چشم‌انداز سنگ‌ آهنی‌ها در ۱۴۰۱

به گزارش می‌متالز، آنگونه که آمار‌ها نشان می‌دهد نرخ جهانی سنگ‌آهن از ابتدای سال‌جاری میلادی بیش از ۴۰‌درصد افزایش یافته است. با این شرایط سنگ آهنی‌های بورس از چه چشم اندازی برای سودآوری برخوردارند؟

قیمت سنگ آهن

در طول سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی، تلاش‌های چین برای مدرن‌سازی اقتصاد و توسعه زیرساخت‌های آن کشور، با توجه به اهمیت و استراتژیک بودن کامودیتی فولاد، موجب شکل‌گیری تقاضای بزرگی برای محصولات فولادی شد که به‌دنبال آن، تقاضا برای سنگ‌آهن افزایشی بی‌سابقه یافت. این موضوع را در تغییرات قیمت سنگ‌آهن به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد؛ به‌طوری که قیمت هر تن سنگ‌آهن، از سطوح ۲۹ دلار در ژانویه ۲۰۰۰ تا ۱۹۷ دلار در مارچ ۲۰۰۸ را تجربه کرده است. همزمان با نمایان شدن نشانه‌های آغازین رکود اقتصادی در سپتامبر ۲۰۰۸، قیمت سنگ‌آهن طی ۳‌ماه با کاهش ۶۴‌درصدی در نوامبر ۲۰۰۸ به ۶۵ دلار رسید. با افزایش تولید فولاد توسط چین و در نتیجه افزایش تقاضا برای سنگ‌آهن، روند صعودی مجدد سنگ‌آهن آغاز شد و قیمت آن در فوریه سال ۲۰۱۱ به ۱۸۷ دلار رسید، در نتیجه همزمانی کاهش نیاز چین به فولاد و افزایش عرضه سنگ‌آهن توسط تولیدکنندگان، قیمت سنگ‌آهن در دسامبر ۲۰۱۵ به ۴۰ دلار در هر تن رسید که طی ۱۱ سال پیش از آن بی‌سابقه بوده است.

با وقوع پاندمی کرونا، گرچه در بدو امر کاهش قیمت سنگ‌آهن در نتیجه رکود اقتصادی قابل انتظار بود، اما تنش‌های سیاسی بین استرالیا به‌عنوان بزرگ‌ترین عرضه کننده این محصول و چین به‌عنوان بزرگ‌ترین متقاضی آن و همچنین تلاش چین برای بازیابی رشد اقتصادی خود - که تقاضای محصولات فولادی را به‌دنبال داشت- بازار سنگ‌آهن را با بالاترین قیمت‌های تاریخی خود مواجه کرد؛ به نحوی که سنگ‌آهن با عیار ۶۲ درصد در ماه می‌میلادی به رکورد تاریخی ۲۳۷ دلار رسید. در ادامه، اما چین به‌عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده فولاد با هدف کنترل قیمت این محصول استراتژیک و همچنین کاهش هرچه بیشتر آلودگی هوا در فصل زمستان (به مناسبت بر‌گزاری المپیک زمستانی)، نسبت به ابلاغ برنامه کاهش تولید فولاد اقدام کرد. موضوعی که در کنار کاهش ارزش یوآن، عامل سقوط تاریخی قیمت سنگ‌آهن طی ۴‌ماه شد، به گونه‌ای که در معاملات روز ۲۰ سپتامبر سال ۲۰۲۱، قیمت سنگ‌آهن با عیار ۶۲ درصد CFR چین، قیمت ۹۳ دلار را به خود دید.

طی چند‌ماه گذشته یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان با نام Evergrande با بحران املاک مواجه شد و به یکباره صنعت فولاد و ساختمان‌سازی را با بحران بزرگی روبه‌رو کرد. با این اتفاق قیمت فولاد از اوج خود فاصله گرفت و کاهشی شد. در حال‌حاضر به‌نظر می‌رسد که مشکل این شرکت تا حدودی رفع شده است و این مساله قیمت فولاد را بیشتر از این تحت‌تاثیر قرار نخواهد داد.

در ماه‌های اخیر اسپرد تبدیل سنگ‌آهن به بیلت در حال کاهش بوده که به دلیل افزایش قیمت سنگ‌آهن در هفته‌های اخیر است. این موضوع ناشی از تداوم کمبود عرضه در سنگ‌آهن است و این در حالی است که تولید فولاد در چین بسیار کاهش داشته است. گرچه تجزیه و تحلیل‌های دولتی حاکی از آن است که روند عرضه و تقاضا برای سنگ‌آهن به‌طور کلی ثابت است و ذخایر داخلی در بالاترین میزان خود در سال‌های اخیر قرار دارند.

