گسترش چتر حمایتی ایمیدرو در آموزش

ایجاد پل ارتباطی بین صنعت و دانشگاه از یکسو و افزایش حمایت‌های سازمان ایمیدرو از دانشجویان رشته معدن و دیگر رشته‌های مربوط به آن از جمله مواردی است که با راه‌اندازی این موسسه مشترک در کشور دیده خواهد شد.سید شمس‌الدین سیاسی راد، مدیر بخش آموزش، پژوهش و فناوری سازمان ایمیدرو در این میزگرد ضمن اشاره به حادثه معدن زمستان یورت و ابراز تاسف برای این حادثه اظهار کرد: معدنکاری با حادثه و مخاطرات همراه است و امید است دیگر تکرار نشود.وی ادامه داد: در دهه ۶۰ دانشگاه تهران و وزارت معادن و فلزات وقت، موسسه مشترک پژوهشی و تحقیقاتی داشتند که ۴۰درصد آن برای دانشکده مهندسی معدن و ۶۰درصد آن برای وزارت معادن و فلزات بود. این موسسه در سال ۶۷ تشکیل شد و تا سال ۱۳۹۲ فعال بود. در این سال براساس سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی سهام بخش دولتی (سهام متعلق به وزارتخانه) که در اختیار ایمیدرو بود به عنوان رد دیون واگذار و در عمل فعالیتش متوقف شد. به گفته وی، این موسسه یکی از بهترین همکاری‌های مشترک بین وزارت معادن و فلزات با دانشگاه تهران بود و یکی از دستاوردهای حاصل از آن طراحی و راه‌اندازی مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران است که امروز از سرمایه‌های بخش معدن کشور به شمار می‌آید.

سیاسی راد افزود: بعد از اینکه در سال ۹۲ فعالیت این موسسه پژوهشی و تحقیقاتی متوقف شد، ایده راه‌اندازی دوباره‌اش در دوران دولت تدبیر و امید و در سازمان ایمیدرو مطرح شد. تا اینکه در سال گذشته طی تفاهمنامه منعقد شده مبنی بر همکاری مشترک با دانشگاه تهران، تاسیس موسسه آموزشی و پژوهشی مشترک دانشگاه تهران و ایمیدرو مورد موافقت قرار گرفت و ساختمانی در مجموعه دانشکده متالورژی در اختیار این موسسه گذاشته شد. در هفته گذشته نیز دومین جلسه هیات امنای این موسسه برگزار شد و کار خود را به طور رسمی آغاز کرد. به گفته وی، یکی از مهم‌ترین کارهایی که این موسسه انجام خواهد داد، تهیه برنامه جامع برای توسعه توانمندی‌های فناورانه و مهندسی بخش معدن و صنایع معدنی در کشور است. همچنین موضوعات و برنامه‌های مختلفی موردنظر است که با استفاده از ظرفیت‌های موسسه، آن را انجام خواهیم داد. در واقع ایمیدرو به دلیل ارتباطات بسیار با دانشگاه‌ها و تفاهمنامه همکاری با آنها، قصد دارد با ایجاد شبکه‌سازی و برون‌سپاری، بخشی از نیازهای آموزشی و پژوهشی خود را از سوی دانشگاه‌ها تامین کند.

