رقابت کریدور ریلی ترانس-افغان با کریدور شمال-جنوب ایران/ ضرورت مشارکت فعالانه ایران در توسعه خط‌آهن افغانستان

به گزارش می‌متالز، چندی پیش امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان و سرگئی عمرزاکوف معاون نخست وزیر و وزیر بازرگانی ازبکستان در رابطه نهایی شدن اتصال ریلی دو کشور در قالب کریدور ترانس-افغان به بحث و تبادل نظر پرداختند. نقشه راه این کریدور ریلی ۵۷۰ کیلومتری فوریه سال ۲۰۲۱ میلادی (بهمن ۱۴۰۰) بین دو کشور امضا شد، اما تاکنون، ساخت این مسیر ریلی آغاز نشده است.

ترانس-افغان راه جایگزین کریدور شمال-جنوب ایران

به گفته کارشناسان، خط‌آهن ترانس-افغان که بناست شهر ترمذ در ازبکستان را به مزار شریف، کابل، جلال آباد و در نهایت به پیشاور پاکستان متصل کند در راستای ایجاد دسترسی تمام ریلی ازبکستان به بندر گوادر در پاکستان و سپس آب‌های گرم بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هر دو کشور ازبکستان و افغانستان به واسطه محصور بودن در خشکی نیاز فراوانی به ایجاد این کریدور دارند و به همین دلیل در تلاشند تا هرچه سریعتر این مهم اتفاق بیافتد.

این در حالی است که تا پیش از این، هر دو کشور ازبکستان و افغانستان برای دسترسی به آب‌های گرم جنوبی نیاز جدی به استفاده از ظرفیت‌های ترانزیت از خاک ایران داشته‌اند. هرچند این مسئله به واسطه عدم وجود فرآیند‌های ترانزیتی سریع و پایدار در کشور، هیچگاه شکل نگرفت و تا جایی پیش رفت که این دو کشور مجبور به بررسی راه‌های جایگزین برای اتصال به آب‌های آزاد جنوبی شده‌اند.

بخت الرحمن شرافت، سرپرست راه آهن افغانستان گفته عمیات اجرایی ساخت این خط راه آهن در ماه جاری آغاز می‌شود. پیش از این نیز دولت ازبکستان در ماه مارس سال جاری میلادی (اسفند ۱۴۰۰)، به طور رسمی اعلام کرده بود که ساخت راه آهن ترانس افغان آغاز شده، گرچه هنوز اتفاقی در این زمینه روی نداده است.

ضرورت تسریع در ساخت خط‌آهن چابهار-سرخس

یکی از مهم‌ترین مشکلات ساخت محور ریلی ترانس-افغان فارغ از برخی ناآرامی‌های موجود در منطقه، عبور این خط ریلی از منطقه کوهستانی هندوکش در افغانستان است که می‌تواند چالش برانگیز باشد. با این حال، این مسیر در رقابت با کریدور شمال-جنوب ایران است و می‌تواند روسیه و CIS را از مسیری غیر از ایران به آب‌های بین المللی وصل کرده و کریدور ایرانی را با تهدید مواجه کند.

در همین زمینه محمدجواد شاهجویی، کارشناس اقتصادی گفت: احداث خط کریدور ریلی ترانس-افغان به عنوان کریدور رقیب شمال-جنوب ایران در حالی اتفاق می‌افتد که ایران، به نیاز‌های ترانزیتی دو کشور افغانستان و ازبکستان طی سال‌های متمادی پاسخ نگفته است. این کریدور در صورت احداث می‌تواند رقیب سرسختی برای کریدور شمال-جنوب ایران باشد و به همین جهت بسیاری از کشور‌های متخاصم ترانزیت ایران، از احداث این کریدور استقبال کرده اند.

وی افزود: در چنین شرایطی، همچنان احداث راه آهن چابهار-زاهدان که بناست در نهایت به سرخس متصل شود و یکی از اهداف آن اتصال افغانستان به بندر چابهار برای رفع نیاز‌های واردات و صادرات این کشور است، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در صورت احداث هر چه سریعتر این خط آهن مهم، هم افغانستان و هم ازبکستان نیاز ترانزیتی خود را برطرف خواهند کرد و هم ایران از عوائد ترانزیت کالا‌های این دو کشور بهره‌مند خواهد شد.

مشارکت فعال ایران در توسعه راه آهن افغانستان

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: نکته مهم دیگر این است که ازبکستان علاقه‌مند است خط آهن کریدور ترانس-افغان را با عرض ریل مشابه خود تاسیس کند. این در حالی است که دولت افغانستان در سال ۲۰۱۰، عرض ریل استاندارد اتحادیه بین المللی راه آهن‌های دنیا به طول ۱۴۳۵ میلی متر را به عنوان استاندارد توسعه‌ای شبکه ریلی خود پذیرفته است. در صورت احداث راه آهن ترانس-افغان با عرض ریلی مغایر با عرض ریل استاندارد، در آینده این کشور با مشکل در مبادلات ریلی با هم سایه شرقی خود یعنی ایران و همچنین پاکستان و چین مواجه خواهد شد.

شاهجویی اضافه کرد: این در حالی است که هم اکنون اتصال ریلی ایران و افغانستان در مسیر خواف-هرات با عرض ریل استاندارد موجود است و افغانستان نباید اجازه ساخت راه آهنی با عرض ریلی غیر از عرض ریل استاندارد پذیرفته شده توسط اتحادیه بین المللی راه آهن‌های دنیا را بدهد. چرا که در آینده، شبکه ریلی این کشور به انحصار کشور ازبکستان در خواهد آمد.

وی با اشاره به اهمیت تسریع در ساخت راه آهن چابهار-زاهدان تاکید کرد: علاوه بر تاسیس راه آهن چابهار-زاهدان و سپس زاهدان-سرخس برای تسهیل دسترسی ریلی افغانستان به بندر چابهار در ایران، ایران می‌بایست مشارکت فعالی در تکمیل خط ریلی شمالی افغانستان در مسیر هرات-مزارشریف داشته باشد که مذاکرات آن پیشتر با دولت مرکزی افغانستان صورت پذیرفته است. ظرفیت‌های تهاتری مهمی برای احداث این خط ریلی در خاک افغانستان وجود دارد و این کشور می‌تواند از توان فنی، مهندسی و اجرایی ایران برای توسعه شبکه ریلی خود استفاده کند.

منبع: خبرگزاری تسنیم