون هیچ حساب‌وکتابی صادر شده است.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه باید برای تولید مواد اولیه و سنگ‌ آهن برای واحد‌های صنعتی فکر جدی کنیم، یادآور شد: در برنامه ششم توسعه تولید ۵۵‌ میلیون تن شمش فولادی در نظر گرفته شده بود، اما در سال‌های اخیر برای بیش از دو برابر این میزان مجوز احداث صادر شد که همین امر نگرانی جدی برای تامین خوراک این واحد‌ها ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: بنابراین چاره‌ای نداریم جز اینکه به اکتشافات عمیق و در ادامه فعالیت در معادن فراسرزمینی بپردازیم. همچنین باید ببینیم با مجوز‌های صادر شده برای تولید فولاد چه باید بکنیم و حداقل تعداد مجوز‌ها را بیشتر از این نکنیم.

معاون وزیر صمت درباره اینکه اگر خوراک نباشد چگونه قرار است ۱۵۰‌ میلیون تن فولاد صادر شود، تصریح کرد: صدور این حجم از مجوز برای تولید فولاد غیرعلمی نبود، اما به هر حال در دولت قبل صادر شده و باید ببینیم با توجه به وضعیت ذخایر سنگ‌ آهن کشور، با این مجوز‌ها چه کنیم.

منبع: روزگار معدن