دور شدن از بنگاه‌داری

سیاسی راد در ادامه با اشاره به همکاری‌های مشترک ایمیدرو و بسیاری از دانشگاه‌های کشور در شیراز، قزوین، تهران و... برای انجام کارهای پژوهشی اظهار کرد: ما به عنوان سازمان توسعه‌ای در بخش معدن و صنایع معدنی، متولی تولید محصولات معدنی همچون فولاد، آلومینیوم، مس و سیمان بودیم؛ همچنین معادن زغال‌سنگ، سنگ‌آهن و... را در اختیار داشتیم اما کم‌کم از تصدی‌گری بخشی از بنگاه‌ها خارج شدیم و تنها در برخی از پروژه‌ها سهام‌دار و فعال هستیم. به گفته وی، گمشده توسعه معادن ایران مسئله فناوری و شکاف فزاینده فناوری ایران با دیگر کشورهاست. شاید در دوران تحریم‌های بین‌المللی، بیشترین ضربه از دسترسی نداشتن به فناوری‌ها به کشور وارد شد زیرا ارتباط ایران با مراکز خلق و توسعه فناوری کم شد. در فهرست تحریم‌ها یکی از پیوست‌ها درباره فلزات پیشرفته است و این در حالی است که پایه توسعه صنایع هایتک در ایران فلزات پیشرفته هستند زیرا کشورهای تحریم‌کننده می‌دانند اقتصاد ایران نباید از اتکا به منابع طبیعی به دانش‌بنیان برده شود. سیاسی افزود: کشورهایی که منابع طبیعی غنی (مواد معدنی، نفت و گاز) دارند درآمدهای حاصل از آن را صرف توسعه ۴ جزء فناوری می‌کنند که مهم‌ترین آن حوزه نرم‌افزار و دانش‌بنیان نهفته در منابع انسانی است.

بنابراین از آنجایی‌که یا منابع انسانی خود را حفظ نکردیم یا آنها را به درستی تربیت نکرده و به کار نگرفتیم دچار فرار مغزها شده‌ایم. به طور نمونه ۲۲ نفر از بهترین‌های موسسه‌های تحقیقات و فرآوری کشور اکنون از این موسسه جدا شده و بعضی در خارج از کشور مشغول به کار هستند.وی بر این باور است که مسئله فناوری اگر در کنار استعدادها و ظرفیت‌های معدنی کشور قرار گیرد می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند. ماموریت ایمیدرو این است که مسئله تولیدات بخش معدن را در زنجیره ارزش جهانی رقابت‌پذیر کند و برای این موضوع باید مزیت را به سمت منابع انسانی و فناوری‌هایی که در زنجیره فعالیت‌های معدنی (تولید داده‌های پایه علوم زمین از اکتشاف تا ایجاد صنایع معدنی) قرار دارند برد. در واقع برای ایجاد رقابت‌پذیری در این بخش یکی از راهکارها و عوامل موثر فناوری‌های مورد استفاده در فرآیند تولید و محصولات است.

تشکیل رصدخانه پایش فناوری در دانشگاه صنعتی شریف

سیاسی راد به رویکردهای ایمیدرو اشاره کرد و گفت: ما به شکل مشخص ۳ رویکرد در حوزه فناوری داریم و به زودی در دانشگاه صنعتی شریف یک رصدخانه پایش فناوری را تاسیس خواهیم کرد. تمرکز ما در زنجیره معدن از اکتشاف تا فرآوری و متالورژی با دانشگاه تهران بوده و با دانشگاه صنعتی شریف نیز درباره صنایع معدنی همکاری خواهیم کرد. البته با دیگر دانشگاه‌ها نیز متناسب با مزیت و امکانات آنها همکاری خواهیم کرد. به گفته سیاسی راد، برای ورود به حوزه شناسایی و تولید و استحصال فلزات پیشرفته ۲۰مورد را در اولویت قرار داده‌ایم که یکی از آنها عناصر نادر خاکی است و تولید ۲ نوع از این عناصر آغاز شده است. مسئله دیگر، بازیافت منابع ثانویه فرآوری و همچنین مدیریت آب، انرژی و.... است. این موارد در یک چارچوب مشخص، آسیب‌شناسی شده و در تعامل با دانشگاه‌ها با کمک عوامل درونی و بیرونی قابل اجراست. وی به حمایت‌های این سازمان از پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری از سال ۹۳ اشاره کرد و گفت: اکنون ۴۷۰پایان‌نامه دکتری و رساله از سوی ایمیدرو حمایت شده است. درحال‌حاضر نیز از طریق این موسسه مشترک و همکاری حرفه‌ای بین دانشگاه تهران و ایمیدرو می‌توان بیشترین بهره را برد. وی گفت: ما باور داریم که می‌توانیم توان ملی را با فرصت‌های خارجی و بین‌المللی در زمینه آموزش و در بخش پژوهش‌های معطوف و مربوط به معدن و صنایع معدنی تلفیق کنیم. وی با اشاره به تعریف نظام نامه و شیوه‌های جدید برای حمایت اظهار کرد: بهترین مورد حمایتی ایمیدرو سفارش عناوین و موضوعاتی است که تبدیل به رساله دکتری یا پایان‌نامه ارشد شود و اگر بر اساس نیاز ایمیدرو باشد سقف حمایتی محدودیت مالی نخواهد داشت. ما با دانشگاه علم و صنعت در مقطع دکتری و ارشد درزمینه استحصال و خالص‌سازی برخی عناصر نادر خاکی و فلزات نادر که نیاز صنایع کشور است پروژه چند صد میلیونی منعقد کرده‌ایم. البته هدف این پژوهش پایان‌نامه نیست بلکه موضوع به شکل سازماندهی شده که یک رساله دکتری و دو پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی در آن انجام شود.

