فلز سرخ در آستانه سوپرسایکل پنجم قرار دارد؟

‌می‌متالز - فروغ ذکایی، تحلیلگر و پژوهشگر بازار‌های مالی| سیکل‌های طولانی‌مدت رشد قیمت که به آن اَبَرچرخه یا سوپرسایکل (Super Cycle) گفته می‌شود، پدیده‌ای است که در آن افزایش صعودی قیمت بازار، باعث افزایش بیشتر قیمت می‌شود و قیمت‌ها در بازار به شکل شگفت‌آوری افزایش می‌یابند. بر این اساس، به طور معمول، زمانی که رشد قیمت مس آغاز می‌شود و به افزایش خود ادامه می‌دهد، ممکن است به معنای آغاز یک سوپرسایکل جدید باشد، یعنی یک دوره پایدار از رشد غیرعادی و شدید تقاضا به وجود می‌آید که تلاش تولیدکنندگان برای تطابق عرضه با تقاضا را در پی دارد و منجر به افزایش قیمت مس می‌شود که این رشد قیمت می‌تواند تا چندین دهه ادامه داشته باشد.

چشم‌انداز ۱۲۰ ساله قیمت مس نشان می‌دهد که قیمت این فلز، تاکنون چهار مرحله سوپرسایکل ناشی از تقاضای شدید را تجربه کرده و برخی از تحلیلگران اقتصادی معتقدند، افزایش قیمت مس در ماه‌های آوریل و می ۲۰۲۴، می‌تواند آغاز سوپرسایکل پنجم فلز مس باشد.

اولین سوپرسایکل (۱۹۱۵-۱۹۰۰): ظهور ایالات متحده آمریکا

صنعتی شدن و شهرنشینی در ایالات متحده آمریکا، جرقه اولین سوپرسایکل قرن بیستم را رقم زد. ماشین‌آلات به عنوان ابزار اصلی تولید جایگزین کار یدی شدند و مردم به شکل بی‌سابقه‌ای به شهر‌ها نقل مکان کردند. مهاجرت و رشد طبیعی باعث شد که جمعیت ایالات متحده آمریکا از ۴۰ میلیون نفر در سال ۱۸۷۰ به ۱۰۰ میلیون نفر در سال ۱۹۱۶ برسد و ارزش کالا‌های تولیدشده در ایالات متحده آمریکا بین سال‌های ۱۸۷۰ و ۱۹۱۶ تقریباً ده برابر شد.

همچنین انحصار تولید مس توسط شرکت معدنی مس آناکوندا (که از سال ۱۸۹۹ تا ۱۹۱۵ شرکت ادغام‌شده مس راکفلر نام داشت) منجر به رشد قیمت مس از ۹۸۷۸ دلار در هر تن در سال ۱۹۰۰ تا ۱۱۶۴۸ دلار در هر تن در سال ۱۹۱۴ شد.

وقوع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ میلادی، باعث افزایش تقاضا برای مس شد. مس جزء ضروری تجهیزات مورد استفاده در میدان جنگ شده بود. جنگ جهانی اول تا سال ۱۹۱۸ ادامه یافت و در نهایت، یک رکود اقتصادی بزرگ به دنبال داشت. کاهش شدید مصرف جهانی در سال ۱۹۳۰، قیمت مس را به ۴۶۹۰ دلار در هر تن (پایین‌ترین سطح از سال ۱۸۹۴) رساند.

سال ۱۹۳۹، جنگ جهانی دوم آغاز شد و تا سال ۱۹۴۵ ادامه یافت. در طول جنگ جهانی دوم، دولت ایالات متحده آمریکا که مس را یک فلز حیاتی برای ارتش می‌دانست؛ به منظور حفظ عرضه، استفاده از مس را در ساخت‌و‌ساز ساختمان ممنوع کرد، محصولات خاص با مس محدود به ۶۰ درصد از استفاده قبلی در جنگ بودند و هیات تولیدات جنگی WPB (War Production Board) عرضه را به تولیدکنندگان خاص اختصاص داده بود. در مرکز بازار‌های جهانی مس، بورس فلزات لندن LME (London Metal Exchange) قیمت مس را ۵۶ پوند در هر تن معادل (۳۵۱۴ دلار در هر تن) در طول جنگ تعیین و دولت مجوز‌هایی برای کنترل خرید صادر کرد.

دومین سوپرسایکل (۱۹۷۵-۱۹۴۵): ابرچرخه پس از جنگ جهانی دوم

قیمت رسمی مس پس از جنگ جهانی دوم به دلیل افزایش تقاضای بازسازی و افزایش خودرو افزایش یافت، اما تا سال ۱۹۵۳ کنترل قیمت لغو نشد. ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، کشور‌های اروپای غربی و آسیای شرقی پس از جنگ جهانی دوم رشد غیرمعمولی‌ای را تجربه کردند.

