اصل ۵۰ قانون اساسی برای تعطیلی معدن کامو کافی نیست؟ / آسیب‌های یک معدن خصوصی به زندگی مردم و محیط زیست

به گزارش می‌متالز، هیچ راهی نیست که بدون آسیب به طبعیت کسب درآمد کنیم؟ پتروشیمی‌ها، سیمان‌سازی‌ها، معادن، فولادی‌ها و ... برای کشور ثروت آفرینی می‌کنند، اما اثر این کسب درآمد را می‌توان از زخم‌هایی که در جای جای طبیعت کشورمان نقش بسته، مشاهده کنیم. فعالان محیط زیستی معتقدند که علی الخصوص فعالیت معادن در بهترین حالت ممکن هم که باشد، مواد معدنی را از طبیعت می‌گیرد؛ موادی که باید باشد تا چرخه طبیعت به شکل طبیعی ادامه پیدا کند و اکوسیستم‌ها از بین نروند.

برای بررسی آسیب‌های معدن سنگ آهن کامو با نادر ضرابیان گفتگو کردیم، اما او در ابتدا برای ما شرح داد که فعالیت معادن به طور عمومی چطور باعث تخریب محیط زیست و از بین رفتن جریان طبیعت می‌شود.

سه وظیفه مهم کوهستان در طبیعت

او می‌گوید که کوهستان سه کارکرد و وظیفه مهم را در طبیعت به عهده دارد. بخار آب در آسمان در حال چرخش است و کوهستان وظیفه دارد که مانند میراب این بخار را بگیرد و به شکل باران یا برف در منطقه تحت پوشش خود حفظ کند.

به گفته ضرابیان این وظیفه انحصاری کوهستان است و هیچ پدیده طبیعی دیگری در جهان برای این منظور خلق نشده است.

دومین نقش کوهستان این است که به کمک پوشش گیاهی آب حاصل از باران و برف را وارد لایه‌های زیرزمینی خود کند. این لایه‌ها مملو از مواد معدنی هستند. این مواد معدنی در واقع همان موجود دریایی هستند که طی میلیون‌ها سال در طبیعت مرده اند و فشرده شده اند و حالا به صورت ماده معدنی در کوهستان‌ها یافت می‌شوند. آب با عبور از لایه‌های کوهستان، از این مواد معدنی غنی می‌شود و کوهستان آب را به چشمه‌ها تحویل می‌دهد. آب بدون این مواد معدنی قابل استفاده برای طبیعت نیست. با مصرف آب باران انسان‌ها هم بیمار می‌شوند.

این فعال محیط زیستی سومین وظیفه کوهستان را فرسایش طبیعی آن معرفی می‌کند و توضیح می‌دهد: کوه مانند شمع آب می‌شود و به همه زیست‌مندان اطراف خود نور و زندگی می‌بخشد. فرسایش کوه واریزه‌هایی را که سرشار از مواد غذایی است وارد دشت می‌کند و به این صورت دشت‌ها بازسازی می‌شوند. حتی بخشی از این واریزه‌ها همراه با سیل به دریا می‌ریزد و منبع تغذیه جانوران دریایی می‌شود. جانوران دریایی که با این ماده‌های معدنی بدنشان تغذیه شده، می‌میرند و ته نشین می‌شوند و کوه زایی صورت می‌گیرد. کوه‌ها معمولا از کف دریا بالا می‌آیند.

مواد معدنی برای فروختن نیست

او نتیجه گیری می‌کند که مواد معدنی برای کندن و بردن و فروختن نیست، برای غنی کردن آب است و این اشتباه کلیدی مدیران ما است که فکر می‌کنند مواد معدنی ظرفیتی برای کسب درآمد است.

ضرابیان در ادامه این گفتگو اثرات فعالیت معادن را بر کوهستان بیان می‌کند و می‌گوید: پوشش گیاهی با معدن کاوی از بین می‌رود و باران و برف وارد لایه‌های خاک نمی‌شود و آب حاصل از بارش‌ها به صورت سیل‌های غیرطبیعی به دریا و رودخانه‌ها می‌ریزد. زیست‌مندان زیادی که در دل کوه زندگی می‌کنند زیست گاه خود را از دست می‌دهند، مواد معدنی و پوشش گیاهی مورد نیاز خود را از دست می‌دهند و حیاتشان به مخاطره می‌افتد.

