نگرانی‌ها درباره بهره‌برداری معدنی در جاذبه گردشگری کویر حاج علیقلی دامغان

به گزارش می‌متالز، کویر حاج علیقلی یک جاذبه گردشگری طبیعی در حوالی روستا‌های حسن‌آباد و خورزان در جنوب شهرستان دامغان استان سمنان است که سالانه هزاران گردشگر از سراسر کشور از آن دیدن می‌کنند.

کویر حاج علی‌قلی، نمک‌زاری در جنوب شرقی دامغان است که رود فصلی منطقه به سوی دریاچه نمک به آن سرازیر می‌شود و در فصول بارندگی ایجاد دریاچه فصلی جلوه بسیار زیبایی در این منطقه دارد و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.

به تازگی، اخباری مبنی بر صدور گواهی اکتشاف معدن در این منطقه منتشر شد که موجب نگرانی در بین اهالی ایجاد کرد. چرا که در صورت صدور پروانه بهره‌برداری، این میراث طبیعی و گنجینه خدادادی به عنوان معدن پتاس مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و در عمل با تخریب این منطقه، نام این جاذبه گردشگری طبیعی دامغان نیز حذف خواهد شد.

به دنبال انتشار خبر اولیه، واکنش‌های مختلفی از سوی کنشگران اجتماعی و دوستداران میراث طبیعی و محیط زیست منعکس شد و انتظار می‌رود اقدام پیشگیرانه و مدبرانه مسئولان به منظور حفظ این جاذبه گردشگری و جلوگیری از تبعات اجتماعی آن مدنظر باشد.

تعدادی از شهروندان دغدغه‌مند در روز‌های ابتدایی اردیبهشت با مراجعه به فرمانداری دامغان و دیدار و گفتگو با معاون عمرانی فرماندار، خواستار پیگیری موضوع از سوی فرمانداری شدند. در نهم اردیبهشت نیز جمعی از دغدغه‌مندان در جلسه‌ای نگرانی خود را با مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان سمنان درمیان گذاشتند.

ناب‌ترین جلوه‌های طبیعی نباید به بهانه استخراج مواد معدنی نابود شود

عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان در خصوص این خبر، در صفحه مجازی خود نوشت: چندی پیش نقشه‌ای را دیدم که نشان می‌داد پلایای حاج علیقلی را به عنوان یک محدوده معدنی ثبت کرده‌اند که جای تعجب دارد.

امیر کلاهی‌آذر افزوده است: باور نکردم. اما امروز با مشاهده این خبر به شک افتادم که نکند آن نقشه و این خبر واقعیت داشته باشد.

این استاد دانشگاه سوال‌هایی مطرح کرده است مبنی بر اینکه: آیا واقعا قرار است یکی از ناب‌ترین ذخایر بوم‌شناسی (اکولوژیک) و منحصربه‌فردترین جلوه‌های طبیعی این سرزمین به بهانه استخراج ماده معدنی نابود شود؟ ً چگونه مجوز‌های مربوط به این طرح مخرب صادر شده است؟ امیدوارم این خبر صحت نداشته باشد من هنوز این خبر و آن نقشه را باور نکرده‌ام.

نگرانی اهالی روستای حسن آباد

اهالی روستای حسن‌آباد دامغان نیز برای صیانت از جاذبه گردشگری طبیعی کویر حاج علیقلی، نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کردند و به شیوه‌های گوناگون در صفحات و گروه‌های مجازی اعتراض خود را اعلام کردند.

مسوولان در جهت حفظ این اثر طبیعی و گردشگری تلاش کنند

مدیرعامل سازمان مردم نهاد «خانه تسنیم» دامغان در گفتگو با ایرنا، افزود: بنا بر اعلام مدیر «مجتمع پتاس خور و بیابانک» گواهی کشف معدن در دریاچه نمک یا کویر حاج علیقلی در جنوب دامغان که یک جاذبه گردشگری طبیعی محسوب می‌شود، صادر شده است.

حسین خلیل نژاد بیان کرد: نکته مهم این است که پس از اطلاع از اقدامات اولیه ایمیدرو برای دریافت گواهی اکتشاف، مکاتبه‌ای (آنی- مهم) توسط تشکل مردم نهاد «خانه تسنیم» با فرمانداری دامغان در ۱۱ دی ۱۴۰۲ انجام شد و با ابراز نگرانی نسبت به آشکار شدن موضوع و تبعات اجتماعی احتمالی، تقاضای پیگیری شد.