در ادامه، اما ناگهان و با ظهور قوی سیاه احتمال حمله روسیه به اوکراین، بازار‌های جهانی کامودیتی ملتهب شد و با وقوع این حمله در ۲۴ فوریه سال‌جاری میلادی، قیمت‌های کامودیتی با پرواز کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شد. با توجه به اینکه روسیه و اوکراین جمعا نزدیک به ۳۰ درصد از گندله تجاری بازار جهانی را تامین می‌کردند، رشد قابل‌توجهی در قیمت‌های این محصول و بالطبع سنگ‌آهن قابل پیش‌بینی است؛ خصوصا که با توجه به تحریم نفت و گاز روسیه از سوی ایالات‌متحده و اقدام تلافی‌جویانه روسیه در منع صادرات کامودیتی‌ها التهاب موصوف ادامه‌دار خواهد بود، بنابراین متعاقب اتفاقات موصوف در یک سمت عرضه فولاد و سنگ‌آهن در ناحیه دریای سیاه کم شده است، از سوی دیگر مشکل شدید افزایش کرایه حمل مشاهده می‌شود و قیمت انرژی نیز سر به فلک می‌کشد.

در جمع‌بندی کاهش محدودیت تولید چین و تقاضای کم‌رمق‌تر ساختمانی چین نرخ فولاد جهانی قابلیت اصلاح دارد، ولی بحران اوکراین امکان حفظ شمش فولادی دریای سیاه در محدوده‌های بالای ۶۵۰ دلار را فراهم کرده است. در این میان چشمان تحلیلگران به واکنش‌های چین به اتفاقات اخیر دوخته شده است، عملی ساختن ادعا‌های چین نسبت به تایوان و مبادلات با روسیه می‌تواند این کشور را با تحریم‌های ایالات‌متحده -ولو به‌طور جزئی و نه گسترده- مواجه سازد؛ امری که برای آتیه قیمتی فولاد و سنگ‌آهن بسیار حائزاهمیت است.

نرخ‌گذاری سنگ آهن

نرخ‌گذاری سنگ‌آهن در ایران همواره محل مناقشه شرکت‌های فولادی و سنگ‌آهنی بوده است. در این راستا و در جهت حل این موضوع، در سال ۹۷، فولادسازان و واحد‌های سنگ‌آهن برروی فرمول قیمت کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی بر روی ضرایب ۱۶ درصد، ۵/ ۲۳ درصد و ۵۰ درصد شمش فولاد خوزستان توافق کردند. در سال‌های ۹۸ و ۹۹، مذاکرات شرکت‌های سنگ‌آهنی با فولادسازان منجر به نتیجه نشده و در نهایت در دی‌ماه سال ۹۹، متعاقب «شکایت انجمن تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان سنگ‌آهن ایران» دیوان عدالت اداری طی حکمی بخشنامه مورخ ۰۶/ ۰۵/ ۹۸ وزارت صمت در جهت تثبیت ضرایب قیمتی مزبور را ابطال کرد. در پایان سال ۹۹، عرضه محصولات سنگ‌آهنی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سرمایه آغاز شد. قیمت‌های جدید بسته به کیفیت محصولات و رقابت در بورس‌کالا تعیین می‌شود؛ اما در نهایت در محدوده خاصی به نسبت شمش فولاد خوزستان قرار دارد. در این میان، حتی محصولاتی که در بورس‌کالا نیز عرضه نشده‌اند، بر اساس گزارش‌های ماهانه با افزایش نرخ مواجه شده‌اند.

بررسی شرکت‌های سنگ‌آهنی بازار سرمایه

شرکت‌های اصلی تولیدکننده سنگ‌آهن در بازار سرمایه عبارتند از گل‌گهر، چادرملو، گهرزمین و صبانور. مالکیت شرکت‌های سنگ‌آهنی به‌طور عمده در دست گروه سرمایه‌گذاری امید (وامید) و شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) است؛ توضیحات بیشتر راجع به هریک از شرکت‌های ذکر شده به شرح ذیل است:

شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر: این شرکت با ظرفیت اسمی تولید ۱۵ میلیون تن کنسانتره و ۱۲ میلیون تن گندله به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت سنگ‌آهنی در بازار سرمایه کشور، پنجمین شرکت از حیث ارزش بازار (۴/ ۲۳۹ هزار میلیارد تومان) است.

