معجزه بخش خدمات در چین

به گزارش می‌متالز، چین در حال‌حاضر در حال گذراندن یک فرآیند سریع تغییرات ساختاری است. این تغییر از سال‌۲۰۰۵ با افزایش بهره‌وری در خدمات سریع‌تر از بخش تولید بوده‌است و بخش خدمات مصرف‌کننده و تولیدکننده رشد بهره‌وری بالایی را نشان می‌دهند. از زمان شروع اصلاحات اقتصادی در دهه‌۱۹۸۰ و به‌دنبال فرآیند آزادسازی در دهه‌۱۹۹۰، بارزترین ویژگی توسعه اقتصادی چین، صنعتی‌شدن سریع بوده‌است که چین را به بزرگ‌ترین قدرت صنعتی در سراسر جهان تبدیل کرده‌است، اما بخش تولیدی پررونق ممکن است تغییر ظریف‌تری را پنهان کرده باشد. چین در حال‌حاضر در حال گذراندن یک فرآیند تغییر ساختاری سریع است و صنایع خدماتی آن به‌عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی در مقایسه با صنایع کشاورزی و تولیدی در حال رشد سریع است، اما خطر بیماری بامول چین را تهدید می‌کند به این معنا که مصرف‌کنندگان چینی به دلیل افزایش بهره‌وری در تولید، ثروتمندتر می‌شوند و کالا‌ها و خدمات لوکس بیشتری را می‌طلبند.

این نشانه بدی برای رشد آینده چین خواهد بود. اگر سهم بخش خدمات رشد کند، اما بهره‌وری این بخش ذاتا راکد باشد، متوسط رشد تولید ناخالص داخلی کاهش می‌یابد. بیماری بامول در حال‌حاضر یک نگرانی اصلی برای اقتصاد‌های بالغ است، با این حال همان‌طور که لیو هه، معاون نخست‌وزیر چین، در یک سخنرانی اصلی در کنفرانس جهانی اینترنت در ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۱ رسما اذعان کرد، این نگرانی در پی رکود اقتصادی اخیر به چین نیز سرایت کرد. بیشتر تحقیقات اقتصادی موجود بر بخش تولید و پویایی آن متمرکز است. این تا حدی به دلیل در دسترس‌بودن داده‌ها است. چین یک سرشماری دقیق از شرکت‌های تولیدی و همچنین یک نظرسنجی کسب‌وکار ملی دارد که تمام کارخانه‌های تولیدی بالاتر از حد آستانه را پوشش می‌دهد. هیچ نظرسنجی قابل مقایسه‌ای برای شرکت‌های خدماتی وجود ندارد. علاوه‌بر این، اندازه‌گیری بهره‌وری در بخش خدمات بسیار دشوار است.

روند‌های جدید در بخش خدمات چین

بر مبنای آمار رسمی یک مطالعه جدید در مورد کل بخش‌ها، رشد بهره‌وری سریع صنایع خدماتی که نهاده‌هایی را برای بخش صنعتی ارائه می‌کنند، به‌وضوح قابل‌مشاهده است، با این حال بخش خدمات تولیدکننده تنها محرک تغییرات ساختاری نیست، زیرا علاوه‌بر آن شاهد رونق بخش خدمات مصرف‌کننده هستیم، یعنی صنایع خدماتی که دسترسی مصرف‌کنندگان به کالا‌ها (مانند خرده فروشی یا رستوران ها) را بهبود می‌بخشند یا خدماتی را ارائه می‌کنند که مستقیما توسط خانواده‌ها مصرف می‌شود (مانند تفریح، سلامت و خدمات اجتماعی). مهم‌تر از آن، رشد قابل‌توجهی در بهره‌وری خدمات تولیدکننده و خدمات مصرف‌کننده، نسبت به بخش‌های صنعتی وجود دارد. این مشاهدات نگرانی‌ها در مورد خطر ابتلا به بیماری بامول در اقتصاد چین را کاهش می‌دهد.

به‌طور کلی موارد زیر در مورد چین قابل‌مشاهده است:

۱- بخش خدمات نسبت به بخش‌های صنعتی از نظر سهم ارزش‌افزوده و اشتغال در حال گسترش است. (شکل شماره ۱)

۲- سه جزء از بخش خدمات یعنی خدمات تولیدکننده، خدمات مصرف‌کننده و خدمات عمومی، دارای رشد نسبتا متعادلی از نظر ارزش‌افزوده هستند با این حال، سهم اشتغال خدمات مصرفی سریع‌تر از تولیدکنندگان و خدمات عمومی رشد کره است.

۳- قیمت نسبی همه خدمات در طول زمان افزایش یافته‌است.

۴- ارتقای مهارت در بخش خدمات (به ویژه برای خدمات تولیدکننده) قوی‌تر از بخش‌های صنعتی و ساختمانی بوده‌است.

۵- طی سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۰۵، بهره‌وری در بخش‌های خدمات مصرف‌کننده و تولیدکننده سریع‌تر از بخش صنعتی رشد کرده‌است. به‌طور کلی، یافته‌ها نشان می‌دهد که فرآیند توسعه چین وارد مرحله جدیدی شده‌است که در آن خدمات و بازار داخلی نقش مهم‌تری نسبت به گذشته بازی می‌کنند. به‌نظر می‌رسد تکنولوژی‌های جدید همانند هوش‌مصنوعی باعث از بین رفتن بیماری بامول در چین شده و نظریه‌های از پیش موجود در مورد بخش خدمات را با چالش مواجه می‌کند. پیش از این هاجون چانگ معتقد بود بخش خدمات به دلیل کمتر قابل تجارت‌بودن و بهره‌وری کم نمی‌تواند باعث رشد اقتصادی پایدار شود. داده‌های جدید چین این نظریه را به چالش می‌کشد. حال آیا باید انتظار داشت که این روند ادامه پیدا کند؟ تنش فزاینده در روابط بین‌الملل احتمالا موانعی را برای تجارت بین‌المللی ایجاد می‌کند. این ممکن است با افزایش اهمیت بازار داخلی و کالا‌های غیرقابل‌مبادله، تحولات ساختاری جاری را تسریع کند. گسترش طبقه متوسط شهری نیز احتمالا تقاضای فزاینده برای خدمات را در سال‌های آینده حفظ خواهد کرد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که نیرو‌های تقاضا یک محرک مهم در جهت تغییرات فنی هستند، بنابراین تقاضای فزاینده برای خدمات احتمالا باعث رشد بیشتر بهره‌وری در بخش خدمات خواهد شد. علاوه‌بر این، تا جایی‌که این خدمات ماهیت محلی دارند، مزایای رشد می‌تواند حتی بیشتر به نفع شهر‌های بزرگ باشد. در نهایت، رشد مبتنی بر خدمات احتمالا فشار بر منابع طبیعی و آسیب‌های زیست‌محیطی را نسبت به رشدی که صرفا توسط تولید صنعتی هدایت می‌شود، کاهش می‌دهد.

امیررضا انگجی

منبع: دنیای اقتصاد