سلطه محدود بازیگران بر مواد معدنی حیاتی با وجود تلاش‌ها برای تنوع‌بخشی

به گزارش می‌متالز، با وجود فوریت‌های سیاسی و افزایش تقاضا از سوی فناوری‌های انرژی پاک، تنوع‌بخشی در زنجیره تأمین جهانی پیشرفت ناچیزی داشته است و کشور‌ها مجبورند در میانه تنش‌های ژئوپلیتیکی بالا، وابستگی خود را به چند بازیگر محدود مدیریت کنند.

تمرکز فزاینده در پالایش و بازیافت

این آژانس در گزارش خود تأکید می‌کند که بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، ظرفیت جهانی پالایش مواد معدنی حیاتی حتی متمرکزتر شده است. چین و اندونزی سهم عمده‌ای از رشد عرضه فلزات باتری مانند کبالت، گرافیت و نیکل را به خود اختصاص داده‌اند. به طور متوسط، سهم بازار سه تأمین‌کننده برتر مواد پالایش‌شده از ۸۲% به ۸۶% افزایش یافته است. کشور‌های خاصی مانند چین برای کبالت، گرافیت و عناصر خاکی کمیاب، و اندونزی برای نیکل، بر افزایش عرضه تسلط کامل دارند. این سلطه چین فراتر از پالایش مواد معدنی است؛ این آژانس تخمین می‌زند که حدود دوسوم رشد ظرفیت جهانی بازیافت باتری از سال ۲۰۲۰ در چین بوده است. چشم‌انداز تا سال ۲۰۳۵ نیز نویدبخش نیست.

آژانس بین‌المللی انرژی به روند مشابهی در استخراج مواد معدنی حیاتی نیز اشاره می‌کند، هرچند این تمرکز در مقیاس کمتری است. با وجود عرضه جدید لیتیوم از کشور‌هایی مانند آرژانتین و زیمبابوه که نشانه‌ای از تنوع‌بخشی است، سهم سه کشور برتر استخراج‌کننده همچنان بالا باقی مانده و پیش‌بینی می‌شود مس، نیکل و کبالت حتی از نظر جغرافیایی متمرکزتر شوند.

این گزارش همچنین نسبت به پیامد‌های شوک‌های عرضه جهانی هشدار می‌دهد. اقداماتی مانند محدودیت‌های صادراتی چین بر گالیوم، ژرمانیوم و آنتیموان (مواد کلیدی برای تولید نیمه‌رساناها) به ایالات متحده، و سپس محدودیت‌های مشابه بر تنگستن، تلوریم، بیسموت، ایندیوم، مولیبدن و هفت عنصر خاکی کمیاب سنگین، نمونه‌هایی از این شوک‌ها هستند. همچنین، جمهوری دموکراتیک کنگو نیز تعلیق چهار ماهه صادرات کبالت را برای کنترل کاهش قیمت‌ها در سال جاری اعلام کرده است. در مجموع، ۱۱ ماده معدنی مورد بررسی در این گزارش اکنون مشمول نوعی کنترل صادرات هستند.

حتی در بازاری با عرضه کافی، زنجیره‌های تأمین مواد معدنی حیاتی می‌توانند به شدت در برابر شوک‌های عرضه آسیب‌پذیر باشند، خواه ناشی از آب‌وهوای شدید، نقص فنی یا اختلالات تجاری.

فناوری‌های نوظهور و راه‌حل‌ها

گزارش آژانس بین‌المللی انرژی به فناوری‌های نوظهور باتری مانند لیتیوم آهن فسفات، سدیم-یون و شیمی‌های غنی از منگنز که در حال تغییر شکل تقاضای مواد هستند، نیز اشاره می‌کند. با این حال، این فناوری‌ها نیز از خطرات عرضه مصون نیستند. به عنوان مثال، چین ۷۵% تولید اسید فسفریک خالص (برای باتری‌های لیتیوم آهن فسفات) و ۹۵% سولفات منگنز با خلوص بالا را کنترل می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی هشدار می‌دهد که عرضه پروژه‌های اعلام‌شده برای برآورده کردن تقاضای پیش‌بینی‌شده در دهه ۲۰۳۰ کافی نیست و نگرانی‌های جدیدی را در مورد آسیب‌پذیری ایجاد می‌کند.

در زمینه نوآوری، آژانس بین‌المللی انرژی به اکتشاف مواد معدنی با هوش مصنوعی، استخراج مستقیم لیتیوم و فرآوری عناصر خاکی کمیاب از خاک رس یونی امیدوار است. این فناوری‌ها می‌توانند هزینه‌ها و تأثیرات زیست‌محیطی را کاهش دهند و مسیر‌های عرضه جدیدی را در کشور‌هایی مانند اوگاندا، برزیل و استرالیا باز کنند. اما این گزارش هشدار می‌دهد که بدون همکاری بین‌المللی، پیشرفت تکنولوژیک به تنهایی تاب‌آوری عرضه را تضمین نخواهد کرد.

منبع: ایفنا