دود صنایع بالادستی برای ما، سودش برای آن‌ها

به گزارش می‌متالز، به گفته فعالان این صنعت، برخی شرکت‌های بزرگ فولادسازی همچون فولاد‌مبارکه و فولادخوزستان به صورت خودجوش در قالب تأسیس شرکت‌های اقماری برای توسعه صنایع پایین‌دستی اقدام کرده‌اند؛ ولی تا به حال استراتژی مشخصی برای صنایع پایین‌دستی فولاد تدوین نشده است. تکمیل زنجیره تولید از بالاترین نقطه تا محصول نهایی می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند. به خصوص در فولاد که به جای خام فروشی محصولات آن باید با تأمین نیاز صنایع پایین دستی ارزش افزوده بیشتری برای کشور ایجاد کرد. صنایعی همچون لوله و پروفیل، صنایع خودروسازی، صنایع بسته‌بندی، لوازم خانگی و... صنایعی هستند که با توسعه‌شان می‌توان چشم‌انداز مناسبی برای اشتغالزایی ترسیم کرد.

صنایع پایین‌دستی در تکمیل زنجیره فولاد نقش دارند. اگر در داخل کشور زنجیره فولادی تکمیل شود، ضمن اینکه از خام‌فروشی محصولات صنعت فولاد جلوگیری می‌شود، می‌توان با واردکردن این مواد اولیه به بخش صنایع پایین‌دستی ارزش‌افزوده بالایی برای کشور ایجاد کرد.

منفعل‌بودن اصفهان درخصوص نداشتن برنامه‌ریزی و استراتژی برای توسعه صنایع پایین‌دست فولادی موضوعی است که با واکنش مجلسی‌ها روبه‌رو شده است؛ تا جایی که نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در نشست خبری‌اش گفته است «صنایع پایه همچون فولادسازی، گسترش یافته است؛ ولی این توسعه شامل حال صنایع پایین‌دستی نشده است.

در اصفهان فولادسازی تأسیس شده، ولی مصنوعات فولادی توسعه‌نیافته است. میوه و ثمره این صنایع پایه باوجود مصرف آب و مشکلات محیط‌زیستی در پایین‌دست است که در این خصوص اصفهان ضعف دارد.» طغیانی این را هم گفته است که «در سند پایش استان، پیش‌بینی‌شده است روی صنایع پایین‌دست متمرکز شویم؛ ولی در استان اصفهان استراتژی برای توسعه این صنایع نداریم و در این خصوص اصفهان منفعل بوده است. ما باید صنایع پایین‌دستی را در استان رشد دهیم؛ درغیر این صورت بهره کافی را از صنایع بزرگ نخواهیم برد.»

صمت استراتژی تدوین کند

این‌طور که مجری طرح جامع فولاد می‌گوید در طرح جامع فولاد روی صنایع بالادستی و پایین دستی مطالعه‌ای نشده است و باید توجه به این صنایع در استراتژی توسعه صنعتی دیده شود؛ به عبارتی سازمان صمت باید دربخش صنایع کوچک و متوسط به صنایع پایین دستی فولاد نیز توجه و استراتژی برای این صنایع تعریف کند.

محمد ابکا در ادامه تصریح می‌کند: برای صنایع پایین دستی فولاد در گام اول باید سیاست‌گذاری شود و سپس واحد‌های بزرگ فولادی روی صنایع پایین دستی نیز سرمایه‌گذاری کنند.

ابکا ادامه می‌دهد: الان شرایط به‌گونه‌ای است که فولادسازان بزرگ به صورت داوطلبانه شرکت‌های اقماری تأسیس کرده‌اند و صنایع پایین‌دستی در این شرکت‌های اقماری فعالیت دارند؛ ولی استراتژی در این خصوص تعریف نشده است.

مجری طرح جامع فولاد خاطرنشان می‌کند: برای تدوین استراتژی صنعتی باید آمایش سرزمینی انجام و اهداف روشن شود. در این بین عده‌ای به صورت داوطلبانه می‌توانندبه دنبال اهداف بروند یا اینکه استراتژی برایشان تعریف شود و حکم وظیفه داشته باشند.

ابکا بیان می‌کند: فولاد مبارکه اصفهان یک‌سری شرکت‌های اقماری دارد که در صنایع پایین‌دستی فعالیت می‌کنند. فولاد مبارکه این شرکت‌ها را تأسیس می‌کند و به‌طور معمول عمده سهام‌دارانش را کارکنان فولادمبارکه انتخاب می‌کند.

مجری طرح جامع فولاد خاطرنشان می‌کند: شرکت ذوب‌آهن اصفهان روی توسعه صنایع پایین‌دستی کار نمی‌کند؛ ولی فولاد خوزستان نیز یک‌سری شرکت‌های اقماری دارد که با پایین‌دستی تعامل دارد. ابکا می‌افزاید: فولاد خراسان نیز در راستای توسعه صنایع پایین‌دستی اقدامی انجام نداده و قطب فولاد در کرمان، اصفهان و خوزستان است.

