غریب مانده!

به گزارش می متالز، 50 سال قبل هنگامی که برای نخستین بار صنعت فولاد در ایران با بهره‌برداری از کارخانه ذوب آهن اصفهان شکل گرفت، اساس صنعت فولاد بر مبنای کوره بلند و استفاده از کک بود و همزمان بهره‌برداری از معادن زغال‌سنگ کشور برای تولید فولاد آغاز شد اما با ورود تکنولوژی احیا مستقیم به کشور و استفاده از مزیت ارزانی گاز، فولادسازی‌های بزرگ کشور بر اساس این تکنولوژی توسعه یافتند و میزان تولید کوره بلند تغییر چندانی پیدا نکرد. در آن زمان مزیت‌های گاز همچون فراوانی، ارزانی و انتقال سریع باعث شد روش کوره بلند در کشور به تدریج به حاشیه رود و در همان ذوب آهن محدود بماند. این محدودیت در تکنولوژی کوره بلند بر معادن زغال‌سنگ نیز تاثیر گذاشت و این معادن نیز با وجود پتانسیل ذخایر سه میلیارد تنی در کشور توسعه چندانی نیافت. از سویی، زغال‌سنگ حرارتی در بسیاری از کشورها به عنوان یک منبع تامین انرژی الکتریکی و حرارتی مطرح است و بیش از 50 درصد برق دنیا توسط نیروگاه‌های زغال‌سنگ تامین می‌شوند؛ از سوی دیگر، باز هم مشاهده می‌شود که در کشور ما هیچ نیروگاهی بر پایه مصرف زغال‌سنگ راه‌اندازی نشده است. این یعنی معادن زغال‌سنگ کشور چه آن‌هایی که زغال کک‌شو و چه آن‌هایی که زغال حرارتی تولید می‌کنند، به دلیل نبود بازار موثر و تقاضای کافی توسعه چندانی نیافتند.

نکته قابل توجه دیگر این که در طی این سال‌ها گاز به واحدهای احیا مستقیم با یارانه 90 درصدی اختصاص می‌یافت و این در حالی است ذوب‌آهن به عنوان تنها تولید کننده به روش کوره بلند به نوعی از دریافت یارانه محروم بود. همچنین به دلیل انحصاری بودن بازار مصرف و وجود تنها یک خریدار برای زغال‌سنگ کشور، معادن کشور چاره‌ای جز فروش محصول خود به یک خریدار نداشتند. موضوع بدتر آن که شرکت ذوب آهن اصفهان به دلیل نبود زغال‌سنگ با کیفیت، ناچار به واردات زغال‌سنگ در سال‌های گذشته بوده است در حالی که به راحتی می‌توان با اکتشافات تخصصی‌تر، احداث واحدهای فرآوری پیشرفته‌تر مانند زغال‌شویی‌ها و کک‌سازی‌های نوین، حتی نیاز کشور به واردات را نیز قطع کرد؛ اما این مهم هنوز مجالی برای تحقق نیافته است.

بر اساس سند چشم‌انداز صنعت فولاد کشور در افق 1404، باید به تولید 55 میلیون تن فولاد دست یابیم که 9 تا 10 میلیون تن آن با روش کوره بلند تولید خواهد شد. در حال حاضر تولید فولاد کشور به حدود 30 میلیون تن رسیده اما سهم کوره بلند از این میزان تولید، بیش از 2.5 میلیون تن نیست! هرچند که قرار است در سال آینده یک واحد کوره بلند در زرند کرمان به ظرفیت 1.7 میلیون تن به بهره‌برداری برسد که قطعا تقاضا برای زغال‌سنگ و کک را افزایش خواهد داد اما تا 10 میلیون تن هدف تعیین شده، حدود 6 میلیون تن دیگر فاصله وجود دارد.

کشور ما با وجود دارا بودن ذخایر قطعی سه میلیارد تنی زغال‌سنگ، بهره کمی از این ثروت خدادادی برده است. این معادن به راستی از سوی مسوولان امر مهجور مانده و حتی مناطق مانند طبس با ذخیره بیش از 1.5 میلیارد تن زغال‌سنگ، فراموش شده‌اند! به گونه‌ای که زیرساخت مناسب در آن منطقه وجود ندارد و سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان زغال‌سنگ خود باید با صرف هزینه‌های گزاف به احداث زیرساخت‌ها بپردازند. وقت آن رسیده دولت برای استفاده از این پتانسیل در کشور آستین همت بالا زند و با تدوین استراتژی‌های جدید و نگاه نوین، توسعه صنعت زغال‌سنگ را بیش از پیش تسریع کند تا به این ترتیب بتوان به آرمان‌های فولادی کشور نیز رنگ واقعیت بخشید.