معدن‌کاری حیات وحش را «آواره» می‌کند

به گزارش می‌متالز، حسن اکبری "توسعه معدنی" را یکی از اشکال مهم تخریب طبیعت ایران دانست و درباره اثرات ایجاد دسترسی‌های بی‌رویه نظیر جاده‌ها، خطوط انتقال سوخت و بزرگراه‌ها و... بر از بین رفتن زیستگاه‌های مناسب جانوری اظهار کرد: توسعه معدن‌کاری معمولا در قلب طبیعت و در بسیاری از زیستگاه‌های بکر نظیر زیستگاه‌های کوهستانی اتفاق می‌افتند و به علت نیاز به ایجاد دسترسی جاده‌ای و باز کردن «سینه کار‌های معدنی» به تخریب زیستگاه می‌انجامد.

به گفته معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، بسیاری از گونه‌های جانوری به‌ویژه گربه‌سانان به حضور انسان حساس هستند و با دستکاری زیستگاه‌ها از طرق مختلف به‌ویژه از طریق معدن‌کاری، این گونه‌های جانوری از زیستگاه خارج و با خطر‌هایی مواجه می‌شوند که تجربه مقابله با آن را ندارند.

تاثیر مستقیم معدن‌کاوی بر تخریب پوشش گیاهی و خاک

وی با بیان اینکه معدن‌کاوی به‌طور مستقیم به تخریب پوشش گیاهی و خاک منجر می‌شوند، ادامه داد: درواقع خود به خود اثرات مخرب معدن سازی بر زیستگاه‌ها بالا است و متاسفانه بازسازی مناسبی هم پس از اتمام کار معدن انجام نمی‌شود علاوه بر آن بعضا جاده‌های متعددی برای دسترسی به معادن ایجاد می‌شود که خود آسیب‌زا است همچنین در حال حاضر به‌طور همزمان در بسیاری از نقاط کشور توسعه معدنی در حال رخ دادن است. برای مثال در فلات مرکزی ایران تقریبا زیستگاهی وجود ندارد که یکی از اشکال توسعه معدنی اعم از برداشت شن و ماسه، خاک، ذخایر فلزی و سنگ‌های تزئینی و .. در آن‌ها اتفاق نیفتاده باشد. از این رو وقتی تعداد زیادی معدن به‌طور همزمان برداشت می‌شوند، حیات وحش نیز خانه‌ای برای زندگی نداشته و آواره می‌شوند.

به گفته اکبری، نباید تمام طبیعت را به‌طور همزمان به منظور توسعه معدنی، معدن‌کاری کرد بلکه باید بر اساس نیاز و ضرورت‌های موجود برای بهره‌برداری معادن مجوز صادر شود چراکه آغاز بهره‌برداری چند معدن به طور همزمان پناهگاه حیات وحش را با مخاطره مواجه می‌کند.

وی همچنین درباره ضرورت بازسازی محیط زیست پس از اتمام کار معادن تاکید کرد که پس از پایان کار معدن باید جاده‌های دسترسی ایجاد شده کور شوند.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه اغلب معدن‌کاران معتقدند که زمان گرفتن مجوز و قبل از شروع معدن کاری، هزینه‌ای را تحت عنوان "هزینه جبران پوشش گیاهی" به خزانه دولت پرداخت می‌کنند و ظاهرا بخشی از آن را سازمان منابع طبیعی می‌تواند به منظور بازسازی جذب کند، توضیح داد: این امر در حالیست که مسوولان منابع طبیعی معتقدند این رقم معمولا به آن‌ها باز نمی‌گردد و دستشان برای بازسازی معادن باز نیست. به نظر می‌رسد خود معدن‌کار باید متعهد شود تا در آخر کار بازسازی را انجام دهد.

اکبری همچنین این را هم گفت که سازمان محیط زیست از گردونه استعلامات معدنی در مناطق آزاد یعنی در ۸۹ درصد از خاک کشور خارج شده است و هیچ استعلامی در جهت عدم آسیب معدن‌کاری به زیستگاه‌ها در مناطق آزاد از این سازمان نمی‌شود.