رونق پایین‌دستی‌ها درگرو تأمین خوراک

در ایــن بین به بــاور رئــیــس انــجـــمن تولیدکنندگان فولاد کشورنیز هم‌زمان با توسعه صنایع فولادی، صنایع پایین‌دستی نیز توسعه پیدا خواهند کرد؛ چون فولاد خــوراک صــنایع پاییــن‌دســـتی اســت. بهرام سبحانی می‌گوید: توسعه صنایع پایین‌دستی باید توسط بخش خصوصی اتفاق بیفتد؛ صنایع پایین‌دستی مانند لوازم خانگی، سازه‌های فلزی، لوله و پروفیل، نفت و پتروشیمی طرح‌های توسعه‌ای دارند؛ ولی درمجموع افزایش تولید فولاد به‌صورت خودکار منجر به توسعه صنایع پایین‌دستی نیز خواهد شد.

فولاد زیر فشار تصمیم‌گیری‌ها

«هراندازه چشمه از بالادست خشک شود صنایع پایین‌دستی نیز متضرر می‌شوند؛ چون مجبور می‌شوند واردات انجام دهند و این عواقب سنگینی برای توسعه صنایع پایین‌دست فولاد خواهد داشت.» این را عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد به اصفهان‌زیبا می‌گوید.

رضا شهرستانی معتقد است: فولاد صنعتی است که در شرایط کمبود برق و گاز و با وجود فشار تحریم‌ها توانسته توسعه یابد و سودآور باشد؛ ولی در کمال تأسف قیمت‌گذاری دستوری و وضع عوارض ظالمانه روی فولاد سیگنال‌های مناسبی برای این صنعت ندارد و به تبع وقتی صنایع فولادی با مشکل مواجه شوند صنایع وابسته نیز دچار مشکل خواهند شد.

شهرستانی ادامه می‌دهد: برخی مسوولان از واردات فولاد در ازای صادرات توربین و قطعات خودرو به روسیه خبر داده‌اند؛ در شرایطی که در کشور با مازاد تولید فولاد مواجه هستیم و سال گذشته ۱۱ میلیون صادرات فولاد داشته‌ایم چنین صحبت‌هایی عاقبت خوبی برای صنعت فولاد ندارد.

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد عنوان می‌کند: برای دستیابی به ۵۵ میلیون تن فولاد در طرح جامع فولاد اختلافاتی وجود داشت، در حلقه‌های زنجیره تولید فولاد در بخش سنگ آهن، کنسانتره و آهن اسفنجی با کمبود تولید و در بخش گندله با مازاد تولید مواجه هستیم.

او بیــان می‌کــند: شــرکــت‌هــایــی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند و مجوز تولید دارند، برای افزایش تولید آهن اسفنجی برنامه‌های توسعه‌ای دارند؛ ولی در بخش سنگ آهن و کنسانتره با کمبود تولید مواجه خواهیم شد. دلیلش هم این است که دولتی‌ها در بخش زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی و بنادر سرمایه‌گذاری نکرده‌اند. برای تأمین سنگ‌آهن موردنیاز یاباید اکتشافات معدنی توسعه یابد یا اینکه سنگ‌آهن را از افغانستان و از طریق آب‌های آزاد وارد کنیم.

غفلت از تولید محصول با ارزش‌افزوده بالا

در این بین به‌زعم دانشگاهیان نیز بهتر است صنایع پایین‌دست فولاد برای توسعه اقدام به تولید محصولات با فناوری بالا کنند؛ اقدامی که در این واحد‌ها مورد غلفت واقع شده است. عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه اصفهان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: وقتی کشوری صنایع بالادست دارد، به طور قطع می‌توانند در صنایع پایین‌دست نیز کار کند و مواداولیه تولیدی در صنایع بالادست را به محصولات باارزش‌افزوده بالا تبدیل کنند.

علیرضا فدایی تصریح می‌کند: هر کشوری باتوجه به امکانات و منابعی که دراختیار دارد، همچون نفت و گاز و مواد معدنی می‌تواند در صنایع پایین‌دستی فعال شود. کشور ما درحوزه سنگ آهن و فولاد منابع غنی دارند و میزان تولید فولادش بالاست؛ بنابراین صنایع پایین‌دستی نیز می‌تواند رشد کنند.

فدایی اذعان می‌کند: باید به آمایش سرزمین توجه کرد و توجه داشت که هر استان و منطقه‌ای چه ویژگی‌هایی دارند. در کمال تأسف صرفابه خاطر اشتغالزایی صنایعی در برخی مناطق توسعه پیدا می‌کنند یا شهرکی ایجاد می‌شود که بعد‌ها تجربه نشان می‌دهد تأسیس این صنایع و شهرک‌ها مقرون‌به‌صرفه نبوده است برای احداث واحد‌های فولادی باید در گذشته آمایش سرزمینی انجام می‌شد تا واحد‌ها برای تأمین آب با مشکل مواجه نشوند.

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه اصفهان خاطرنشان می‌کند: صنایع پایین‌دست فولادی باید محصولات با فناوری سطح بالا تولید کنند تا ارزش‌افزوده بالا ایجاد شود متأسفانه تولیدکننده فقط به دنبال این است که جلوی واردات گرفته شود. وقتی هم سطح رقابت کاهش پیدا کرد، کیفیت محصولات افت پیدا می‌کند.

فدایی بیان می‌کند: مسوولان باید در سفر‌های دیپلماسی و در مراوداتشان با کشور‌های همسایه به توسعه همکاری‌ها برای ارتقای سطح فناوری تولید و صادرات تمرکز کنند تا در بازار رقابت جهانی قرار بگیرند و توسعه و تحقیقات گسترش پیدا کند و در این شرایط ارتباط دانشگاهیان و صنعتگران نیز افزایش پیدا می‌کند.

منبع: اصفهان زیبا