رشد لاک‌پشتی بخش حمل‌ونقل

‌می‌متالز - لجستیک مولفه اصلی هزینه سایر بخش‌ها نظیر کشاورزی، صنعت و خدمات به‌شمار می‌آید از آن جهت که بخش مهمی از هزینه نهاده‌های واسطه آن‌ها را تشکیل می‌دهد. از دیدگاه اقتصادی هزینه لجستیک که بخش قابل‌توجهی از قیمت تمام‌شده کالا‌ها را شامل می‌شود، برای کشور‌های درحال‌توسعه اهمیت زیادی دارد، زیرا کشور‌های درحال‌توسعه معمولا صادرکننده کالا‌های حجیم و مواد اولیه‌ای هستند که اغلب به کشور‌های دوردست صادر و هزینه حمل‌ونقل شان بالا است.

به گزارش می‌متالز، از طرف دیگر، واردکننده کالا‌های سرمایه‌ای نسبتا گرانبها هستند که باید هزینه حمل و نگهداری بالایی را بپردازند. هر اندازه که این کشور‌ها بتوانند در جهت پویایی و استفاده بهینه از منابع موجود خود در زمینه حمل‌ونقل کارآ تلاش کنند، به همان اندازه هزینه‌های پرداختی آن‌ها بابت حمل‌ونقل کم خواهد شد و تورم داخلی یا وابستگی‌های خارجی کمتری ایجاد می‌کند.

ایران به لحاظ ژئوپلیتیکی موقعیتی استثنایی در منطقه غرب آسیا دارد و به‌طور بالقوه یک کشور تجاری-لجستیکی محسوب می‌شود، به همین‌دلیل مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در یک گزارش پژوهشی وضعیت بخش لجستیک ایران موردتحلیل قرار داده‌است.

بر اساس این گزارش مزیت‌های لجستیک ایران در منطقه استراتژیک خاورمیانه به حدی است هریک از دلایل آن کافی است که اهمیت لجستیک و الزام به توسعه آن در ایران مورد تاکید جدی قرار گیرد. آمار‌های بخش لجستیک در ایران نشان می‌دهد که با وجود اینکه در سال‌های ۸۳ تا ۹۹، تولید ناخالص داخلی ایران به‌طور متوسط سالانه تن‌ها ۱.۵‌درصد رشد داشته، اما بخش لجستیک به‌طور متوسط هر سال‌۴.۶‌درصد رشد داشته که نشان‌دهنده روند مثبت در این بخش است.

در این بین از بین بخش‌های مختلف لجستیک، زیربخش انبارداری با رشد ۱۵.۵‌درصدی و زیربخش انبارداری با رشد ۶.۵‌درصدی وضعیت بهتری در خلق ارزش‌افزوده دارند، اما زیربخش حمل‌ونقل در دوره مذکور تنها ۳.۱‌درصد رشد داشته‌است. رشد ارزش‌افزوده حمل‌ونقل می‌تواند نشانه‌ای از نقش ایران در نقشه تجارت‌جهانی باشد و به همین دلیل در این گزارش جزئیات وضعیت ایران در حمل‌ونقل دریایی، ریلی و هوایی مورد بررسی قرارگرفته‌است.

موقعیت ممتاز ایران در حوزه لجستیک

ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی، سیاسی، دارای موقعیت استثنایی در منطقه غرب آسیا است و به‌طور بالقوه یک کشور تجاری - لجستیکی محسوب می‌شود.

از نظر موقعیت جغرافیایی ایران در محل تقاطع اروپا، آفریقا، آسیای‌جنوبی و خاورمیانه قرار دارد. علاوه براین روابط سیاسی نسبتا متعادلی با همسایگان خود دارد که امکان روابط تجاری مطلوب را ایجاد‌کرده است.

حضور ایران در منطقه استراتژیک خاورمیانه و قرارگرفتن در مسیر کریدور‌های اصلی ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی موقعیت خاصی را در حوزه لجستیک برای ایران فراهم کرده‌است. همچنین امکان استفاده و به‌کارگیری روش‌های پنج‌گانه حمل‌ونقل (جادهای، ریلی، هوایی، دریایی و خط لوله) دیگر ویژگی ممتاز ایران در این بخش است.

دارا بودن بیش از ۵۸۰۰‌کیلومتر ساحل آبی و ۶۵۰۰کیلومتر مرز خشکی و دسترسی کامل به آب‌های آزاد و بنادری که بالقوه توانایی قرارگرفتن بین ۱۰بندر بزرگ لجستیکی دنیا را دارند (مانند بندر شهیدرجایی) ایران را به کشور مهمی در حوزه ترانزیت کالا تبدیل‌کرده است.

شواهد و تجربه‌های زیادی در طرح‌های بزرگ بین‌المللی نظیر کریدور‌هایی در شمال، شرق و غرب ایران حاکی از آن است که قدرت‌های جهانی اراده‌ای به مطرح‌شدن ایران در منطقه ندارند و کشور‌های همسایه به‌سرعت در حال خلق موقعیت‌های لجستیکی و ترانزیتی جدید هستند و ایران به‌سرعت باید گام‌های موثر را بردارد.