منطقه معدنی گل‌گهر به‌عنوان مهم‌ترین معدن در زون زمین‌شناسی اصفهان- همدان- کرمان در ۵۰ کیلومتری جنوب‌غرب شهرستان سیرجان واقع شده است. کانسار سنگ‌آهن گل‌گهر با داشتن بیش از ۲/ ۱ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی سنگ‌آهن در ۶ آنومالی مجزا از بزرگ‌ترین ذخایر سنگ‌آهن در خاورمیانه است. از ۶ آنومالی مزبور، ۲ آنومالی به گروه معدنی و صنعتی گل‌گهر تعلق دارد. اگرچه بزرگ‌ترین آنومالی این ناحیه با ذخیره ۶۰۰ میلیون تن در اختیار شرکت گهر زمین (زیرمجموعه کگل) قرار دارد، اما آنومالی شماره یک به‌عنوان قدیمی‌ترین معدن این ناحیه نزدیک‌ترین ذخایر به سطح زمین را داراست. این امر از جهت امکان استخراج به شکل روباز از معدن و کاهش هزینه‌های استخراج حائزاهمیت است. همچنین مجوز بهره‌برداری از توده جنوبی معدن شماره ۳ با ظرفیت ۳۵۰ میلیون تن از ایمیدرو اخذ شده که بهره‌برداری از این معدن و افزایش سهم گل‌گهر در انتظار تصویب هیات وزیران است.

این شرکت طی ۱۱‌ماهه ۱۴۰۰، به میزان ۴۰ هزارمیلیارد تومان فروش را به ثبت رسانده است که نزدیک به ۸۲‌درصد از آن متعلق به فروش محصول گندله است.

گل‌گهر از شرکت‌های زیرمجموعه مناسبی برخوردار است که موتور رشد این شرکت بزرگ سنگ‌آهنی است. اهم این شرکت‌ها عبارتند از: سنگ‌آهن گهر زمین (کگهر)، جهان فولاد سیرجان (فجهان)، سرمایه‌گذاری و توسعه گل‌گهر و توسعه آهن و فولاد گل‌گهر. در ادامه به مختصری از طرح‌های توسعه شرکت‌های مزبور (به استثنای گهرزمین که مستقلا بررسی می‌شود) اشاره می‌شود.

سرمایه‌گذاری و توسعه گل‌گهر که فعالیت اصلی آن سرمایه‌گذاری است واجد ۳ طرح توسعه مهم به شرح ذیل است:

احداث کارخانه تولید ورق نازک فولادی، احداث کارخانه تولید فروسیلیسم و احداث کارخانه تولید مفتول و طناب فولادی.

از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های گل‌گهر، جهان فولاد سیرجان است. فعالیت این شرکت در حوزه تولید فولاد بوده و اهم طرح‌های توسعه شرکت عبارتند از: طرح افزایش ظرفیت ذوب و ریخته‌گری به ظرفیت ۳/ ۱ میلیون تن بلوم، خط کلاف با ظرفیت اسمی ۳۰۰ هزارتن میلگرد و طرح افزایش ظرفیت خط تولید آهن اسفنجی با ظرفیت اسمی ۷۶/ ۱ میلیون تن. این شرکت در شهریور‌ماه سال ۱۴۰۰ عرضه شد. توسعه آهن و فولاد گل‌گهر نیز در حیطه تولید آهن اسفنجی فعالیت می‌کنند و مهم‌ترین طرح‌های توسعه آن عبارتند از طرح فولاد و نورد گرم با ظرفیت تولید ۳ میلیون تن ورق فولادی و پروژه احیای سوم با ظرفیت ۷/ ۱ میلیون تن تولید آهن اسفنجی.

شرکت معدنی و صنعتی چادرملو: معدن سنگ‌آهن شرکت معدنی و صنعتی چادرملو به‌عنوان دومین شرکت سنگ‌آهنی کشور در میانه کویر مرکزی ایران و در ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر یزد قرار گرفته است. این شرکت با ارزش بازار ۱/ ۱۹۱ هزار میلیارد تومان، ششمین شرکت بازار سرمایه از حیث ارزش بازاری است.

نزدیکی به مهم‌ترین تولیدکنندگان فولاد و کیفیت بالای کنسانتره سنگ‌آهن این شرکت از مهم‌ترین مزایای آن نسبت به دیگر رقبای خود، خصوصا گل‌گهر است. اگرچه برای مدتی اخباری مبنی‌بر اتمام ذخایر سنگ‌آهن معدن کچاد در آینده نزدیک وجود داشت، اما اقدامات شرکت درخصوص اکتشاف، نگرانی از اتمام سنگ‌آهن این شرکت را حداقل تا میان‌مدت برطرف می‌کند.

از جمله این اقدامات، می‌توان اکتشاف آنومالی D۱۹ (به همراه شرکت سنگ‌آهن مرکزی) و انعقاد قرارداد درخصوص پهنه‌های معدنی خارج از محدوده شرکت (مانند انعقاد قرارداد با سازمان انرژی اتمی درخصوص اجرای عملیات اکتشاف در آنومالی (D۲۰) را نام برد. تا پایان سال ۹۹، پس از انجام عملیات اکتشاف در آنومالی D۱۹، ذخیره سنگ‌آهن این توده، بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تن و با عیار ۴۳‌درصد تخمین زده شده است.

