راهکار روسیه برای بهبود پول ملی با روش خاص دور زدن تحریم‌ها/ راهکار مسکو در تهران قابل اجراست؟

به گزارش می‌متالز، نبردی که بین روسیه و اوکراین از پنجم اسفندماه پارسال آغاز شد و تا کنون از یکسال فراتر رفته و همچنان این بحران ادامه یافته است؛ بحرانی که ناظران، یکی از عمده دلایل وقوع آن را تحریکات غرب و کمک‌های سیاسی، مالی و تسلیحاتی آن‌ها به اوکراین در فضای پساسال‌های ۲۰۱۴ می‌دانند.

با عدم اعلام آتش بس از سوی مسکو، کشور‌های غربی برای جلوگیری از ادامه دار شدن این بحران، این کشور را تحریم کردند. همان طور که اشاره شد، مهمترین اهرم فشار غرب بر کرملین با مهره تحریم‌ها و تنگنا‌های مالی، تجاری- اقتصادی صورت گرفت که تحریم‌های بانکی، قطع دسترسی برخی بانک‌های روسیه به سوئیفت، موانع صادراتی و تحریم صنایع نظامی، تحریم نهاد‌ها و شهروندان روسی و حتی تحریم‌های ورزشی این کشور از آن جمله به شمار می‌رود.

پس از وقوع جنگ بین روسیه و اوکراین و اعمال انواع تحریم‌ها علیه روسیه، ارزش روبل به‌شدت کاهش پیدا کرد که با اقدام‌هایی نظیر کنترل حساب سرمایه، افزایش نرخ بهره، الزام خرید گاز طبیعی روسیه به روبل و افزایش ورودی ارز‌های نفتی به بازار ارز روسیه، از سوی سیاست‌گذاران روسی همراه شد.


شعیب بهمن کارشناس مسائل روسیه، با بیان اینکه به نظر می‌رسد روس‌ها از قبل آمادگی اعمال چنین تحریم‌هایی را از سوی کشور‌های غربی داشته اند، اظهار داشت: از زمان آغاز بحران اوکراین در سال ۲۰۱۴ و انضمام کریمه از سوی دولت مسکو به روسیه، روس‌ها شروع به انجام اقداماتی کردند که تحریم‌های احتمالی تاثیر زیادی بر وضعیت اقتصادی این کشور نداشته باشد و به نوعی جلوی اثرگذاری تحریم‌ها را بگیرند.

شعیب افزود: در واقع آن‌ها پیش‌بینی می‌کردند که تحریم‌هایی در حوزه انرژی و مبادله کالا علیه این کشور صورت بگیرد و روند عضویت روسیه در FATF دچار مشکل شود و یا اینکه شاهد قطعی کامل ارتباط بانک‌های روسی با سوئیفت باشیم، آن‌ها از همان زمان اقداماتی را در این زمینه آغاز کردند که تاثیرگذاری تحریم‌ها را کاهش دهند.

وی ادامه داد: راه اندازی شبکه مالی «میر» یا سوئیفت روسی، افزایش ذخیره‌های طلا به جای ارز‌هایی همچون یورو و دلار و جایگزین کردن ارز‌های ملی در مبادلات پولی و بانکی با کشور‌هایی همچون چین، هند، ایران و ترکیه در راستای این گونه اقدامات به شمار می‌آید.

این کارشناس مسائل روسیه با بیان اینکه باید به این موضوع توجه داشت که این تحریم‌ها شمشیر دولبه است و همانقدر که روسیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، کشور‌های غربی نیز ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرند، گفت: علیرغم اعمال تحریم‌ها، همچنان مبادلات تجاری روسیه با کشور‌های اروپایی ادامه دارد که رقم آن چند صد میلیارد دلار است.


بررسی تجربه روسیه در حوزه سیاست‌های ارزی می‌تواند درس آموخته‌های ارزشمندی برای اقتصاد ایران داشته باشد.

دلایل موفقیت اقدام‌های سیاست‌گذار روسی در کنترل ارزش روبل و نوسانات آن را باید در تفاوت شرایط اقتصادی ایران و روسیه و بالاخص تفاوت در سیاست‌های ارزی روسیه از سال ۲۰۱۷ جست‌وجو کرد.

به لحاظ متغیر‌های بنیادین اقتصادی مانند رشد نقدینگی، تولید، سرمایه‌گذاری، تورم، صادرات نفتی، ذخایر ارزی، اقتصاد روسیه شرایط کاملاً متفاوتی نسبت به اقتصاد ایران داشته و باید نقش کلیدی برای اصلاح اساسی در سیاست‌های ارزی روسیه در تاب آوری اقتصاد روسیه قائل شد.

مهم‌ترین درس آموخته ایران از تجربه روسیه را می‌توان اصلاح سیاست ارزی سال ۲۰۱۷ روسیه دانست.

