معمای جهش جهانی کامودیتی‏‏‏‏‏‏‏‏‌ها

به گزارش می‌متالز، در ماه‌های پایانی سال‌۲۰۲۰ بود که برخی از موسسات معتبر بین المللی درخصوص بروز سوپرچرخه کالایی هشدار دادند. اکتبر ۲۰۲۰ گلدمن ساکس از شروع احتمالی ابرچرخه کالایی خبر داد و برآورد کرد این ابرچرخه حدود یک دهه طول بکشد. این نام گذاری بر آینده بازار کامودیتی‌ها (ابرچرخه یا سوپرچرخه) در آن زمان، موافقان و مخالفان متعددی داشت، با این‌حال رشد قیمت جهانی کالا‌های اساسی و مواداولیه در ۵/ ۱ سال‌گذشته و حفظ این سطوح قیمتی در سال‌جاری میلادی، فرضیه بروز سوپرچرخه کالایی را تایید می‌کند. چندی پیش بود که جف کوری، استراتژیست ارشد بخش کالایی گلدمن ساکس، درخصوص روند بازار‌های کالایی در سال‌۲۰۲۲ گفت: «ابرچرخه بازار‌های کالایی به پایان نرسیده و این احتمال وجود دارد که ابرچرخه ایجادشده در بازار کامودیتی‌ها تا یک دهه اثرگذاری خود را بر بازار حفظ کند.» وی ادامه داد: «سال جدید با پس‌زمینه‌ای آغاز شده که جابه جایی‌های بی سابقه‌ای در بخش انرژی، فلزات و کشاورزی اتفاق می‌افتد و مقادیر قابل توجهی پول در بخش بازار کامودیتی‌ها وجود دارد. این در حالی است که موقعیت سرمایه گذاری در بخش کامودیتی‌ها محدود است.»

نقطه عطف کامودیتی‌ها در ۲۰۲۲

اما نقطه‌عطف برآورد ادامه پرشتاب‌تر این سوپرچرخه در سال‌جاری میلادی، تهاجم روسیه به اوکراین بود که موجب تحول در بازار‌های کالایی شد. این امر قیمت انرژی و سوخت را بالاتر برد و عرضه غلات، محصولات غذایی و البته محصولات مرتبط با زراعت را به مناطق پرمصرف جهان تهدید کرد. نگاهی به شاخص کالایی بلومبرگ که سبد متنوعی از مواد خام را پوشش می‌دهد، نشان از رشد بیش از دوبرابر متوسط قیمت کالا‌ها به دلار در دو سال‌گذشته دارد، ضمن آنکه از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین نیز شاهد رشد بیش از ۱۱‌درصدی شاخص کالایی بلومبرگ بودیم. کارشناسان معتقدند تا زمانی که جنگ گرم اوکراین در جریان است، برگشت آرامش به بازار‌ها و رفع التهاب کنونی بعید به‌نظر می‌رسد. سابقه تاریخی جنگ‌ها نیز نشان می‌دهد همواره درگیری‌های نظامی بزرگ با رشد تورم و نرخ بالای کالا‌ها مقارن شده است.

وضعیت کامودیتی‌ها از ابتدای سال‌نو میلادی

آنگونه که آمار‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال‌نو میلادی تاکنون، گاز طبیعی با رشد حدود ۸۰‌درصدی پیشتاز است. این سوخت در سال‌۲۰۲۰ حدود ۱۶‌درصد و در سال‌گذشته نیز ۴۷‌درصد افزایش قیمت داشته است، پس از آن نوبت به زغال‌سنگ می‌رسد که در ۵/ ۳‌ماه سپری شده از سال‌جاری، ۴/ ۷۹‌درصد گران‌تر شده است. زغال‌سنگ در سال‌گذشته میلادی، ۶/ ۱۶۰‌درصد افزایش قیمت داشت، اما سومین رکورد رشد قیمتی در سال‌جاری به نیکل با رشد ۸/ ۵۷‌درصدی اختصاص دارد. گندم نیز در همین بازه زمانی رشد ۱/ ۴۰ درصدی را نشان می‌دهد و در ادامه نفت‌خام با افزایش ۳۳ درصدی و ذرت با رشد قیمت حدود ۳۰‌درصدی خودنمایی می‌کنند، اما دلیل صدرنشینی این کالا‌ها در سال‌جاری چیست؟