سیاسی‌راد ادامه داد: درباره فلزات پیشرفته نیز رویکردی که در بخش معدن ایران دنبال می‌شود این است که محصولات و فرآیندهای متعارف با معدن از سوی بخش خصوصی انجام شود زیرا این فعالیت‌ها بازار مشخص دارد و ریسک فناوری بازار ندارد. اما برخی محصولات و فرآیندها موضوع مداخله دولت هستند زیرا بازار خاص و ریسک فناوری دارند که از آنها با نام مواد عناصر استراتژیک و حیاتی یاد می‌کنند. بخشی از این فلزات و محصولات، مورد نیاز صنایع دفاعی کشور است و امکان تهیه آن از بازارهای خارجی وجود ندارد. مواد حیاتی نیز در صنایع هایتک مانند هوافضا، مهندسی پزشکی، صنایع هسته‌ای و... مورد نیاز است که دولت تولید این مواد را آغاز کرده و بعدها بخش خصوصی نیز به این حوزه ورود می‌کند. به طور نمونه نخستین محموله شمش آنتیموان کشور هفته گذشته به بانک کارگشایی رفت.( شمش این ماده، مورد نیاز وزارت دفاع است). تولید این محصول بر اساس یک پروژه پژوهشی بوده که از سوی ایمیدرو در مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران انجام شده است. به گفته سیاسی راد، سازمان ایمیدرو با مطالعه پایان‌نامه‌ها قصد دارد چتر حمایتی‌اش را گسترش دهد. درحال‌حاضر واحد مرکز تحقیقات و فرآوری کرج از ۴۷۰ پایان‌نامه و رساله استفاده کرده و ۳میلیارد تومان حمایت مالی از آنها داشته است. در واقع با وجود اینکه ما مسئولیت مستقیمی برای حمایت از دانش‌آموختگان وزارت علوم نداریم اما از پایان‌نامه‌های انجام شده، ایده‌های پژوهشی کاربردی را استخراج می‌کنیم.