چادرملو در زنجیره تولید فولاد از معدن تا شمش فولاد را در اختیار دارد و محصولات آن عبارتند از: سنگ‌آهن دانه‌بندی با ظرفیت یک‌میلیون تن، کنسانتره ۷.۶۹۲.۵۰۰ تن، گندله با ظرفیت ۴/ ۳ میلیون تن، آهن اسفنجی با ظرفیت ۱.۵۵۰.۰۰۰ تن و شمش فولاد با ظرفیت ۹۵۰‌هزار تن.

طرح‌های توسعه این شرکت عبارتند از اکتشاف در پهنه آنومالی D۱۹، گندله‌سازی شماره ۲ با ظرفیت ۵ میلیون تنی و پروژه احیای مستقیم شماره ۲ با ظرفیت ۲/ ۲ میلیون تن.

کچاد در ۱۱ ماهه ۱۴۰۰ با ثبت فروش ۴/ ۴۱ هزار میلیارد تومان که ۵۱‌درصد از آن متعلق به فروش کنسانتره سنگ‌آهن و ۲۸‌درصد از مبلغ فروش به شمش فولاد تعلق دارد.

سنگ‌آهن گهرزمین: شرکت سنگ‌آهن گهرزمین با ارزش بازار ۲/ ۱۱۷ هزار میلیارد تومان دارای یکی از بهترین معادن سنگ‌آهن کشور است. این معدن که در آنومالی شماره ۳ کانسار سنگ‌آهن گل‌گهر واقع شده است، با ذخیره ۶۴۳ میلیون تنی سنگ‌آهن و با متوسط عیار ۵۴ درصد، دارای مزیت رقابتی به نسبت کگل و کچاد است. توضیح بیشتر اینکه این شرکت از حیث ریسک تامین سنگ‌آهن در شرایط بهتری از دو شرکت مزبور قرار دارد؛ خصوصا با توجه به اینکه چادرملو و گل‌گهر برای دسترسی به سنگ‌آهن باید اکتشافات جدید خود را هرچه بیشتر توسعه دهند که این مهم با توجه به عمق اکتشافات می‌تواند هزینه‌های بالاتری به (در قیاس با بهای تمام‌شده گهر زمین) به همراه داشته باشد. محصولات گهرزمین تا سال ۹۹ شامل کلوخه، سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و کنسانتره سنگ‌آهن بود که با عملیاتی‌شدن طرح گندله‌سازی با ظرفیت ۵ میلیون تن در پایان سال ۹۹، محصولات این شرکت با تنوع بیشتری مواجه شد. ظرفیت تولید گهرزمین بدین شرح است: کلوخه ۱۵ میلیون تن، سنگ‌آهن دانه‌بندی ۱۵ میلیون تن، کنسانتره ۴ میلیون تن و گندله ۵ میلیون تن.

مهم‌ترین برنامه‌های گهرزمین، احداث دو فاز ۲ میلیون تنی کنسانتره و یک فاز ۵ میلیون تنی گندله تا سال ۱۴۰۵ است. این شرکت در طول یازده ماهه ۱۴۰۰ به میزان ۷۵۴/ ۲۷ هزار میلیارد تومان فروش را به ثبت رسانده است.

توسعه صنعتی و معدنی صبانور: توسعه صنعتی و معدنی صبانور با ارزش بازار ۱۰۸/ ۲۵ هزارمیلیارد تومان کوچک‌ترین سنگ‌آهنی بازار سرمایه است. معادن این شرکت در غرب کشور قرار دارند. این معادن عبارتند از: معدن شهرک واقع در استان کردستان با متوسط عیار ۴۷ درصد، معدن گلالی واقع در استان همدان با متوسط عیار ۵۰ درصد و باباعلی واقع در استان همدان با متوسط عیار ۴۲ درصد در همدان. تولیدات صبانور منحصر است به کنسانتره با ظرفیت ۶/ ۱ میلیون تن و گندله با ظرفیت ۶۰۰ هزار تن. طرح‌های توسعه این شرکت که از طریق زیرمجموعه‌های آن به پیش می‌رود عبارتند از طرح تولید گندله ۹۲۰ هزار تنی شرکت صبا امید غرب خاورمیانه و طرح‌های فولاد کردستان که عبارتند از تولید آهن اسفنجی ۶/ ۱ میلیون تنی و تولید ورق یک‌میلیون تنی.

لازم به ذکر است مالکیت کنور در شرکت صبا امید غرب خاورمیانه ۷۰ درصد و در فولاد کردستان ۲۰ درصد است. فروش ۱۱ ماهه ۱۴۰۰ صبانور ۷۴۰/ ۲ هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است.

مهدی علی‌اکبری کارشناس بازار سهام

منبع: دنیای اقتصاد