بازسازی اروپا و ژاپن به بازار کالا‌ها قدرت داد، نکته جالب آن است که علی‌رغم گستردگی خسارات مادی، تجهیزات صنعتی و کارخانه‌ها به طرز قابل ملاحظه‌ای از جنگ جهانی جان سالم به در بردند. وقوع جنگ کره در سال ۱۹۵۰ با آغاز برنامه‌های ذخیره‌سازی راهبردی کشورها، موجب تقویت بیشتر تقاضا شد.

در ژانویه ۱۹۵۱، دولت ایالات متحده آمریکا سقف قیمت ۲۴.۶ سنت بر پوند را بر مس داخلی اعمال کرد که تا پایان سال ۱۹۵۲ باقی ماند. کنترل قیمت، قیمت‌های داخلی ایالات متحده را پایین‌تر از قیمت‌های جهانی نگه داشت و کمبود ایجاد کرد.

به گفته شرکت مدیریت دارایی وینتون Winton، قیمت‌های ایالات متحده پس از آزادسازی این کنترل‌ها همچنان پایین باقی ماند، چراکه تولیدکنندگان مس به دنبال جلوگیری از جایگزینی سیم‌کشی مسی با مواد ارزان‌تر مانند آلومینیوم بودند. این بازار دو لایه (قیمت تولیدکننده برای مصرف‌کنندگان ایالات متحده و قیمت LME برای سایر کشورها) تا سال ۱۹۷۰ برقرار بود. پکس امریکانا Pax Americana معادل لاتین "صلح آمریکایی" از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ تا اوایل دهه ۱۹۷۰ گسترش یافت.

فروپاشی سیستم پولی برتون وودز Bretton Woods و اولین شوک قیمت نفت در سال ۱۹۷۳، باعث بیکاری و تورم بالا در بیشتر کشور‌های غربی شد و قیمت مس در این سال تا سقف ۹۱۹۶ دلار در هر تن افزایش یافت.

سومین سوپرسایکل (۱۹۹۴-۱۹۸۳): توسعه چهار ببر آسیایی و ژاپن

چهار ببر آسیایی Four Asian Tigers اصطلاحی است که به اقتصاد‌های بسیار توسعه‌یافته هنگ‌کنگ، کره جنوبی، سنگاپور و تایوان بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۰ اشاره دارد، اما به طور مشخص، ژاپن نقش اصلی را در سومین سوپرسایکل قرن ایفا کرد.

مهم‌ترین عاملی که پس از بحران‌های نفتی، صنایع را تحت تأثیر قرار داد، افزایش قیمت انرژی از جمله نفت خام بود. افزایش قیمت نفت تا ده برابر، منجر به افزایش هزینه‌های تولید شد. ژاپن، به منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های تولید، بر روی تولید محصولاتی سازگارتر با محیط‌ زیست که در راستای تولید آنها، از نفت کمتری مصرف می‌شد، تمرکز کرد.

مقاومت تولید ژاپن در برابر افزایش قیمت نفت و تغییر شیوه تولید آن، از حالت انبوه‌محور به حالت فناوری‌محور، باعث رشد بی‌سابقه اقتصاد ژاپن شد.

اقتصاد ژاپن که پیش از آن، کمتر بازده بود به سومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد و در میان سایر کشور‌های سرمایه‌داری که در جریان بحران‌های نفتی به شدت آسیب دیده بودند، برجسته شد.

قیمت مس در سال ۱۹۹۷، تحت تأثیر بحران اقتصادی کشور‌های آسیای شرقی به ۲۴۲۰ دلار در هر تن رسید. کاهش قیمت مس تا سال ۲۰۰۱ ادامه داشت و به ۲۱۳۴ دلار در هر تن (پایین‌ترین سطح در ۱۵ سال قبل خود) رسید.

بیشتر بخوانید: مس چگونه دکتر شد؟ / برآورد قیمت جهانی مس در دهه سوم میلادی

چهارمین سوپرسایکل (۲۰۱۴-۲۰۰۲): توسعه چین در آسیا

چهارمین سوپرسایکل از سال ۲۰۰۲، پس از پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی WTO (World Trade Organization) شروع شد. این کشور مدرن‌سازی اقتصاد خود را آغاز کرد و اقتصاد خود را با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها و شهر‌ها در مقیاسی بی‌سابقه، رشد داد. قیمت مس در ماه می ۲۰۰۶ به ۹۰۰۰ دلار در هر تن رسید که تحت تأثیر تقاضای شدید چین بود این رشد قیمت تا ۱۱۰۰۰ دلار در هر تن سال ۲۰۰۸ پیش از بحران اقتصادی آمریکا ادامه داشت.