موسسه مشترک ما حرفه‌ای است

رئیس موسسه مشترک دانشگاه تهران و ایمیدرو، شمس‌الدین وهابی نیز درباره فعالیت‌های این موسسه و نوع همکاری آن با دانشگاه و دانشجویان گفت: این موسسه، حرفه‌ای است زیرا دانشگاه‌ها، ظرفیت‌های وسیعی دارند و در مقابل، صنعت هم نیازهای گسترده‌ای دارد. این در حالی است که همیشه مشکل برای ایجاد پل ارتباطی بین مجموعه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و مهارت‌های دانشگاه با صنعت وجود داشته است. بنابراین ایجاد این موسسه مشترک می‌تواند مانند پلی، صنعت و دانشگاه را به هم وصل کند.به گفته وی، یکی از گله‌های بخش صنعت این است که دانشگاه‌ها حرفه‌ای نیستند و پروژه‌های خود را به موقع تحویل نمی‌دهند، ظرفیت دانشگاه نیز در خدمت صنعت و توسعه ملی نبوده است. بنابراین تصمیم گرفتیم این مجموعه پژوهشی و آموزشی را به خدمت صنعت درآوریم و در برابر صنعت حرفه‌ای باشیم. رئیس موسسه مشترک دانشگاه تهران و ایمیدرو افزود: از اصل‌های موسسه پژوهشی و آموزشی مشترک، حرکت به سمت دانشگاه به شکل حرفه‌ای خواهد بود. به این ترتیب قراردادهایی با دانشکده‌ها و استادها بسته شده و به‌طور حرفه‌ای دنبال می‌شود. همچنین شناسایی نیروهای حرفه‌ای در دانشگاه‌ها در برنامه‌های ما تعریف شده و امکان همکاری با آنها به شکل حرفه‌ای وجود دارد.وی به فعالیت موسسه پژوهشی و تحقیقاتی‌ای که در گذشته فعال بود اشاره کرد و گفت: در آن دوره بیشتر مجریان طرح‌ها دانشجویان درجه یک دانشگاه‌ها بودند. بنابراین فرض نخست این است که با نگاه حرفه‌ای، آماده همکاری و تعامل جدی با افراد حرفه‌ای باشیم. در واقع درهای این موسسه به روی همه دانشجویانی که بتوانند به طور منظم و حرفه‌ای کار کنند باز است. آنها از این طریق می‌توانند امکان ارتقا در قالب کمک به پایان‌نامه را داشته باشند.
وی ادامه داد: در مرحله بعد حمایت‌های غیرحرفه‌ای برای موسسه تعریف شده است. به این شکل که بعد از تشکیل سامانه حرفه‌ای در موسسه، در موج دوم سامانه غیرحرفه‌ای را تشکیل دهیم تا بتوانیم روند کار کردن با سایر دانشگاه‌ها را به شکل مرتب داشته باشیم.
وهابی نیز درباره شرایط حرفه‌ای و حمایت از پروژه‌های دانشجویی اینگونه پاسخ داد: در موج حرفه‌ای ما موضوع را تعریف می‌کنیم و با کسانی که توانمندی کیفی و علمی و تعهد زمانی برای اجرای کار داشته باشند و در برخی موارد اصل محرمانه بودن را رعایت کنند وارد همکاری می‌شویم.
البته به‌طور قطع باید با دانشکده هم هماهنگی داشته باشیم و این رخداد در فضای دانشکده شکل می‌گیرد.
اما در کنار این موضوع قرار است فضایی برای ایده‌یابی و ایده‌پروری، ایجاد شود و در نهایت دستاورد آن به ایمیدرو ارائه شود. البته این کار به شکل غیرسیستماتیک و غیراتفاقی خواهد بود. این موسسه به عنوان تراز دانشگاه با موضوعیت فعالیت معدن و صنایع معدنی است.
به گفته وهابی، تلاش ما برای جهانی شدن بنگاه‌های ایمیدرو است. بنابراین غیر از موضوعات یادشده، به روابط بین‌الملل و جهانی شدن بخش معدن نیز ورود خواهیم کرد.

رفع مشکلات مالی دانشجویان

میلاد ندرلو، دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیک سنگ که به عنوان نماینده دانشجویان در این میزگرد حضور داشت اظهار کرد: دانشجویان زمانی که برای اجرای پروژه‌های خود اقدام می‌کنند با کمبود منابع مالی و نبود برنامه‌ریزی دقیق مواجه می‌شوند؛ بنابراین تشکیل این موسسه مشترک بین دانشگاه و ایمیدرو می‌تواند دانشجویان معدن را برای اجرای بهتر پروژه‌های‌شان امیدوار کند. در واقع اکنون می‌توان پروژه‌های بزرگی را به کمک فعالان این بخش اجرایی کرد. این در حالی است که در گذشته، زمانی که دانشجویان دکتری قصد اجرایی کردن پروژه‌هایی خود را به شکل عملیاتی داشتند به دلیل نبود حمایت مالی، تنها بخش تئوری را اجرا می‌کردند.