سطح علمی اکتشافات بالاست اما به مدیریت اکتشاف نیاز داریم

به گزارش می متالز، در شرایط فعلی، کشور در بالاترین سطح علمی در زمینه اکتشاف قرار دارد و به لحاظ علمی با مشکلی روبه‌رو نیست اما آنچه مسلم است در شرایط کنونی، نیاز مبرم به مدیریت اکتشاف وجود دارد و با وضع موجود، بهترین گزینه، حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان است.
این مطلب را سیدرضا عظیمی، دبیر نخستین نمایشگاه تخصصی اکتشاف و مدیرکل پیشین دفتر امور اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت و مجری طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس به بهانه برگزاری «دومین جشنواره و نمایشگاه تخصصی بین‌المللی اکتشافات مواد معدنی با نگرش ویژه بر توسعه پایدار»که بهمن امسال در تهران برگزار خواهد شد. در گفت‌وگویی، مطرح کرد. این گفت‌وگو را می‌خوانید.

روند اکتشافات پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با پیش از آن چگونه بوده است؟

در مقایسه کلی، معادن اصلی کشور پیش از انقلاب بیشتر جنبه دولتی داشتند و حضور بخش خصوصی بسیار کمرنگ بود اما پس از انقلاب با توجه به افزایش نیاز بازار و توسعه زیرساخت‌ها و حمایت‌هایی که دولت در قالب تامین نقشه‌های زمین‌شناسی و تسهیلات در بخش اکتشاف انجام داد، موجب ایجاد انگیزه و رقابت در بخش خصوصی شد. از دیگر موارد موثر در توسعه بخش اکتشاف و معادن کشور، ساخت واحدهای صنایع معدنی بوده است.

اکتشاف در چه دولت‌هایی بیشتر از سایر دولت‌ها رشد داشته است؟

رشد اکتشاف روند ثابتی داشته و نمی‌توان مقایسه‌ای با آن برخورد کرد. دلیل اصلی این است که اکتشاف معادن، زیاد به مسائل سیاسی وابسته نیست و بیشتر جنبه زیرساختی دارد. ورود دولت در قالب صندوق بیمه سرمایه‌گذاری اکتشاف و پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری موجب شد که بخش خصوصی با جرات بیشتری در این زمینه حضور یابد.

دانش کشور در زمینه اکتشاف در چه سطحی قرار دارد؟

در شرایط فعلی، کشور در بالاترین سطح علمی در زمینه اکتشاف قراردارد و به لحاظ علمی مشکلی نداریم. آنچه مسلم است و تجربه نشان می‌دهد اینکه نیاز مبرم به مدیریت اکتشاف وجود دارد و با وضع موجود بهترین گزینه، حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان است. تجهیزات حرفه‌ای و تخصصی به‌ویژه در زمینه آزمایشگاه‌های آنالیز مواد معدنی و فرآوری نیز به‌روز هستند و بخش خصوصی در شرایط مناسبی به لحاظ سرویس و خدمات در این جایگاه قرار گرفته است.

ماشین‌آلات و تجهیزات اکتشاف تا چه اندازه به روز شده‌اند؟

ماشین‌آلات مورد استفاده در اکتشافات کشور به‌روز هستند اما افزایش کیفی آنها نیاز به بازنگری دارد. ما به ماشین‌آلات حفاری ویژه برای انجام اکتشافات در عمق زیاد نیازمند هستیم و بیشتر این ماشین‌آلات در صنایع دیگر مثل نفت در حال بهره‌برداری هستند.
 از این رو می‌توان با سیاست‌های اجرایی و اندکی تغییر، این ماشین‌آلات را در اکتشاف معادن نیز مورد استفاده قرار داد. خوشبختانه حوزه اکتشاف کمترین اثر را از تحریم پذیرفته و می‌تواند به عنوان نقطه قوت در برنامه‌ها و سیاست‌های کلان کشور لحاظ شود.