ارزش افزوده لجستیک در ایران

بررسی ارزش‌افزوده بخش حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات به قیمت ثابت و جاری حاکی از یک روند افزایشی (به استثنای سال‌۱۳۹۴به قیمت ثابت) دارد. نرخ رشد متوسط ارزش‌افزوده به قیمت ثابت آن‌ها سالانه ۴.۶‌درصد طی دوره فوق محاسبه شده‌است، درحالی‌که تولید ناخالص داخلی طی همان دوره سالانه به‌طور متوسط ۱.۵‌درصد رشد داشته‌است. میانگین نرخ رشد حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات بیش از سه‌برابر میانگین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی است که بسیار قابل‌توجه است. تحلیل جزئی‌تر ارقام سه زیربخش حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات تصویر روشنی ارائه می‌کند. ارقام ارزش‌افزوده به قیمت ثابت حاکی از رشد ارزش‌افزوده هر سه زیر بخش حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات (به استثنای سال‌۱۳۹۴) است.

میانگین رشد سه زیر بخش حمل‌ونقل ۳.۱‌درصد، انبارداری ۶.۵‌درصد و ارتباطات ۱۵.۵درصد محاسبه شده‌است. بیشترین نرخ رشد به ارتباطات تعلق دارد، بدین معنی که بخش ارتباطات سهم زیادی در میانگین رشد دوره ۴.۶‌درصد داشته‌است. در دوره موردنظر پیشرفت‌های سریع فناوری در سطح بین‌المللی و داخلی به‌رغم رشد اقتصادی نسبتا پایین تولید ناخالص داخلی دوره، رشد ارتباطات امکان‌پذیر بوده‌است.

به‌نظر می‌رسد تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای بین سهم ارزش‌افزوده فعالیت‌های سه‌گانه حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات به قیمت جاری و ثابت دیده می‌شود. سهم ارزش‌افزوده به قیمت ثابت حمل‌ونقل با ۹.۹۲درصد بیشترین سهم را در سال‌۱۳۸۳ داشته و در سال‌های بعد از سهم آن کاسته و در سال‌۱۳۹۴ به ۷.۸۰درصد رسیده‌است. کاهش سهم حمل‌ونقل به‌دلیل افزایش سهم ارتباطات است که در ابتدای دوره ۴.۹‌درصد شروع و در انتهای دوره به ۱۶.۵‌درصد رسیده‌است. سهم ارزش‌افزوده انبارداری تقریبا ثابت و به‌طور متوسط میانگین ۳درصد را حفظ کرده‌است. فعالیت حمل‌ونقل که همواره بیشترین سهم را داشته‌است، به علت اهمیت و نقش زیاد آن در ارائه خدمات به فعالیت‌های تولیدی است و از حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی تشکیل شده‌است که نسبت آن‌ها در هر کشور تابع شرایط جغرافیایی آن است و توسعه هریک بیانگر سیاستگذاری معین در سطح کلان است.

سهم بالای حمل‌ونقل جاده‌ای

حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران بسیار گسترده است و تمامی مناطق حتی دورافتاده‌ترین روستا‌ها را در دسترس قرار داده‌است. حمل‌ونقل جاده‌ای مزیت‌های بزرگی، چون انعطاف‌پذیری بالا، سرعت نسبتا بالا (بعد از حمل‌ونقل هوایی)، ارزان‌بودن و دسترسی گسترده به بیشتر نواحی کشور را دارد. البته همه این موارد برای ایران صادق و حتی گاهی پررنگ‌تر از کشور‌های دیگر است. به این دلیل که بخش قابل‌توجهی از ایران خشکی است، حمل‌ونقل جاده‌ای به‌طور نسبی مقرون‌به‌صرفه‌تر است. حمل‌ونقل جاده‌ای برای مسیر‌های کوتاه مناسب بوده و بازده خوبی دارد، اما در مسافت‌های طولانی روش‌های دیگر برتری دارند. از نظر اقتصادی ارزش‌افزوده‌ای که حمل‌ونقل جاده‌ای ایجاد می‌کند بسیار قابل‌ملاحظه است. ارقام نشان می‌دهد حمل‌ونقل جاده‌ای در طول دوره سال‌های۱۳۸۳ تا ۱۳۹۴ نقش اول و تعیین‌کننده‌ای در بین انواع حمل‌ونقل دارد و با نوسانات کمی موقعیت خود را در سطح سهم ۸۳.۳‌درصد از ارزش‌افزوده کل خدمات حمل‌ونقل حفظ کرده‌است.

وضعیت حمل‌ونقل دریایی ایران

در بین انواع دیگر حمل‌ونقل، حمل‌ونقل دریایی به‌عنوان با صرفه‌ترین نوع حمل‌ونقل کالا در کنار سایر ویژگی‌های منحصربه‌فردش، نقش بی‌بدیلی در توسعه‌تجارت بین‌المللی دارد.

منبع: دنیای اقتصاد