گاز طبیعی

بهای گاز طبیعی در ۵/ ۳‌ماه سپری‌شده از سال‌جاری میلادی حدود ۸۰‌درصد افزایش داشته است. اتحادیه اروپا حدود ۴۰‌درصد از گاز طبیعی خود را از خطوط لوله روسیه دریافت می‌کند و حدود یک‌چهارم آن از اوکراین عبور می‌کند. آنگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده نفت و گاز طبیعی به بازار‌های جهانی است. بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، ۴۵‌درصد از بودجه فدرال روسیه در سال‌۲۰۲۱ از طریق درآمد‌های نفتی و گازی تامین شده است. اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده می‌گوید که آلمان با واردکردن ۴۸‌میلیارد مترمکعب گاز طبیعی، ایتالیا با ۲۶‌میلیارد مترمکعب، فرانسه با ۱۷‌میلیارد مترمکعب و لهستان با بیش از ۱۰‌میلیارد مترمکعب واردات گاز از روسیه، بیشترین حجم واردات گاز از این کشور در سال‌۲۰۲۱ را داشته اند. در این میان پافشاری غرب برای تحریم نفت و گاز روسیه سبب‌شده تا بهای گاز طبیعی به رشد ادامه دهد.

زغال‌سنگ

همان‌طور که اشاره شد زغال‌سنگ در سال‌گذشته میلادی ۶/ ۱۶۰‌درصد رشد قیمت داشت و در ماه‌های سپری‌شده از سال‌۲۰۲۲ نیز بیش از ۷۹ درصد گران‌تر شده است. از دلایل رشد قیمت زغال‌سنگ در سال‌گذشته که بگذریم، در سال‌جاری این بحران روسیه-اوکراین بود که به نقطه عطفی در این بازار تبدیل شد. حدود ۱۴ درصد از کل صادرات زغال‌سنگ جهانی از روسیه تامین می‌شود که این کشور را به سومین صادرکننده بزرگ این کالای استراتژیک در جهان تبدیل می‌کند. زغال‌سنگ در تولید برق و تولید انرژی فشرده استفاده می‌شود. تا سال‌۲۰۲۰، زغال‌سنگ بیش از ۲۷‌درصد از کل مصرف انرژی در جهان را به خود اختصاص داده است و پس از نفت (با ۳۱ درصد) در رتبه دوم قرار دارد. به‌طور خاص، اما این کالای استراتژیک بر ظرفیت تولید برق در جهان غالب است (بیش از ۳۵‌درصد از تولید برق جهان در سال‌۲۰۲۰ در نیروگاه‌های زغال‌سنگ انجام می‌شود)، از این‌رو با وجود اینکه صنعت تولید برق در بسیاری از کشور‌ها از زغال‌سنگ به گاز طبیعی و انرژی‌های تجدید پذیر تغییرجهت داده است، اما زغال‌سنگ هنوز هم سوخت اصلی تولید برق در اقتصاد‌های بزرگ درحال‌توسعه و البته نوظهور مانند چین (حدود ۶۵ درصد) و هند (حدود ۶۰ درصد) است. اقتصاد پیشرفته‌ای همانند ایالات‌متحده نیز برای تولید برق به‌شدت به زغال‌سنگ متکی است؛ جایی که بر اساس آمارها، در سال‌۲۰۲۰، زغال‌سنگ مسوول حدود یک‌پنجم کل برق تولید شده در این کشور بود، از این‌رو انتظار می‌رود طولانی شدن بحران روسیه و اوکراین، به اختلال در عرضه جهانی زغال‌سنگ منجر شده و قیمت برق و انرژی کلی را بالا ببرد و در نهایت باعث افزایش هزینه فعالیت‌های اقتصادی، به ویژه در صنایع تولیدی انرژی‌بر - یعنی کارخانه‌های فولاد و آلومینیوم - شود.