چرا کویر حاج علقلی دامغان ثبت ملی نشده است؟

وی اظهار داشت: اینکه چرا تاکنون این میراث طبیعی توسط میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ثبت نشده نیز موضوع قابل نقد و تاملی است.

خلیل نژاد با بیان اینکه میراث فرهنگی و طبیعی، سرمایه ملی و همه مردم در حال و آینده است، تصریح کرد: پیگیری‌هایی در استان سمنان و در سطح ملی در حال انجام است و امیدواریم با ریزبینی و توجه بیشتر به حفظ آثار طبیعی و گردشگری، از تخریب در این منطقه در دامغان جلوگیری شود.

طبق اعلام روابط عمومی خانه تسنیم دامغان، به دنبال اخبار منتشر شده در خصوص بهره‌برداری معدنی از کویر حاج علیقلی دامغان و نگرانی فعالان اجتماعی و مردم محلی از این موضوع، با پیگیری مهدی بندرآبادی فرماندار دامغان، جمعی از دغدغه‌مندان، روز یکشنبه نهم اردیبهشت ۱۴۰۳ با مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان سمنان و علیخانی معاون معدنی این اداره کل در دفترشان دیدار کردند و پس از طرح نگرانی‌ها، نکاتی از سوی مدیرکل صمت مطرح شد.

در اطلاعیه این تشکل مردم نهاد آمده است که مدیرکل صمت سمنان تاکید کرده است: نگرانی و دغدغه مردم کاملا به حق است و ما خود را موظف به پاسخگویی و اقناع عمومی می‌دانیم و مطمئن باشید در نهایت، حفظ الزام‌های زیست محیطی و بهره‌برداری گردشگری و پاسخ به خواسته جوامع محلی در اولویت خواهد بود.

یادگار احمدی افزوه است: با توجه به احتمال غلظت کم پتاسیم و محدود بودن پهنه مورد نظر، ممکن است سرمایه‌گذاری در این بخش توجیه اقتصادی نداشته باشد و، چون استخراج ماده معدنی پتاس، مستلزم استقرار کارخانه در محل است، باید منتظر نتایج مطالعات در آینده ماند و دید که آیا سرمایه‌گذاری در این بخش توجیه دارد یا خیر؟

سابقه برنامه‌ریزی برای اکتشاف معدنی در کویر حاج علیقلی دامغان

کار مطالعاتی اولیه از دهه هشتاد روی این پهنه آغاز شد و در سال‌های اخیر ایمیدرو (سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران) به عنوان یک مجموعه دولتی با دریافت پروانه اکتشاف، اقدام به کار مطالعاتی اولیه کرد و سپس به منظور مطالعات دقیق‌تر گواهی اکتشاف صادر شده است و حرکت به مرحله بعد به نتایج مطالعات تکمیلی بستگی دارد.

شیوه برداشت پتاسیم به گونه‌ای است که با حفر کانال‌هایی در زمین، شورابه‌ها جمع‌آوری و فرآیند فراوری انجام می‌شود. در صورت طی روند قانونی و صدور مجوز‌ها برای اکتشاف، احتمال می‌رود که حدود یک سوم کویر حاج علیقلی دامغان درگیر فرایند استخراج قرارگیرد که با توجه به نحوه استخراج در مناطق انتهایی آن و دور از ورودی دریاچه، فعالیت انجام خواهد گرفت و همه اینها به نتایج مطالعات بستگی دارد.

ضرورت تعریف پیوست گردشگری و زیست‌محیطی

در صورت رسیدن به مرحله بعد و صدور پروانه بهره‌برداری، پیوست اجتماعی، گردشگری و زیست‌محیطی برای این کار، بسیار اهمیت دارد و فعالیت در این بخش مستلزم رعایت نکات مختلف است.

اداره کل صمت استان سمنان اعلام آمادگی کرده که مسوولان آن با هدف رفع نگرانی مردم در جمع‌های مختلف حاضر شوند و توضیحات لازم را ارائه کنند. همچنین زمینه بازدید از مجتمع پتاس خور و بیابانک نیز فراهم می‌شود تا با روند استخراج و فرآوری و میزان خسارت‌ها و همچنین جاذبه‌های گردشگری ایجاد شده آشنایی لازم ایجاد شود.

فعالان اجتماعی، دغدغه‌مندان فضای مجازی و اهالی رسانه دامغانی اکنون با اعتماد به مطالب مطرح شده، تلاش خواهند کرد که نظارت و حساسیت لازم در این خصوص ادامه یابد و امید دارند نتایج پیگیری‌ها و فعالیت‌ها به رونق گردشگری، حفظ محیط زیست و تامین منافع جوامع محلی در این شهرستان منجر شود.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) سمنان