او به فعالیت معدن سنگ آهن کامو اشاره می‌کند که از حدود ۲۰ سال پیش فعال شده و با اعتراض مردم منطقه در سال ۹۹ فعالیتش متوقف می‌شود. بار دیگر امسال قصد شروع فعالیت در معدن را داشتند که دوباره مردم اعتراض می‌کنند و دادستانی دستور می‌دهد که برای مدتی کوتاه فعالیت معدن متوقف شود تا بررسی‌های لازم صورت گیرد.

نابودی هرچه در کوه است

او با اشاره به بازدید میدانی از محدوده این معدن توضیح می‌دهد که فعالیت معدن هرآنچه در کوه است، نابود می‌کند. انفجار‌هایی که برای معدن کاوی صورت گرفته، دپو مواد معدنی استخراج شده و ... علاوه بر از بین بردن زیست بوم کوه، منطقه را پر از گردوغبار کرده است؛ گردوغباری که به سمت رصدخانه و شهر کامو و جوشقان می‌رود.

به گفته ضرابیان این معدن در منطقه حفاظت شده قرار دارد و روی سرچشمه رودخانه کویر کامو و در ارتفاع حدوده ۲ هزار و ۶۰۰ متری کار می‌کند. رودخانه تقریبا خشک شده، سرچشمه‌ها خشک شده و طبیعت به شدت در حال تخریب است و مشخص نیست این وضعیت تا چه زمانی قرار است ادامه پیدا کند.

او به اهمیت درآمدزا بودن معادن از نظر مدیران و مسوولان کشور اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که مواد معدنی غنی که در کوه‌ها انباشته شده، برای ثروت آوری نیست، بلکه برای غنی کردن آب است. آب غنی شده ثروت بزرگی برای طبیعت و حیات انسان است و اگر این مواد معدنی از کوه‌ها خارج شوند، به طبیعت آسیب وارد می‌شود. حیات مردم در شهر‌های و اطراف کوهستان کرکس و کوه گرگش تا باتلاق گاوخونی به واسطه این کوهستان است و حالا هیچ جای سالمی در این کوه‌ها باقی نمانده و برای احیای محیط زیست در منطقه راهی جز تعطیلی کامل معدن وجود ندارد.

این فعال محیط زیستی توضیح می‌دهد که مردم در این مساله، در اولویت نیستند و قبل از آن‌ها باید نجات باتلاق گاوخونی، زیست‌مندان رود کویر و کوهستان فکر کنیم.

ضرابیان در بازدید از محدوده معدن همراه محمد درویش بوده است. درویش هم از فعالان مشهور در حوزه محیط زیست است و تاکنون درباره منابع آبی اصفهان و فرونشست زمین، گزارش‌هایی را ارائه کرده است.

جان رودخانه کویر گرفته شد

درویش به خبرنگار ما ضمن تأکید بر اینکه محل فعالیت معدن دقیقا روی سرچشمه اصلی رودخانه کویر است، می‌گوید: این رودخانه در حوضه آبخیز تالاب گاوخونی زاینده رود است و یکی از منابع تخلیه شرق اصفهان محسوب می‌شود.

او توضیح می‌دهد که بحران جدی در شرق اصفهان در مساله آب وجود دارد و در حوضه آبخیز زاینده رود باید از هر نوع عملیات تکنوژنیک که باعث کاهش تولید آب شیرین می‌شود، جلوگیری کرد چراکه این فعالیت‌ها می‌تواند بحران جدی ایجاد کند.

شناسایی پلنگ در منطقه حفاظت شده برزک

به گفته درویش به تازگی در محدوده حفاظت شده برزک که معدن سنگ آهن کامو در آن قرار دارد، یک قلاده پلنگ شناسایی و ثبت شده و همین نشان می‌دهد که اکوسیستم این منطقه ارزشمند است. او می‌گوید: تعداد گونه‌ای که مشاهده شده، در حال کم شدن است و پلنگی که دیدیم گونه پرچم در اکوسیستم محسوب می‌شود. همین پلنگ آنقدر ارزش دارد که هر نوع فعالیتی را تحت الشعاع قرار دهد.

