فولادی‌ها باید سبد تولیدات را متنوع کنند

به گزارش می متالز، صنعت فولاد می‌تواند طبق هدف‌گذاری برنامه جامع فولاد به هدف تعیین شده، یعنی تولید ۵۵ میلیون تن تا سال ۱۴۰۴ برسد، اما این صنعت در کنار همه ظرفیت‌هایی که دارد با چالش‌های متعددی روبرو است. طی دو سه سال اخیر که رشد صنعت فولاد کشور شتاب بیشتری نسبت به گذشته گرفته است، تامین مواد اولیه در آن نقش حیاتی دارد و حرف اول را می‌زند. در واقع تامین پایدار مواد اولیه است که می‌تواند بقای صنعت فولاد کشور را تضمین کند. در صورت توقف در این امر، نه‌تنها صنعت فولاد، بلکه کل زنجیره دچار خدشه جبران‌ناپذیر خواهد شد. هرچند عوارض ۲۵ درصدی برای صادرات مواد خام معدنی (سنگ آهن) از ابتدای مهر ماه سال جاری اعمال شد اما هنوز فولادی ها از عوارض کم این محصول گلایه دارند و معتقدند با وجود این عوارض صادرات سنگ آهن همچنان به صرفه است.

کمبود سنگ آهن را جدی بگیریم

در همین زمینه پیشتر ناصر تقی زاده، مدیرعامل سابق شرکت معدنی و صنعتی گل گهر درباره چالش های صنعت فولاد گفته بود: در مسیر توسعه صنعت فولاد کشور، چالش‌های مهم در راه ارتقاء سطح تولید فولاد در ایران مشهود است. یکی از این موانع ضریب بهره برداری نسبت به ظرفیت نصب شده و همچنین ظرفیت های غیراقتصادی واحدهای تولیدی و عدم رعایت موازنه در زنجیره تولید، به روز نبودن تکنولوژی و بهره وری پایین نیروی کار است. به گفته تقی زاده، کمبود سنگ آهن برای تغذیه کوره های ذوب فولاد تا سال ۱۴۰۴، موضوعی است که امروز مدیران شرکت های بزرگ فولادی و سنگ آهنی را دور یک میز نشانده است. اینکه ایران بر اساس اکتشافات انجام شده در دهه های گذشته سه میلیارد تن ذخیره قطعی دارد، چندان امیدبخش نیست به ویژه آنکه هنوز گزارش دقیقی از اینکه چقدر از این ذخایر سطحی و چه مقدار زیرزمینی است، منتشر نشده و جزئیات آن چندان روشن نیست.

مدیر عامل سابق شرکت معدنی و صنعتی گل گهر با تاکید بر اینکه دستیابی به سطح تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ به عنوان یک آرمان ملی باید محقق شود، گفت: دستیابی به این سطح تولید مشروط بر این است که با مشارکت در سرمایه گذاری پروژه های معدنی مکران، در روند حرکت این مسیر تا مرز توسعه مکران هیچ توقفی صورت نگیرد.

تعدد چالش های صنعت فولاد در کشور

در همین زمینه محمدرضا بهرامن، عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با بیان اینکه ظرفیت تولید فولاد کشور در سال ۱۳۹۶ معادل ۳۱.۶۲ میلیون تن و عملکرد تولید فولاد کشور در همان سال معادل ۲۱.۸۸ میلیون تن بوده است، اظهار داشت: دولتی‌ها باور نمی‌کردند که رکورد سال ۹۶ را در حوزه صادرات داشته باشیم. از آن سال تا به امروز ظرفیت تولید فولاد در ایران بهتر شده است. ایران به لحاظ ظرفیت تولید دارای رتبه سیزدهم جهان در سال ۲۰۱۷ میلادی بود، اما همانطور که بارها به آن اشاره شده است، این صنعت در کنار همه ظرفیت‌هایی که دارد با چالش‌های متعددی روبرو است.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به ظرفیت های بالای صنعت فولاد کشور چرا هنوز ضعف ها و مشکلات برای تامین نیاز داخل و بازار خارج به وضوح باعث کاهش راندمان رشد این صنعت شده است گفت: تنظیم زنجیره فولاد، حفظ و تقویت ساختارهای زیربنایی، مقررات حاکم بر این صنعت و برخی موارد دیگر از جمله ضرورت هایی است که اگر قصد تامین نیاز داخل و حفظ بازار خارج وجود داشته باشد باید چالش ها در این بخش ها از بین برود؛ در غیر این صورت چشم اندازی برای صنعت فولاد کشور باقی نمی ماند.