در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱، تحت تأثیر آرابیتراژ قیمتی (اختلاف قیمت فروش مس در بورس شانگهای و بورس فلزات لندن) منجر به رشد مجدد قیمت مس تا سقف ۹۸۰۰ دلار در هر تن شد. افزایش آربیتراژ یا بالاتر بودن قیمت مس در بورس شانگهای نسبت به بورس فلزات لندن از مهم‌ترین دلایل رشد شدید واردات چین و افزایش قیمت مس در این سال‌ها بود. از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۱۶، اختلاف قیمت بین این دو بورس کالا کاهش یافت و قیمت مس یک روند نزولی رو پیش گرفت.

شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹، منجر به یک رکود اقتصادی در جهان شد و قیمت مس تا ۴۷۰۰ دلار در هر تن کاهش یافت.

توسعه کسب‌و‌کار‌ها پس از واکسیناسیون جهانی در روز ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ و تمایل حزب دموکرات به انرژی پاک عاملی بود که باعث رشد مجدد قیمت مس در سال ۲۰۲۱ شد.

آیا سوپرسایکل پنجم قیمت مس آغاز شده است؟

قیمت جهانی، فلز مس نمایی از سلامت اقتصاد جهان را به تصویر می‌کشد. سوپرسایکل‌های پیشین قیمت مس نشان می‌دهد که الگوی رشد گسترده تقاضا و افزایش قیمت مس به صنعتی شدن و فناوری‌های جدید وابسته است، اما آیا اقتصاد جهانی وارد فاز جدیدی از رشد گسترده خواهد شد؟

گرمایش بی‌سابقه کره زمین در سال ۲۰۲۳، باعث شده تا رویکرد کربن‌زدایی و توسعه انرژی‌های سبز در بسیاری از کشور‌ها مورد توجه قرار گیرد.

زیرساخت انرژی‌های نو که برای انتقال به آینده کم‌کربن مورد نیاز است، به سوخت کمتر، اما مواد بیشتری نیاز دارد. استفاده از مس به عنوان یک رسانای کلیدی در انرژی‌های تجدیدپذیر، ضریب مصرف بالای آن در خودرو‌های الکتریکی نسبت به خودرو‌های بنزینی معمولی از عواملی است که بر تقاضای مس در آینده اثرگذار خواهد بود.

با این حال، عوامل متعددی بر قیمت مس و موازنه عرضه و تقاضای این فلز اثر می‌گذارد، اما در این بین، چهار عامل نقش اساسی‌تری را در وقوع سوپرسایکل پنجم خواهند داشت.

انتخابات آمریکا در نوامبر ۲۰۲۴:

در صورتی پیروزی حزب دموکرات همانند سال ۲۰۲۰، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه‌دار خواهد بود و رشد تقاضای مس در آینده، منجر به رشد قیمت آن خواهد شد.

تأیید پیک مس با بررسی میزان استخراج در سال‌های آینده:

بر اساس گزارش USGS در سال ۲۰۲۳، استخراج مس نسبت به سال ۲۰۲۳، ۱.۶ درصد کاهش داشته است و از سال ۲۰۱۰ تاکنون، برای اولین بار میزان استخراج کاهش یافته است. چنانچه استخراج مس در چند سال آینده روند نزولی خود را حفظ کند و نرخ ورودی بازیافت نتواند کمبود عرضه را جبران کند، فشار تقاضا در مقابل عرضه، موجب افزایش قیمت مس در آینده خواهد شد.

توسعه هوش مصنوعی:

توسعه تقاضای مس به انرژی‌های تجدیدپذیر محدود نمی‌شود و علاوه بر آن، یک منبع جدید بالقوه تقاضا از سوی مراکز داده برای هوش مصنوعی وجود دارد.

بر اساس پیش‌بینی فیدلیتی اینترنشنال Fidelity International تخمین زده می‌شود که تنها در ایالات متحده، انرژی مورد نیاز برای این مراکز داده در چند سال آینده، دو برابر خواهد شد. تأمین این تقاضای انرژی می‌تواند ۲ درصد به تقاضای جهانی مس اضافه کند.

توسعه تکنولوژی‌های جدید:

تبدیل مس به یک ابررسانا و کاربرد مس در شیلات و زلزله‌نگاری در فاز مطالعه و تحقیق قرار دارد، چنانچه هر یک از این تحقیقات به فاز عملیاتی و تولید انبوه راه یابد، تقاضای شدید و افزایش قیمت جهانی مس را در پی خواهد داشت.

منابع:

Visual Capitalist, U.S. Federal Reserve, Roskill, USGS (United States Geological Survey), Fidelity International

فروغ ذکایی

منبع: مدار اقتصادی