چه سازمان‌هایی مسئول اکتشاف هستند و آیا در این حوزه شاهد موازی‌کاری نیستیم؟

سازمان اصلی برای تامین زیرساخت‌های اکتشافی، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور است که خوشبختانه برنامه‌های به‌روز برای آماده‌سازی اطلاعات دارد و تنها نکته‌ای که در همه دولت‌ها به عنوان نقد می‌توان مطرح کرد، لحاظ نکردن بودجه کافی برای عملیات اجرایی این سازمان است.
سازمان بعدی، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) است که خوشبختانه با حضور این سازمان توسعه‌ای، در ثبت پهنه‌های بزرگ اکتشافی، کمک بسزایی به شناخت ظرفیت‌های اکتشافی به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته شده است.
از دیگر سازمان‌های موثر در توسعه اکتشاف، سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی هستند که با حضور نماینده این سازمان‌ها در شورای‌عالی معادن تا حدودی مسائل مرتبط با اکتشاف رفع شده اما به نظر من با توجه به شرایط فعلی کشور و نیاز به توسعه بخش معدن به عنوان موتور مولد اشتغال پایدار، باید با نگاه تمرکز بر بخش معدن، چالش‌های مرتبط با سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی را کم کرد.
اگر بخواهم درباره موازی‌کاری هم موردی را مطرح کنیم، بیشتر می‌توان به اطلاعات پایه و داده‌هایی اشاره کرد که سازمان‌های دیگر مانند سازمان انرژی اتمی و شرکت ملی نفت ایران از قبل فراهم کرده‌اند و برخی از این اطلاعات پایه، امکان استفاده در بخش اکتشاف را دارا بوده و بهتر است همه این اطلاعات پایه مرتبط با زمین بر مبنای موقعیت مکانی در مجموعه پایگاه داده‌های سازمان زمین‌شناسی لحاظ شود تا از انجام فعالیت‌های موازی و اتلاف بودجه و سرمایه جلوگیری شود.

ظرفیت‌های بخش خصوصی در زمینه اکتشاف تا چه اندازه رشد کرده است؟

خوشبختانه درحال‌حاضر انگیزه کافی در بخش خصوصی برای حضور در این زمینه فراهم است و دلیل آن بازار مصرف مواد معدنی و توسعه صنایع معدنی است که نیاز مبرم به این مواد را ایجاد کرده است.
آنچه بخش سیاست‌گذاری به آن باید توجه کند، ایجاد هماهنگی در نحوه معرفی محدوده‌های اکتشافی برای سرمایه‌گذاری در قالب استانداردهای جهانی است.
البته حرکت‌هایی در این زمینه از سوی سازمان نظام مهندسی معدن برای آموزش روش جورک و روش‌های مشابه انجام شده اما کافی نیست و بهتر است با ایجاد زیرساخت مناسب برای تعیین افراد خبره، شبیه کشورهای توسعه‌یافته معدنی مانند استرالیا و کانادا این مسیر را جهت داده و رونق بخشند.

برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی تا چه اندازه می‌تواند در زمینه اکتشاف، موثر و مفید باشد؟

نمایشگاه‌های تخصصی، فرصتی برای دیدار دوباره فعالان این عرصه، معرفی بهتر توانمندی‌های موجود و ایده‌پردازی است. برگزاری نمایشگاه تخصصی اکتشاف برای نخستین بار در زمان مسئولیت من در وزارتخانه مطرح شد و با وجود گذشت زمان طولانی پس از برگزاری نمایشگاه قبلی به نظرم استقبال خوبی از این نمایشگاه شد و امیدوارم به طور سالانه برگزار شود تا بتوان پایش بهتری برای ارتقای فرصت‌های موجود و توانمندی‌ها انجام داد.
شرکت‌های خارجی نیز می‌توانند در این نمایشگاه‌ها با معرفی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فنی و مهندسی حضور یابند که فرصتی برای الگوبرداری و مقایسه وضع موجود، ارتقای کیفی و نیز حضور در فرصت‌های منطقه‌ای خواهد بود.
یکی دیگر از ویژگی‌های ذاتی نمایشگاه، ارتباط صمیمی مدیران شرکت‌ها و کارشناسان تخصصی با بازدیدکنندگان، مشاوره و به‌روزرسانی اطلاعات تماس و دستیابی به نیازهای موجود برای برنامه‌ریزی‌های آینده است.