کمبود سنگ آهن از بزرگترین چالش های صنعت فولاد

عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران کمبود سنگ آهن را از بزرگترین چالش های صنعت فولاد عنوان کرد و گفت: یکی از موارد دیگری که در زنجیره تولید فولاد مورد ارزیابی و دقت قرار می گیرد توازن در تولید محصولات است. هرگاه در این توازن مشکلی پیش بیاید دیگر نمی توان به ساختار توسعه آن اکتفا کرد به طوری که در بحث عدم توازن حاکم بر زنجیره تولید مواردی حائز اهمیت است که می توان تنها به بخشی از آن اشاره داشت. بهرامن با تاکید بر نمونه ای از این مشکل از سال های گذشته تاکنون گفت: در موازنه زنجیره فولاد در سال ۱۳۹۶ بر اساس ظرفیت اسمی، مازاد کنستانتره سنگ آهن ۵.۴ میلیون تن، مازاد گندله ۶.۲ میلیون تن و مازاد آهن اسفنجی ۰.۵ میلیون تن بوده است. در حالی که بر اساس طرح جامع پیمایش فولاد و ظرفیت اسمی فولاد خام در سال ۹۷ با ۳۸.۷۵ میلیون تن کمبود کنستانتره سنگ آهن ۰.۵، مازاد گندله ۳.۳ میلیون تن و مازاد آهن اسفنجی ۱.۷۴ میلیون تن مواجه هستیم و نهایت اینکه تا سال ۱۴۰۴ و بر اساس ظرفیت اسمی فولاد خام ۵۵ میلیون تنی با کمبود منفی ۹ درصد کنستانتره سنگ آهن و کمبود منفی ۲ درصد گندله و کمبود منفی ۸ درصد آهن اسفنجی مواجه خواهیم بود!

کسری در تامین مواد اولیه از دیگر چالش های صنعت فولاد

بحث مواد اولیه جهت تولید فولاد موضوع دیگری است که با توجه به اینکه دولت دارای معادن غنی سنگ آهن است اما تامین مواد اولیه جهت تولید فولاد همچنان با مشکل روبه‌رو شده است. این کاهش نسبی در مزیت نسبی دسترسی به مواد اولیه معدنی، شرایط را برای تولید بسیار سخت کرده است. از اینرو با توجه به ظرفیت بالای تولید فولاد در جهان و همچنین به دلیل کاهش نسبی تولید و صادرات در ایران دیگر تهدیدی برای رقبای موجود در بازارهای هدف محسوب نمی شویم و این افول، مسیر را برای سایر رقبا باز کرده است. البته از سوی دیگر، نوسان تقاضا به دلیل شوک قیمت‌های جهانی و ایجاد ساختار دوگانه تولید باعث شده بازار به دنبال سایر کالاهای جایگزین باشد و آلیاژهای مختلف به عنوان جانشین راهی بازارهای مصرف می شوند که این از چالش های اساسی و بزرگ در صنعت فولاد کشور محسوب شده که در نهایت به کاهش توان خلق ارزش افزوده و ارزآوری خلاصه می شود.

خلق دستورات ضد تولیدی

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به تشریح بخشی از چالش های صنعت فولاد پرداخت و گفت: با توجه به گستردگی و اهمیت صنعت فولاد، از چالش های صنعت فولاد ، می توان به وضع مقررات دولتی و تأثیر سیاست های کلان دولت در این بخش اشاره داشت، بدان معنی که هر روز با تغییر در بخشنامه های عوارض صادراتی، عرضه مواد اولیه جهت تولید و موارد دیگر، صنعت فولاد را دچار سردرگمی کرده است. در حالی که دستورالعمل تنظیم بازار محصولات فولادی که دولت در تاریخ ۱۹ تیر ماه ۱۳۹۷ ارائه کرد، در راستای کنترل فشارهای تنظیم بازاری دولت پیش روی تولید کنندگان و صادر کنندگان در شرایط بحران اقتصادی بوده است.