او با اشاره به اینکه محدوده فعالیت معدن در منطقه حفاظت شده محیط زیست قرار دارد، می‌گوید: علاوه بر مدیران محیط زیست که وظیفه حفاظت از این محدوده را دارند، از مأموران وزارت نیرو شگفت زده ام که چطور به فعالیت معدن در آن محدوده مجوز داده‌اند.

تأثیر فعالیت معدن بر کیفیت آب رودخانه

درویش می‌گوید: در بازدیدی که داشتیم آشکارا مشخص بود که معدن روی کیفیت آب رودخانه اثر گذاشته و حتی مسیر رودخانه را تغییر داده اند. این یک اقدام کاملا غیرقانونی است و هیچ قدرتی نباید مسیر رودخانه را تغییر دهند. دبی آب را به شدت کم کرده اند و پساب فعالیت‌های آلاینده شان وارد آب‌های سطحی و زیرزمینی منطقه می‌شود. علاوه بر آن برخی مواد معدنی دپو شده از نخاله‌هایی که قبلا برداشت شده، وجود دارد که میزان ریزگرد را افزایش داده است. همه این موارد نشان می‌دهد که محیط زیست در این منطقه به شدت شکننده است.

او به ضرورت کاهش مهاجرت و توجه حکومت به این امر اشاره می‌کند و می‌گوید: ما به دنبال این هستیم که مردم به سکونتگاه‌های اصلی خود بازگردند، اما این فعالیت معدن باعث می‌شود که مهمترین منبع تأمین آب شر کامو و چوگان از بین برود و نتیجه آن چیزی جز افزایش مهاجرت مردم نخواهد داشت. مردمی که می‌توانستند از این آب برای کشاورزی، باغداری، زنبورداری و کشت گیاهان دارویی بپردازند و به حیات خود ادامه دهند.

این فعال محیط زیستی توضیح می‌دهد که محیط زیست این محدوده از نظر بوم گردی و همچنین دست یابی به انرژی بادی و خورشیدی بسیار ارزشمند است.

بحران مضاعف در دشت کاشان

او بیان می‌کند که دشت کاشان یکی از دشت‌های بحرانی استان اصفهان است که از حوضه تحت فشار زاینده رود، به آن اختصاص می‌یابد. حالا فعالیت این معدن باعث از بین رفته باقیمانده آب‌های زیرزمینی آن می‌شود.

محدوده فعالیت معدن کانسار آذرین در منطقه حفاظت شده برزک قرار گرفته است که در پایین رده از مناطق چهارگانه محیط زیستی کشور قرار گرفته است. برزک در ۱۴ آذر ۸۹ با مصوبه شماره ۳۲۸ شورای عالی حفاظت از محیط زیست، به عنون منطقه حفاظت شده، ثبت شده است. طبق تعریف سازمان حفاظت از محیط زیست منطقه حفاظت شده «به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، دشت، آب و کوهستان اطلاق می‌شود که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و احیای رستنی‌ها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاصی بوده و تحت حفاظت قرار می‌گیرد.»

این منطقه پس از صدور مجوز فعالیت معدن سنگ آهن کامو به منطقه حفاظت شده تبدیل شده و براساس قوانین، در این مناطق امکان بهره برداری از منابع طبیعی وجود دارد. به نوعی مسوولان سازمان حفاظت از محیط زیست اصفهان به همین دلیل از اعمال نظر خود درباره فعالیت این معدن امتناع می‌کنند. با این حال با توجه به اصل ۵۰ قانون اساسی و اینکه وظیفه حفاظت از این قانون به عهده سازمان حفاظت از محیط زیست است، می‌توان از مسوولان این سازمان در اصفهان انتظار داشت که نسبت به فعالیت این معدن بی اعتنا نباشند.

منبع: خبرگزاری دانشجو