۷۰‌درصد استان‌ها درگیر فرونشست زمین

‌می‌متالز - طبق مطالعات صورت‌گرفته در استان‌هایی مانند کرمان، یزد، خراسان‌جنوبی، هرمزگان، همدان، خراسان‌رضوی، فارس، مرکزی، قم و سمنان وابستگی به آب‌های زیرزمینی نسبت به دیگر استان‌های کشور به مراتب بدتر است و در این استان‌ها بیش از ۷۵‌درصد آب مصرفی از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود.

به گزارش می‌متالز، در کشور به صورت سالانه نزدیک به ۹۸میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که از این بین ۵۵‌درصد توسط منابع زیرزمینی و ۴۵‌درصد دیگر توسط منابع آب سطحی تامین می‌شود. البته توزیع استانی برداشت آب زیرزمینی در استان‌های مختلف کشور به یک‌اندازه نیست و بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی استان‌ها سهم منابع زیرزمینی در تامین آب مورد استفاده به‌شدت افزایش یافته است. به‌عنوان نمونه در استان کرمان حدود ۹۳‌درصد آب مصرفی از طریق چاه‌های زیرزمینی تامین می‌شود. در استان یزد نیز حدود ۹۱‌درصد آب مصرفی از آب‌های زیرزمینی برداشت می‌شود.

به‌طور کلی در ۲۱ استان کشور بیش از ۵۰‌درصد آب مصرفی از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود. وضعیتی که در آن قرار داریم طی یک‌روند صعودی سبب شده است با رقمی معادل ۱۴۳میلیارد مترمکعب کسری تجمعی آب زیرزمینی روبه‌رو باشیم و این روند موجب پایین‌رفتن سطح آب در آبخوان‌ها و در نتیجه برداشت آب از قسمت‌های عمیق‌تر شده است. در حال حاضر در برخی چاه‌ها شاهد فرونشست ۱۲ تا ۱۳سانتی‌متر زمین هستیم و ۷۰‌درصد استان‌ها درگیر این مساله شده اند که با کنترل برداشت منابع آب‌های زیرزمینی می‌توان این مساله را مدیریت کرد. اکنون از ۶۰۹محدوده مطالعاتی، آب‌های زیرزمینی ۴۱۴محدوده وارد نقطه بحران شده است؛ بنابراین زمانی که موضوع آب مطرح می‌شود، دو مساله حکمرانی آب‌های سطحی و تعادل آن با حکمرانی آب‌های زیرزمینی مورد توجه قرار می‌گیرد. در برخی بخش‌ها میزان برداشت آب‌های زیرزمینی بیشتر بوده و با شرایط بحرانی تری مواجه هستیم. اکنون در دشت‌های استان‌های مشهد، تهران، قزوین، کرج، فارس، اصفهان، کرمان، یزد و به طور کلی ۷۰‌درصد استان‌ها با موضوع فرونشست مواجه هستیم. متوسط جهانی میزان فرونشست ۲سانتی‌متر ثبت شده است؛ اما بعضا دیده می‌شود که به دلیل افزایش میزان برداشت کشاورزی و چاه‌های غیرمجاز این عدد در ایران بسیار بالاتر است که باید با تغذیه مصنوعی و انسداد چاه‌های غیرمجاز این مساله را ساماندهی کرد. در شرایط فعلی ۶۰میلیارد مترمکعب از آب‌های سطحی را مصرف می‌کنیم، ۲/ ۳۸‌درصد در بخش کشاورزی، ۲/ ۳‌درصد در بخش شرب و یک‌میلیارد مترمکعب در بخش صنعت استفاده می‌شود و حجم برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی نیز ۴۵میلیارد مترمکعب است که عمده آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، به گونه‌ای که ۸/ ۴۳میلیارد مترمکعب به این بخش اختصاص یافته که ۱/ ۵میلیارد مترمکعب را بخش شرب و ۴/ ۱میلیارد مترمکعب را بخش صنعت مورد استفاده قرار می‌دهد.

تقی عبادی، مدیرکل دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره برداری و دیسپاچینگ برق آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران، ضمن تاکید بر ضرورت اتخاذ سیاست‌های کنترلی و حفاظتی در زمینه میزان برداشت آب از منابع زیرزمینی هشدار داد: در صورت استمرار وضع موجود و عدم‌کنترل برداشت‌های بی‌رویه شاهد ضربات مهلک‌تری بر بقای حیات عموم مردم ایران خواهیم بود. به گفته وی، در صورت عدم‌اتخاذ سیاست‌های کنترلی و حفاظتی و اصلاح نکردن رویه‌های غلط موجود، پیامد‌هایی همچون کاهش میزان برداشت و خشک‌شدن چاه‌ها، رشد زمین‌های بایر، افزایش درخواست کف‌شکنی و جابه‌جایی چاه ها، گسترش فرونشست، خطر مهاجرت‌های آبی و افزایش تنش‌های اجتماعی اجتناب‌ناپذیر است.

در حال حاضر ۴۱۴‌هزار چاه در بخش کشاورزی، ۵۲‌هزار چاه در بخش صنعت و ۲۶‌هزار چاه در بخش شرب وجود دارد که در مجموع ۴۹۹‌هزار حلقه چاه در کشور فعال هستند. همچنین ۳۳۰حلقه چاه غیرمجاز در کشور فعال است، اما به دلیل مسائل مالی نمی‌توانیم آن‌ها را مسدود کنیم که باید سازوکاری در این حوزه اندیشیده شود.

منبع: دنیای اقتصاد