ضعف ساختاری در حمایت از صنعت فولاد

بهرامن تصریح کرد: از دیگر چالش های صنعت فولاد و از جمله مواردی که امروز صنعت فولاد را با مشکل جدی روبرو کرده است، موضوع زیر ساخت های حمایتی است به طوری که حمل و نقل زیر زمینی و دریایی و ظرفیت بنادر توان ظرفیت تولید صادراتی را ندارد و این نقص بزرگی در راستای حمایت از تولید است چراکه تمرکز بالای تجارت محصولات معدنی بر صادرات محصولات با ارزش‌افزوده پایین به صورت کسری ‌تراز تجارت محصولات فولادی بوده است.

وی افزود: ساختار واحدهای فولاد خام به لحاظ مقیاس تولید حاکی از آن است که تنها ۱۴ میلیون تن از ظرفیت فعال کشور دارای مقیاس دو میلیون تن و بالاتر هستند. مقیاس سایر واحدهای فعال تا ظرفیت فعلی یعنی معادل رقم ۳۱.۶۲ میلیون تن، کمتر از ۲ میلیون تن است. ساختار آتی فولاد خام به لحاظ ترکیب ظرفیت حاکی از بدتر شدن وضعیت به لحاظ بهره‌مندی از صرفه‌های مقیاس است.

نبود تنوع بخشی در سبد تولیدات

عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران در ادامه در پاسخ به این سوال که چطور می توان در مسیر گذر از این مشکلات قرار گرفت و به توسعه صنعت فولاد رسید، گفت: تحریک تقاضای داخلی و خارجی در اولویت برنامه هاست و تا زمانی که این تحریک پذیری صورت نگیرد نمی توان به سراغ سایر موارد تقویت بازار صنعت فولاد رفت. توازن بخشی به زنجیره تأمین فیزیکی فلزات اساسی و ارائه مشوق جهت تنوع‌ بخشی به ترکیب سبد تولیدات از دیگر پیشنهادات است که در نهایت می تواند منجر به افزایش تولید با ارزش افزوده بالا شود که به نسبت زمینه های بهره مندی از مزیت های نسبی با تجهیز واحدهای تولیدی و زیر ساخت های توسعه فلزات اساسی به تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا و دستیابی به بازارهای جهانی منجر خواهد شد.

چوب حراج به سنگ آهن

سعید صمدی رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران نیز پیشتر اظهار کرده بود: در سال جاری آمارها گویای آن است که تولید کنسانتره سنگ آهن کشور با رشد، اما تولید گندله با افت همراه بوده است. در این میان شرکت معدنی و صنعتی گل‌ گهر بیشترین سهم را در تولید مواد اولیه صنعت فولاد دارد.

وی افزود: دولت بهتر می داند ارزان فروشی سنگ آهن برای تامین نیاز تنها فولادسازان، یک تصمیم عجولانه و بدون تدبیر است و باید منتظر از دست رفتن بازارهای این محصول باشد. صمدی با بیان اینکه فولادی‌ها علی رغم برخورداری از سنگ آهن ارزان قیمت معادن دولتی باز هم حاضر به عرضه پایین تر از نرخ جهانی نیستند، گفت: در چنین شرایطی معادن که عمدتا کوچک و اصطلاحاً غیر متعارف هستند بیشترین آسیب را خواهند خورد. تنها بخش کوچکی از معادن قدیمی که تجهیز هستند و عیار بالایی دارند و به نوعی تحت پوشش حمایت های دولتی هستند در معرض خطر تعطیلی و ورشکستگی قرار نمی گیرند.

رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران ادامه اداد: اکنون دولت تنها به فکر تامین نیاز تولید بخش نورچشمی خود (فولادسازان) است و هیچ اعتنایی به بازار و تولید سنگ آهن ندارد و از خطری که این محصول را تهدید می کند در غفلت است.