نیکل

نیکل علاوه‌بر کاربرد گسترده آن در سکه، برای فناوری باتری نیز ضروری است. علاوه‌بر این، نیکل به دلیل مقاومت در برابر خوردگی در طیف گسترده‌ای از محصولات از سیم، میخ و لوله گرفته تا توربین‌های گاز و شفت پروانه در قایق‌ها و کارخانه‌های آب‌شیرین کن بسیار مهم است. روسیه که بیش از ۲۸‌درصد از صادرات نیکل خام جهان را به خود اختصاص می‌دهد، بزرگ‌ترین صادرکننده این کالای استراتژیک است و پس از آن استرالیا و کانادا به ترتیب ۱۵‌درصد و ۱۱‌درصد از صادرات جهانی نیکل را به خود اختصاص می‌دهند، از این‌رو هیچ‌جایگزین عملی برای روسیه در بازار جهانی نیکل وجود ندارد و همین نکته کافی است تا توضیح دهد چرا قیمت این کالای استراتژیک به‌طور چشمگیری در دو هفته گذشته افزایش یافته است و از ابتدای سال‌جاری میلادی تا به امروز حدود ۵۸‌درصد گران‌تر شده است.

گندم و ذرت

چندی پیش بود که سازمان ملل‌متحد گزارش داد قیمت جهانی مواد غذایی در ماه مارس در نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین به بالاترین سطح خود رسیده است. شاخص قیمت فائو نشان می‌دهد که به دلیل جنگ در اوکراین (که صادرات دریای‌سیاه و بیش از یک‌چهارم از صادرات گندم جهان را مختل کرد) قیمت جهانی گندم در‌ماه مارس ۷/ ۱۹ درصد افزایش یافت. همچنین با بسته‌شدن بنادری که صادرات گندم و ذرت از اوکراین را محدود می‌کند، شاهد افزایش ۱۷‌درصدی قیمت غلات در ماه گذشته میلادی بودیم، از این‌رو از سال‌جاری میلادی (از ابتدای سال‌تا روز گذشته) بهای گندم بیش از ۴۰‌درصد و ذرت حدود ۳۰‌درصد افزایش یافت.

آهن و فولاد

روسیه و اوکراین ۵/ ۷ درصد از صادرات جهانی آهن و فولاد را به خود اختصاص داده اند؛ جایی که روسیه با مجموع ۲/ ۵ درصد در رتبه پنجم و اوکراین با سهم ۳/ ۲ درصد از صادرات جهانی در رتبه پانزدهم قرار دارند. آهن و فولاد در عملکرد جوامع مدرن نقش اساسی دارند و در طیف گسترده‌ای از صنایع، از زیرساخت‌ها، ساختمان ها، ماشین‌آلات و دفاعی گرفته تا حمل‌ونقل، لوازم‌خانگی، مبلمان و بسیاری دیگر از اقلام خانگی و تولیدی استفاده می‌شوند، از این‌رو اختلال در تولید آهن و فولاد در روسیه و اوکراین می‌تواند فعالیت اقتصادی جهانی را تضعیف کند، با این‌حال کارشناسان معتقدند تاثیر احتمالا کوتاه‌مدت خواهد بود؛ چراکه بسیاری از بازیگران دیگر - از جمله ایالات‌متحده، ژاپن، آلمان و اقتصاد‌های اتحادیه اروپا - در صنعت آهن و فولاد جهانی وجود دارند که می‌توانند در میان مدت تا بلندمدت جایگزین روسیه و اوکراین شوند.

منبع: دنیای اقتصاد