دلالت مهم این درس آموخته آن است که در صورت افزایش ارزش صادرات نفتی نباید دچار اشتباه‌های گذشته شد و افزایش منابع ارزی را صرف کاهش نرخ حقیقی ارز و جذابیت واردات (رسمی و غیررسمی) کرد. پیش رو بودن تدوین قانون برنامه توسعه هفتم هم فرصت مناسبی برای اعمال اصلاحات اساسی در سیاست‌های ارزی است و می‌تواند نقطه تحول آفرین در افزایش مقاومت اقتصادی ایران در برابر تهدید‌های آتی باشد. یکی از موضوع‌های دیگری که در خصوص تجربه روسیه و استفاده از آن برای ایران وجود دارد، تفاوت ماهوی سیاست الزام به پرداخت ارزش گاز صادراتی روسیه به اروپا به روبل و موضوع صادرات ریالی مطرح در ایران است. اولاً باید دقت کرد که روسیه صادرات با روبل را نه برای همه کالا‌های صادراتی، بلکه صرفاً برای صادرات گاز و فقط برای مشتریان اروپایی الزام کرده است که وابستگی بالا و غیرقابل جایگزینی به گاز روسیه دارند.


اینکه چگونه روبل روسیه در دام دلار و یورو نیفتاد، باید به تدابیر اقتصادی و سیاست کارآمد دلارزدایی در ذخایر ارزی مسکو توجه کرد؛ سیاستی که سبب شد دیگر کشور‌ها برای خرید انرژی روسیه به جای ارز‌های رایج، روبل بپردازند؛ بنابراین موفقیت در این جنگ اقتصادی ریشه در سیاست‌های یک دهه گذشته کرملین دارد، زیرا در این مدت، روسیه با دلارزدایی و استقلال اقتصادی مخاطرات ناشی از تحریم را کاهش داد.

آمریکا و اروپا در بحران اوکراین دچار خطای محاسباتی شدند و از تبعات تحریم روسیه‌ای که به انرژی آن به شدت وابسته اند، غافل ماندند چرا که اروپا نزدیک به ۴۰ درصد از واردات گاز طبیعی و یک چهارم نفت خود را از روسیه تأمین می‌کند.

به باور کارشناسان، جایگزین کردن منابع انرژی روسیه در کوتاه‌مدت کاری بسیار دشوار و حتی غیرممکن خواهد بود؛ به ویژه با توجه به اقداماتی که در سال‌های اخیر توسط کشور‌های بزرگی مانند آلمان برای حذف تدریجی انرژی هسته‌ای و زغال‌سنگ انجام شده، سوخت‌هایی که هر دو می‌تواند جایگزینی برای سوخت روسیه باشد.

نشریه «فارین پالیسی» در گزارشی با عنوان «اروپا هیچگاه نمی‌تواند انرژی روسیه را نادیده بگیرد» در این راستا نوشته است: برای هفته‌ها، رهبران اروپایی با وجود اینکه از حمله روسیه به اوکراین ناراضی هستند، اما انرژی مسکو را از تحریم‌های گسترده در امان نگاه داشته‌اند تا کشور‌های خود را که بسیاری از آن‌ها به‌شدت به تأمین انرژی از این کشور وابسته‌اند، در تنگنای انرژی قرار ندهند.

حال تورمی که می‌بایست گریبانگیر روسیه شود، دامن خود اروپایی‌ها را گرفته تا جایی که تورم در بخش مواد غذایی به حدود ۱۰ درصد و در بخش انرژی به حدود ۴۰ درصد رسیده است؛ شرایطی که برای آمریکا نیز به همین منوال پیش می‌رود و تورم در ایالات متحده رکورد چهار دهه قبل را شکسته است. چندی پیش «متئوس موراویکی» نخست وزیر لهستان نیز تاکید کرد: متأسفانه روسیه توانسته در برابر تحریم‌ها مقاومت کند. لهستان درحال کار روی اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه است.


هند و چین سرعت واردات انرژی خود از روسیه را افزایش داده اند. گزارش‌های معتبری مبنی بر فروش نفت پالایش شده روسیه به واردکنندگان اروپایی و آمریکایی وجود دارد. درآمد روسیه از صادرات انرژی به دنبال تحریم‌های غرب در اوایل سال جاری افزایش یافت.

در مجموع، موارد زیادی در زمینه اعتراف غرب به شکست کارزار فشار تحریم علیه روسیه وجود دارد که حاکی از خطای محاسباتی اروپا- آمریکا و نیز وابستگی شدید آن‌ها به انرژی است، ضمن اینکه این تحریم‌ها، جبهه شرقی را بیش از پیش در مقابل زیاده خواهی‌های غرب متحد خواهد کرد.

منبع: خبرگزاری برنا