وی افزود: عملا امکان نظارت بر معدن‌کاری در مناطق آزاد برای سازمان حفاظت محیط زیست وجود ندارد. این سازمان تنها در مناطق چهارگانه می‌تواند عمدتا محدودیت‌هایی را برای عدم آسیب به زیستگاه ایجاد کند. با این حال نزدیک به ۲ میلیون هکتار از ۱۹ میلیون هکتار مناطق چهار گانه در اختیار سازمان محیط زیست، محدوده معدنی است که قبل از ایجاد سطح حفاظتی منطقه برای معدن‌کاری واگذار شده است و ما مجبوریم اجازه دهیم تا فعالیت را در این مناطق ادامه دهند.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین درباره اهمیت آموزش‌های محیط زیستی به معدنکاران خاطر نشان کرد: آموزش‌های زیست‌محیطی به مسئولان، پیمانکاران، متولیان معدن، مهندسان و کارگرانی که در دل طبیعت مشغول کار هستند، خیلی مهم است. ما موارد متعددی داشتیم که کارگران و یا افرادی که در معدن کار می‌کردند، خودشان شکارچیانی بودند که با خود اسلحه حمل می‌کردند و در طبیعت شکار انجام می‌دادند همچنین این افراد در دل طبیعت هستند و مساله ریختن پسماند در طبیعت تخریب بوته‌ها و آسیب به چشمه‌ها که منابع مهمی برای تامین نیاز حیات وحش هستند نیز از دیگر مشکلات است. آموزش زیست‌محیطی جدی به این افراد مطالبه ما در برخی استان‌ها بوده است، اما چون زیرساخت قانونی برای آن دیده نشده تاکنون چندان موفقیت آمیز نبوده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه در مورد پدیده‌هایی نظیر شکار غیر مجاز بسیار ملموس‌تر شاهد از بین رفتن گونه‌های جانوری هستیم، اما تغییر کاربری‌ها به دلیل از بین بردن خانه و محل زندگی حیوانات موجب نابودی برگشت‌ناپذیر زیستگاه جانوران می‌شود، ادامه داد: تغییر کاربری زیستگاه گونه‌های جانوری دشتی که در دشت‌ها و مناطق مسطح زندگی می‌کنند از طریق کشاورزی آبی و دیم کاری بسیار گسترده است. برای مثال آهوی ایرانی تقریبا تمام زیستگاه‌های خود را به دلیل کشاورزی، پادگان سازی، شهر سازی و جاده‌سازی در کشور از دست داده و گستره زندگی این گونه برای جابه‌جایی فصلی و زندگی از بین رفته است و همین امر باعث شده در احیای جمعیت آهوی ایرانی با مشکل جدی مواجه باشیم.

تکه تکه کردن زیستگاه جانوران با جاده‌سازی

اکبری در ادامه سخنان خود با اشاره به اثر ساخت جاده در بر بین بردن زیستگاه‌های جانوران اظهارکرد: ساخت جاده در تمام زیستگاه‌ها اعم از جنگلی، کوهستانی و دشتی عارضه‌ای مخرب برای طبیعت محسوب می‌شود. شاید به لحاظ ظاهری عرض جاده زیاد نباشد و با ساخت جاده مساحت چندانی از زیستگاه را از دست ندهیم و مساحت بخشی که به‌طور مستقیم به خاطر آسفالت از بین برود زیاد نباشد، اما مهم‌ترین مشکل در ساخت جاده‌ها تکه تکه کردن زیستگاه جانوران است.

به گفته معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست بسیاری از گونه‌های حیات وحش به یکپارچگی زیستگاه نیاز دارند تا هنگام جا به جایی فصلی و تبادل ژن در زیر جمعیت‌های مختلف با یکدیگر تنوع را در بلند مدت حفظ کنند که با جاده‌کشی این ارتباط کم می‌شود.

تاثیر جاده‌سازی بر تمام گونه‌های جانوری

وی با بیان اینکه وقتی رفت و آمد زیاد و جاده‌ها پر ترافیک باشند عملا ارتباط دو زیستگاه قطع می‌شود که این امر بسیار آسیب‌زننده است، تصریح کرد: در این حالت ممکن است برخی گونه‌ها نتوانند جابجا شوند و جفت‌یابی و جفت‌گیری کنند. اینگونه زندگی این گونه‌ها حالت جزیره‌ای و شانس بقای آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. از طرف دیگر همواره شاهد تلفات گسترده گونه‌های جانوری در جاده‌ها هستیم و شاید بتوان گفت جاده سازی‌ها پدیده‌ای است که تمام گونه‌های جانوری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه در دهه ۸۰ حدود ۱۰ یوز آسیایی را بر اثر تلفات جاده‌ای از دست دادیم، یادآور شد: در جاده مهریز انار در استان یزد طی دهه ۸۰ تعداد پنج قلاده یوز را از دست دادیم حتی برخی گونه‌های کمتر دیده شده نظیر خارپشت‌ها، مار‌ها و خزندگان تلفات بالایی را در جاده‌ها داشته‌اند. از سوی دیگر در برخی گونه‌های جانوری مجاور شهر‌ها نظیر کفتار‌ها به دلیل گرایش به حضور در اطراف مناطق مسکونی تلفات زیادی گزارش شده است.

اکبری در پایان گفت: سال‌هاست دنیا به این مساله پی برده است که باید طراحی جاده‌ها از همان ابتدا بر اساس توجه کافی به زیستگاه جانوران شکل گیرد و اقدامات لازم به نحوی انجام شود که امکان تردد حیات وحش وجود داشته باشد، اما در کشور ما اغلب جاده‌ها بدون توجه به طبیعت و منابع زیستی آن ساخته و طراحی می‌شوند و در زمان احداث هیچ توجهی به خانه حیات وحش و راحتی عبور و مرور گونه‌های جانوری نمی‌شود.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)